Helgarpósturinn - 28.09.1979, Blaðsíða 19

—helgarpásturinrL. Föstudagur 28. september 1979
19
r
Ástkært og ylhýrt
Þá er kominn timi til aö þoka
sér ögn frá hljómkviöu náttúr-
unnar og setjast inn i tónleika-
sali. Vetrarstarfiö er aö hefjast
þar, og fyrstu stofuleikar Tón-
listarfélagsins voru i Austur-
bæjarbiói 17. september: Aust-
urriski blásarakvintettinn.
Þetta var ósköp notaleg stund,
en litiö framyfir þaö. Enda
þurfa tónleikar ekki endilega aö
veita meira.
Þarna voru leikin hugljúf
verk eftir sistirnin Mozart og
Schubertfönnur eftir minna um-
töluö tónskáld, Spánverjann de
Hita og Ungverjann Szervánski
og svo eitt eftir franska stör-
framleiöandann Milhaud. A
undanöllusaman varþóiminn-
ingu Hauks Gröndal nýlátins
leikinn fyrsti þáttur af diverti-
mento einu eftir gamla Haydn
og sem aukalag Sverödansinn
eftir Katsatúrjan. Þaö var góö-
ur endir, þótt maöur heföi svo-
sem getaö tekiö sér I munn þús-
und ára gömul orö Vémundar
Hrólfssonar: blástu meir.
Werner Schulze kynnti minn-
ingarlagiö á ensku. Þetta er
ergilegur siöur og leiöinlegt til
þess aö vita, aö óenskir menn
skuli telja sig þurfa aö mæla til
okkar á þessu tungumáli I þvi-
likum tilvikum. Ef þeir ekki
geta komiö sinum orösendinum
á framfæri á islensku, sem
varla er von, eiga þeir einfald-
lega aö nota sitt eigiö móöur-
mál. Menn skilja aöalatriöin á
hvaöa tungumáli sem þau eru
sögö: Haydn og divertimento.
Númeriö skiptir ekki máli. Þaö
fer yfirleitt innum annaö eyraö
og útum hitt á þeim, sem ekki
þekkja verkiö hvorteöer. Ég var
búinn aö hugsa mér, ef, hann
byrjaöi aftur á einhverju ensku-
babli fyrir aukalagiö, aö standa
uppogsegjaháttogskýrt: ,,Wir
verstehen nicht.” En til þess
kom ekki, þvi hann sagöi sem
betur fór einungis: Chatsch-
aturjan, Sábeltanz.
Þaö væri raunar engin furöa,
þótt útlendingar héldu, aö segja
Austurriski blásarakvintettinn.
þyrfti sérhvert alþjóölegt orö
viö okkur uppá enskan máta, ef
þeir heföu hlustaö á suma út-
varpsþulina og þó sérilagi hjá
sjónvarpinu. Þar má t.d. heyra
hinn fræga þýska leikstjóra
Erwin Piscator nefndan Orvin
Pis’keitor, og komiö hefur fyrir,
aö útvarpsþulur var svo vel aö
sér i ameriskum framburöi, aö
hiö alþekkta sönglag Panis
Angelicus var kynnt sem Penis
Angelicus.
Milhaud
Þaö gefast ugglaust tilefni
siöar fyrir f jas um þá Mozart og
Schubert, en ekki er eins vist
um Darius Milhaud. Hann fædd-
ist 1892 I Axarbæ I Provence,
reyndist undrabarn og kom
seytján ára gamall til Parisar.
Þar lenti hann 1 félagsskap og
undir áhrif skálda eins og
Francis Jammes og Paul
Claudel. Þegar sá siöarnefndi
geröist sendiherra i Brasiliu á
heimsstyrjaldarárunum fyrri,
tók hann Darius unga meö sér
og dubbaöi hann upp I sendi-
ráösritara i tvö ár.
Ariö 1920 varö hann einn af
frönsku „sexmenningunum”,
sem hlutu þaö nafn, eftir aö þeir
gáfu út sameiginlegt tónhefti
þaö áriö. Auk hans eru þeirra
þekktastir Arthur Honegger og
Francis Poulenc, en nafngiftin
var eftirllking af rússnesku
„fimmmenningunum”,
Balakiref Cui, Borodin, Muss-
orgski og Rimski-Korsakoff.
Þessir sexmenningar voru
hinsvegar I fyrstu undir hug-
myndafræöilegum áhrifum frá
hinum súrrealiska tónsmiö
Emil Satie og skáldinu m.m.
Jean Cocteau, en Stravinski og
Picasso komu þar reyndar lika
viö sögu. Þeir vildu endilega
vera andrómantiskir, ekki sist
snúöharöir gagnvart Wagner-
stilnum og fleiri þýskum músik-
völdum. En þeir gengu annars
fljótlega hver sina leiö.
Milhaud var einn þeirra, sem
eiga ofurlétt meö aö skrifa alls-
konar músik og geröi þaö lika
óspart. Þar má nefna sinfónfur,
kammermúsik fyrir strengi og
blásara, einleikskonserta,
sálma, kantötur, ljóöasöngva og
pianóverk. En ekki þykir þaö
allt lifvænlegt. Hann sagöi lfka á
sextugsaldri, aö hann færi ekki
eftir neinum fagurfræöilegum
reglum, heimspeki eöa kenning-
um. Sér þætti bara gaman aö
skrifa músik og geröi þaö ætiö
meö stökustu ánægju, annars
mundi hann ekki koma nálægt
þvi.
í þessum anda samdi hann
eitt sinn t.a.m. ljúfa músik viö
auglýsingapésa fyrir landbún-
aöarvélar, þar meö taliö leiö-
beiningar um notkun hinna
ýmsu tækja og útvegun vara-
hluta. Og þó var hann vist aldrei
skammaöur fyrir sósial-
realisma.
Cr mynd Antonionis, Zabriskie Point.
hugamönnum. Einna frægastar
þessara mynda eru Skápur Dr.
Caligari eftir Robert Wiene og
Nosferatu eftirF.W. Murnau. Þá
veröa og sýndar tvær myndir
eftir Fritz Lang, Metropolis og
—„M”
Margar aörar merkilegar
jónsdóttur til sýningarinnar er
ánægjulegt. Þær sýna hér, aö
meöal yngstu kynslóöarinnar er
breidd i myndsköpun og dirfska
! útfærslu og imyndunarafli,
sem eldri kynslööir hefur
kannski vantaö. Sigrún Eldjárn
sem einnig telst til þessarar
kynslööar, ræöst á garöinn þar
sem hann er hvaö erfiöastur
yfirferöar. Meö messótintum
sinum auögar hún íslenska
grafik. Hún má þó vara sig á aö
ofnota ekki viss myndefni, sem
gæti leitt til vissrar stöönunar.
Ingunn C. Eydal vinnur næmar
ætingarmyndir og ræöur þar
yfir flnlegri teikningu. Hún gæti
þó blásiö meiri krafti I myndir
sinar meö þvi aö vinna betur úr
myndfletinum.
Sáldþrykkiö er meöal yngstu
greina grafiklistar á Islandi.
Þar er Þóröur Hall ókrýndur
konungur. Hann ræöur yfir
tækni og vandvirkni sem fáir
leika eftir. Þóröur notar þó ekki
tækni sina til fagurfræöilegra
sjónhverfinga, heldur brýtur
hann meö henni hvert þrep
erfiörar myndbyggingar eftir
annaö, undir sig. Þóröur sækir
ávallt á brattann og er hér
sterkasta framlag hans til
þessa. Sigrid Valtingjoer er ólik
Þóröi i sáldþrykkinu. Myndir
hennar eru einfaldar og ljóö-
rænar, ólikar akvatintum henn-
ar, en þær eru formfastar og
rökrænar. Sigrid sýnir þvi tvær
hliöar á sér, báöar meö þvi
besta sem gerist hér á landi.
Jónlna Lára Einarsdóttir gerir
einfaldar og sterkar stemmur I
sáldþrykk. Einlægni og látlaus
framsetning gefur myndum
hennar kraft umfram myndefn-
iö.
Leiöarstjarna steinþrykks-
manna er vafalaust Richard
Valtingojer. Myndir hans eru
áhrifamiklar og leikandi. Þaö er
greinilegt á verkum hans aö hér
er á feröinni maöur sem gjör-
þekkir miöil sinn. Kjartan Guö-
jónssop, sú gamla kemp^ sýnir
litógrafiur viö ljóö eftir Jón úr
Vör. Þetta eru vel unnar myndir
sem sýna teiknarann Kjartan.
Hinsvegar finnst mér Kjartan
mega nýta steininn betur og er
ég viss um aö framhaldiö verö-
ur athyglisvert. Jóhanna Boga.
dóttir sýnir offsetlitógráfiur,
þaö besta sem ég hef séö til
hennar, Jóhanna hefur tekiö
miklum framförum, bæöi I
teikningu og myndbyggingu.
Vignir Jóhannsson á hér merki-
legar myndir. Hann viröist ein-
beita sér aö leit þeirra mögu-
leika sem felast i steininum.
Lestina reka svo dúkskuröar-
mennirnir Ingiberg Magnússon,
Jón Reykdal og Valgeröur
Bergsdóttir. Ingiberg sýnir
myndir veröa sýndar I Fjalakett-
inum I vetur, en þaö yröi of langt
mál aö telja þær allar. Þess 1 staö
skal aöeins minnst á nokkrar,
sem viröast i fljótu bragöi vera
hvaö áhugaveröastar. Þar skal
fyrstan telja franska leikstjórann
Jean-Marie Straub, sem ásamt
konu sinni Daniele Huillet, hefur
gert myndina Dagbók önnu Mag-
dalenu Bach. Straub varö land-
flótta úr heimalandi sinu og starf-
aöi lengi i Þýskalandi, og haföi
þar áhrif á menn eins og Fass-
binder. Slöustu árin hefur Straub
hins vegar starfaö á Italfu. Mynd-
ir hans þykja all sérstæöar og
gera oft á tföum mjög miklar
kröfur til áhorfandans, sem ekki
getur látiö sér nægja aö sitja eins
og dauöyfli I sæti sinu og bara
horfa á, vilji hann fá eitthvaö út
úr myndunum.
Annar Frakki, og sá öllu þekkt-
ari, er á listanum. Þaö er sjálfur
Jean-Luc Godard. Aö þessu sinni
er þaö myndin Weekend, sem
sýnd veröur. Þaö er ekki vafi á
þvi, aö margir áhorfendur munu
þar i fyrsta sinn sjá mynd eftir
Godard og er ekki vist aö þessi
mynd sé sú heppilegasta til þess,
en eigi aö siöur mjög skemmtileg
lýsing á bilaþjóöfélaginu.
Aö lokum má svo nefna fyrstu
mynd Bob Dylans, Renaldo og
Clara, en hún veröur sýnd um
þessa helgi. Þó gagnrýnendur
hafi ekki veriö á eitt sáttir um
mynd þessa, veröur án efa for-
myndir sem eru meö þvi besta
sem ég hef séö eftir hann. Teflir
hann mun sterkar en áöur
saman hvitum og svörtum flöt-
um svo samræmi myndist. Jón
á hér einnig slnar sterkustu
dúkristur, markvissar og vold-
ugar myndir. Mér finnst sem
Jón leyfi sér mun lýriskari
vinnubrögö en áöur og er þaö til
hins betra. Valgeröur er hæfi-
leikarlkur myndlistamaöur,
Myndir h.'nnar bera þess vott aö
hún ræöur fullkomlega viö þá
tækni sem hún tileiknar sér. Þvi
finnst mér hún ætti aö hleypa
fram af sér beislinu brjóta upp
hin þröngu form og létta á
myndfletinum.
011 er sýningin félaginu og
meölimum þess til sóma. Frá-
gangur er mjög góöur, myndir
njóta sln veU heild er sýningin
sú hin besta sem ég hef séö, af
samsýningum i sumar. Vera má
aö enn hvili tæknin þungt á met-
unum ákostnaödýpripersónu-
legri tjáningar. En félagiö er
ungt og meö þessum árangri tlu
ára starfs þarf enginn aö kvlöa
framhaldinu.
Sýningarskrá er frábærlega
vönduö meö drögum aö sögu
graflklistar á Islandi eftir Aöai-
stein Ingólfsson, lifshlaupi
hvers sýnenda og mynJ af viö-
komandi, auk ljósmyndar af
einu verki hvers þeirra.
vitnilegt aö skoöa hana. Og þess
má einnig geta, aö hér er hún
sýnd i fullri lengd, sem er tæpir
fjórir timar.
Samhliöa þvi aö sýna góöar
kvikmyndir, rekur Fjalaköttur-
inn lika kvikmyndasafn. Safniö á
t.d. allar expressiónistamynd-
irnar, sem sýndar veröa, og hefur
nýlega fest kaup á nokkrum
myndum. Þær eru myndirnar
tvær eftir René Clair, sem áöur er
minnst á, Hnifur i vatninu eftir
Roman Polanski, Lyfta til aftöku-
staöar eftir Louis Malle, og fimm
stuttar myndir meö Max Linder.
Þó Fjalakötturinn sé kvik-
myndaklúbbur framhaldsskóla-
nema, er þó öllum heimilt aö
ganga i klúbbinn, hvort sem
tnenn eru I skóla eöa ekki. Til
þess, þurfa menn einungis aö
kaupa árskort á kr. átta þúsund,
sem fást viö innganginn i
Tjarnarbiói m.a. Þaö er ekki á-
stæöa til annars en hvetja fólk til
inngöngu i klúbbinn, en þaö hefur
gengiö fremur illa fram aö þessu.
Þess má svo aö lokum geta, aö
hljóökerfi kvikmyndahússins
hefur veriö bætt, enda kannski
ekki vanþörf á þvi. —GB
Skipakóngurinn
Ný bandarisk mynd byggö á
sönnum viöburöum úr lífi
frægrar konu bandarisks stjórn-
málamanns.
Hún var frægasta kona i heimi.
Hann var einn. rikasti maöur i
heimi, þaö var fátt sem hann
gat ekki fengiö meö peningum.
Aöalhlutverk: Anthony Quinn
og Jacqueline Bisset.
Sýnd kl. 5, 7.30 og 10.
ANOTHER SHATTERING EXPERIENCE
FROM THE AUTHOR OF "TAXI DRIVER."
hofnarbíó
16-444
Frunsýnir ÞRUMUGNY
ótrúlega spennandi/ J>aö veröur enginn fyrír
vonbrigöum meö þessa.
Sýnd kl. 5/ 7/ 9 og 11.