Helgarpósturinn - 28.09.1979, Blaðsíða 20

20
Föstudagur 28. september 1979
helgarpósturinrL.
Django Reinhardt og Le Quintet du Hot Club de France áriO 1939. Stephane Grappelli, fiöluleikarinn
snjalli, sem er enn i fullu fjöri er lengst til vinstri en Django er annar frá hægri.
viö Liverchies iBelgluáriB 1910.
Hann ólst ekkert upp, heldur
flæktist með sigaunalestum
milii öskuhauga Niöurlanda og
Frakklands, sistelandi öllu sem
hönd á festi (eins og sigauna er
siBur). Hann komstyfir gitar 12
ára og varB fljótt furBuleikinn á
apparatiB tilsagnarlaust. Svo
var spilaB og prettaB hvar sem
sigaunaflokkurinn fór um. — Og
enginn veit hvar, hvenær eBa
hvernig Django komst i kynni
viB jazzmúsíkina. Þegar Django
var 18 ára lenti hann i eldsvoBa
meB þeim afleiBingum a& tveir
fingur vinstri handar voru hon-
um ónýtir upp frá þvi. Og taliB
var a& hann ætti ails enga
möguleika lengurá gítarinn.En
þar sem spáö hafBi veriB fyrir
honum yfirþyrmandi gitarspili
ævina út, tók hann upp áBur
óþekkt gitargripakerfi sem
hann æföi látlaust i átján mán-
uöi uns hann varö betri en heill
þó bæklaBur væri. Þar til þeir
Grappelly stofnuöu Hot Quint-
ettinn lék Reinhardt i alls konar
jazzgrúppum, oft meö
Amerikönum en alltaf I Evrópu.
(Hann fór ekki til USA fyrr en
1946). Þó aö Django væri ekki
einn hinna skriftlæröu haföi
hannalltaf jafn gaman af tölum
(á peningaseölum), annars ann-
aöist sá góBi félagi og fiölari
Stephane Grappelly öll mál
fyrir Hot 5.
En sem sannur sigauni gat
Django horfiö hvenær sem var,
hvar sem var — og hvernig sem
á stóB og var ófinnanlegur —
timaskyniö takmarkaö en döm-
urnarmargar (og freistandi fal-
legar). A seinni heimsstyrjald-
arárunum haföi Django og
frændaliö hægt um sig vegna
Hitlers, sem var aB rembast viö
a& gera nasista úr mikilmenn-
um eins og Beethoven og Wagn-
er. Þegar þetta illmenni var
komiB til helvitis brá Django
Reinhardt sér til vesturheims i
hljómleikaferö meö hljómsveit
Duke Ellingtons. Þaö var ein-
mitt eftir þá ferB (og æ siöan)
sem Duke vegsamaöi leik
Djangos. Ekki ilengdist Rein-
hardt vestra; þótti vanta ein-
hverja mýktogþokka i spilling-
una hjá þeim. Hann kunni lika
alltaf best viB sig á jazzklúbb St.
Germain’s í Paris og var lítiö
fyrir skipulögö ferBalög. Django
á skinandi leik á mörgum
hljómplötum-, þær siöustu hljóö-
ritaöi hann skömmufyrir dauBa
sinn 1953. ÞaB er hiklaust hægt
aö mæla meö öllum LP sem
Django er skrifaBur fyrir, en
þessar eru helstar:
1. Django Reinhardt , The
Quintet of the Hot Club of
France, Decca ECM 2051
(Swing from Paris, Billets
Doux, Three Little Words,
Them There Eyes, China boy).
2. The Best of Django Rein-
hardt, Vols 1, 2, Cap. T-10457-8
(Solitude, Runnin Wild).
3. Django and His American
Friends, Col 1, EMI CLP 1890
(Stardust, Honeysuckle Rose,
Crazy Rhythm).
4. Django Reinhardt, Memorial,
Vols 2, 3, Period SPL 1202-3
(Manoir de mes Réves, Melodie
au Crepuscule, Nuage, Songe
d’Automne).
„HEEVIA í HÉRAÐI''
Ný bók, „nýr glæpur”?
GITARINN OG
ÞRÍR FINGUR
Meö tilkomu hljómplötunnar
breiddist jazzinn Ut um heims-
byggBina. Þaö virtist ekki fara
eftir litarhætti, stjórnmálaskoö-
unum, trúarbrögöum né þjóöfé-
lagsstööu hvort fólk fengi notiö
þessarar tegundar tónlistar eö-
ur ei. Vesturevrópubúar voru
mjög móttækilegir fyrir sveifl-
unni (nema þá helst Þjóöverj-
ar) og i raun og veru miklu
skynugri á jazzmúsik en Banda-
rikjamenn yfirleitt. Tiöar
hljómleikaferöir amerisku
jazztoppanna til þessa -heims-
hluta á árunum 1920-’39 ásamt
langdvölum sumra þeirra eru til
Þeir hófu útgáfu á jazztímarit-
um (sem enn koma Ut), sömdu
bækur um fyrirbæriö og stofn-
uöu jazzklúbba, þeirra merk-
astur var Hot Club of France
(1932).
Þaö kom fljótt I ljós, aö fleiri
en Amerikanar gátu leikiö jazz
— jafnvel frábærlega vel.
Fyrsta stóra séniiB i Eurojazz-
inum var einmittsólógitaristinn
úr Quintet of the Hot Club of
France, sigauninn Django Rein-
hardt. Hann var furöufugl sem
lærBi aldrei aö skrifa nafniö sitt
hva8 þá meir. —Hvaö um þaö.
finningasviöinu^byltingin mis-
tekst (og mun ávallt mistakast?)
vegna ólukkulegs kynlifs eöa
annars álika gáfulegs — og þar
fram eftir götunum.
Mér er ekki ljóst hvers vegna
forráöamenn Iönó hafa taliö
nauösynjaverk aö flytja íslend-
ingum slikan boBskap. Ég hélt
nógur væri söngurinn samt.
-O—
I gömlum bókum stendur aö
fall sé fararbeill. Ég verö aB vona
aö þaö gildi um islenska leikhúsiö
á nýbyrjuöu leikári og
frumsýningin á Kvartett veröi
ekki til aö gefa tóninn i aörar
sýningar.
24. sept. 1979.
Gu&rún, RagnheiOur og Hanna Maria I hlutverkum sinum I sýningu
Leikfélags Reykjavikur á Kvartett eftir Pam Gems.
FALL ER FARAR-
HEILL - EÐA HVAÐ ?
Leikféiag Reykjavikur sýnir:
Kvartett eftir Pam Gems.
Þýöandi: Silja ABalsteinsdóttir.
Leikstjóri: Guörún Ásmunds-
dóttir.
Leikmynd og búningar: GuBrún
Svava Svavardóttir.
Leiktónar: Gunnar Reynir
Sveinsson.
Lýsing: Daniel Williamsson.
Leikendur: GuBrún Alfreösdóttir,
Sigrún Valbergsdóttir, Ragnheiö-
ur Steindórsdóttir, og Hanna
Maria Karlsdóttir.
,,Ef maöur heldur aö þaö veröi
skemmtilegt, þá veröur þaö
leiöinlegt” segir sjö vetra heim-
spekingur minn. Ég held aB visu
þaö sé of einföld skýring á
óánægju minni meö fyrstu frum-
sýningu leikársins hér I Reykja-
vik. En ég haföi vænst allmikils.
BæBi haföi veriö um þaö talaö aö
leikritiö um þær Dusu, Fish,
Stas & Vi væri eitt merkast leik-
verka sem fram heföi komiB á
Bretlandseyjum á sföasta ári, og
svo haföi veriB hamraö á aö þaö
fjallaOi um stööu konunnar I nú-
timasamfélagi og baráttu hennar
fyrir mannréttindum. Þetta þykir
mér merkilegt viöfangsefni, og ég
hugsaöi gott til.
Þaö er skemmst frá aB segja aö
vonbrigöi min urBu mikil. Sé þaö
rétt aö Kvartett hafi veriö
„tiundaöur meöal helstu nýjunga
á leiksviöi i Lundúnum” siöast
liöiö ár, þá leyfi ég mér aö halda
fram aö hinar nýjungarnar hafi
ekki veriB sérlega merkar. Höf-
undur leiöir þarna fram fjórar
persónur sem allar hafa átt býsna
hörmulega ævi, lætur þær tengj-
ast lauslegum böndum kringum
persónulega harmleiki sina, og
kemst meö fremur litilli fyrirhöfn
Sú leikkona sem komst næst þvi
aö valda hlutverki var sú sem
mesta reynsluna hefur a.m.k. i
Iönó, Ragnheiöur Steindórsdóttir.
Hún er greinilega aö þroskast
sem leikkona og má vænta góös af
henni I framtiö. Þaö gildir reynd-
ar lika um hinar þrjár, en þær
voru býsna langt frá þvi aö ráöa
viö dramatikina I Kvartetti.
Leikmynd og búningar Guö-
rúnar Svövu voru aö vanda
smekkleg og þénleg. Hins vegar
fannst mér hún skjóta langt yfir
markiö meö nýlistarverkum
þeim sem kastaö var á tjöld milli
atriöa. Þar átti ég oftast mjög
erfitt meö aö sjá nokkurt sam-
hengi viö leikritiö-1 stll eöa ööru.
Leikhljóö Gunnars Reynis voru
góö aö vanda.
-O-
Um boöskap Kvartetts má
sjálfsagt deila. Eins og hann skil-
aöi sér I Iönó markaöist hann
fyrst og fremst af bölsýni og upp-
gjöf sem jaörar viö aumingja-
skap. Allri athygli er beint aö til-
Leiklist
eftir Heimi Pákson
aö þeirri glæsilegu niöurstööu aö
ekkert sé hægt aö gera. Þetta
þykir mér sannast sagna ekki
merkileg nýjung.
1 annar staö er þaö svo aö leik-
texti er fjarska einfaldur. Allt
geristverkiöásama sviöi, og eigi
þaö aö risá yfir flatneskju hvunn-
dagsins vlröist mér þaö einfald-
lega gera kröfu til aö hvert hlut-
verk sé skipaö stórstjörnu — eöa
aö minnsta kosti þrautreyndri
skapgeröarleikkonu. Þetta helg-
ast einfaldlega af þvi aö hvert
einasta hlutverk leiksins býr yfir
og á aö baki stórbrotinn harm-
leik. En eigi leikhúsgestir aö taka
þátt i þeim harmleik og skilja
hann, veröur þaö aö gerast meö
þesskonar upphafningu sem ein-
stöku skapgeröarleikarar ná
fram: Maöur veröur aö sjá miklu
meira en sýnt er, skilja meira en
sagt er, eöa meö öörum oröum
finna hyldýpi tilfinninganna og
harmsins.
Þegar fjórar ungar og mikiö
frekar óreyndar leikkonur fá
svona verkefni, væri sannast
sagna kraftaverk ef þær réöu viö
vandann. Og þaö geröist ekkert
kraftaverk i Iönó I gærkvöldi.
//Heima í héraði, nýr glæpur" er nafn á bók sem
nýkominerá markaöinn. Höfundar bókarinnar, sem í
eru Ijóö, ásamt teikningum og Ijósmyndum, eru Einar
Kárason, Martin Götuskeggi, Guðrún Edda Kára-
dóttir, örn Karlsson, Bragi Bergsteinsson og Jón
Bergsteinsson.
„Þetta er eins konar anti-list", sagöi Guðrún Edda í
samtali við Helgarpóstinn.
Jazz
eftir Gunnar Reyni Sveinsson
Hún sagöi aö þeir sem stæöu
aö bókinni, væru fólk, sem heföi
skrifað mikiö, en ekki komiö sér
á framfæri. Þetta væri efni, sem
þaö heföi átt I skúffunum hjá
sér.
Um tilganginn meö útgáfu
bókarinnar, sagöi Guörún
Edda, aö þau vildu koma á
framfæri einhverju fersku, ein-
hverju, sem rótaöi upp I fólki.
Ljóöabækur undanfarinna ára
hafi alltaf verið I sama gamla
farinu. Þar læsi maöur sömu
hlutina aftur og aftur.
Guðrún sagöi aö bæöi i teikn-
ingum og ljóöum bókarinnar,
væri ekki farið dult meö mál-
efni, sem sumir væru viö-
kvæmir fyrir, en þaö væri ekki
gert til þess aö ögra neinum.
Þaö væri bara smekksatriöi
hver hneykslaöist á hverju.
„Héraðið”, sem kemur fyrir I
titli bókarinnar er Reykjavik og
nágrenni, þar sem flestir þeirra
sem standa aö bókinni hafa alist
upp I bænum.
„Nýr glæpur” er kannski
bara bókin sjálf, hún er aö vissu
leyti nýr glæpur”, sagöi Guörún
Edda.
Höfundar bókarinnar eru meö
óformlegt forlag, sem þeir kalla
„Hreinar linur”, og er þetta
fyrsta bókin, sem gefin er út á
vegum þess. Hún verður
væntanlega ekki sú siöasta, þvi
aö sögn Guörunar eru þau aö
vinna aö ýmsum hugmyndum,
og þá m.a. i sambandi viö
teiknimyndasögur.
„Heima I héraöi” fæst i bóka-
búö Máls og Menningar, bóksölu
stúdenta, bókabúöinni I Glæsibæ
og I Alfheimum.
—GB
marks um aö ekki var hundun-
um sigað á kappana, heldur
voru þeir aufúsugestir fólks úr
öllum stéttum. Samt er rétt aö
geta þess, aö tvö illmenni sem
nú eru öll, vildu fegnir láta
hengja, höggva eöa skjóta
hvern þann jazzleikara er til
næöist, þaö voru þeir Adolf Hitl-
er og Joseph kallinn Stalln.
Evrópumenn skrifuöu lika
fyrstir allra eitthvaö af viti um
jazzmúsik. Aöal sprauturnar
voru bresku gagnrýnendurnir
Spike Hughes og Benny Green
ásamt Frökkunum Charles
Delaunay og Hugues Panassié.
— Djangogat ieikiö jazz þaö vel,
aö ekki minni maöur en Duke
Ellington taldi hann vera besta
sólóista jazzins ásamt Louis
Armstrong. Quintett Hot
klúbbsins franska var stofn-
aöur 1934 og samanstóð af
franska fiölaranum Stephane
Grappelly, rýþmagitar-
leikurunum Joseph Rein-
hardt (bróöur Djangos) Roger
Caput, aö viöbættum bassistan-
um Louis Vala auk Django
Reinhardts sem alltaf lék á
órafmagnaöan gitar en svingaöi
samt ljúfast allra.
Hetja vor fæddist i námunda