Helgarpósturinn - 18.01.1980, Síða 19

19
Jie/garpósturinrL Föstudag
ur 18. janúar 1980.
Mikið skáld og
góður þýðandi
William Heinesen: í morgun-
kulinu. Samtimasaga úr Fær-
eyjum. — Þorgeir Þorgeirsson
þýddi. — Mál og menning, Hvlk.
1979
Eins og áöur hefur veriö vakin
athygli á i þessum pósti er meö
undrum hve tómlátir viö Is-
lendingar erum lengstum um
verk næstu granna okkar. Les-
endur geta t.d. skemmt sér viö
aö telja upp þýöingar á verkum
eftirtalinna Noröurlandaskálda
á islensku: Strindberg, John-
| son, Martinson, Jersild, Del-
blanc, Vesaas, Borgen, Hoel,
Björg Vik, Scherfig, Kirk, Rif-
bjerg — svo bara séu taldir
nokkrir höfundar af
skandinaviskum rótum sem all-
ir hafa notið viröingar bók-
menntastofnana i heimalöndum
sinum um langan aldur. Til þess
að auka á spennuna mætti
náttúrlega lengja listann all-
mikið. Enda lýsir umræöan um
menntir nágrannaþjóöa jafnan
af fákunnáttu. Þannig sá ég
fyrir skemmstu Þjóðviljann
(sem er menningarblað eins og
allir vita!) tala um sænsku
skáldkonuna Tove Janson og
blaðiö sem þú ert að lesa, virðu-
legur lesandi talaöi enn á dög-
unum um þá Hasse og Tage sem
sænska Halla og Ladda. Það er
svona álika góöur brandari og ef
Chaplin væri kallaður hinn al-
kunni bandariski Flosi.
Meöal annars sakir þessarar
vanþekkingar kann ég mér
varla læti yfir þvi stórgóöa til-
tæki Máls og menningar aö
koma loksins á prent i vandaöri
versjón skáldverkum snillings-
ins frá granneyjunum, Williams
Heinesen Færeyings. Vitaskuld
stendur þessi rithöfundur okkur
nærri. Verk hans eru sprottin úr
færeyskum veruleik þessarar
aldar og bilið milli þeirrar veru
og hinnar islensku er sannast aö
segja ekki langt. Þar að auki
hefur Heinesen sýnt með lýsing-
um á þekktum Islendingum að
hann skilur landann býsna vel.
En þaö er vitanlega engin eða
a.m.k. léleg ástæöa fyrir
þýöingum á verkum Heinesen
að hann standi oss nærri. Miklu
meira skiptir að hann er einn al-
vöruskálda þessarar aldar,
hvert sem litið er. Þaö getur vel
veriö að það hafi veriö al-
þjóðlegur brandari að veita
sicáldi eins og Halldóri Laxness
Nóbelsverðlaun — þó svo hann
ætti þau skilin. En hversu miklu
fráleitara heföi ekki veriö aö
veita Færeyingi þessi verölaun?
Og þó átti færeyskt skáld þau
jafnvel skilin og islenskt.
Nú hefjast menn sjálfsagt upp
og segja sem svo ég sé að draga
úr ágæti Halldórs Laxness með
þessari samlikingu. Það sé
fjarri mér. Hvaö sem liöur allri
höfðatölu hef ég lengi veriö
sannfærður um aö Halldór var
eins vel aö þessum verölaunum
kominn og hver sem er getur
verið. Hins vegar er ég iika
sannfærður um að Heinesen
hefði átt að fá Nóbelsverðlaun.
Þau heföi hann enda fengið fyrir
löngu — bara ef hann væri ekki
barn einhverrar smæstu ný-
lendu i heimi.
Allur þessi inngangur á rétt-
læting sina i þvi að Mál og
menning hefur fyrir milligöngu
Þorgeirs Þorgeirssonar nýverið
gert okkur tslendinga einu lista-
verkinu rikari en við vorum. Ot
er komin fyrsta skáldsaga
Williams Heinesen, t morgun-
kulinu. Og hefði mátt vera fyrr.
t Morgunkulinu kom fyrst út á
dönsku árið 1934 og er þvi jafn-
aldri Sjálfstæðs fólks eða þvi
sem næst. Okkur er engin þörf á
að gera samanburð á þeim sög-
um, enda væri það ekki með öllu
réttlátt, þvi vitaskuld hyggur
Heinesen að þvi að hann er aö
skrifa fyrir danskan markað —
rétt eins og Kamban og Gunnar
Gunnarsson á sinni tið. En mik-
ið er samt gaman að vera allt i
einu kominn aftur á þennan
blómatima hinnar episku
félags-skáldsögu, þar sem
skáldin hugsuðu sér þau væru til
þess borin að frelsa heiminn en
létu sér ekki leyfast að einfalda
viðfangsefnið eins og ný-ný-
raunsæju skáldin okkar gera
stundum.
Það er bæði flókið og viðamik-
Með háðsins brandi...
Magnús Kjartansson:
Elds er þörf. -Ræður og greinar
frá 1947 til 1979. 294 bls. Arni
Bergmann, Einar Laxness og
Óskar Halldórsson völdu efnið.
Otg. Mál og menning 1979.
Það hefur lengi verið stundað
að safna saman og gefa út úrval
úr greinum og ræðum manna
sem sett hafa svipmót á póli-
tíska og menningarlega
baráttu. Mér virðist tilgangur
slikrar útgáfu vera tvenns-
konar. Annarsvegar að vera
vitnisburður og jafnvel minnis-
varöi um merka foringja og
j hinsvegar að gera aðgengilegar
heimildir um umræðuefni og
I baráttumál á hverjum tima.
Jafnframt eru þá slik verk
vitnisburður um skoðanir,
viðhorf og rökfærslu þess
manns sem i hlut á og einnig
þess hóps sem hann hefur verið
fulltrúi fyrir.
Magnúsi Kjartanssyni þarf
ekki að reisa minnisvarða. Þaö
hefur hann sjálfur gert fyrir
löngu meö skrifum sinu. Vald
hans á tungumálinu, hvort sem
um er að ræða afhjúpandi rök-
festu eða lymskufullt og
leiftrandi háö, var orðið að
þjóðsögu töluverðuáðuren hann
fór frá Þjóðviljanum. Og mig
grunar að fáu hafi brodd-
borgarar landsins oröiö fegnari
en þegar Magnús varð ráðherra
og hætti að hæðast aö þeim i
i :
I
j Berðu Á Blaðsiðurnar
Beat
Um þessar mundir er mikið
að gerast i rokktónlistinni á
vesturströnd Bandarfkjanna.
Diskóöldin er á enda, og nú hef-
ur endurreisn rokksins (rock
renaissance, svar Kanans við
ný-bylgju Breta) tekið við.
Hljómsveitir einsog Knack,
Cars, Cheap Trick og Tom Petty
& the Heartbreakers,hafa vlt
„bömpurunum” til hliðar.
Ein nýjasta hljómsveitin i
þessum hópi, og sú sem einna
mestar vonir eru bundnar við,
er Beat. Hana skipa Paul Coll-
ins söngvari, gitarleikari og að-
allagasmiður, Steven Huff
bassaleikari, Larry Whitman
breyta”. Segir Paul Collins for-
sprakki Beat i viðtali við L.A.
Times nýlega. Mikið rétt.
Af þeim lögum, sem finna má
á þessari fyrstu plötu Beat, eru
mörg sem mér finnast eiga er-
indi á vinsældarlistana. Raunar
eru flest lögin mjög góð, og
þessi plata er mun heilsteyptari
en flestar þær sem ég hef heyrt
úr renesansinum hingaðtil. Og
er strax farinn að hlakka til
þeirrar næstu.
Styx —
Cornerstone
Ein vinsælasta hljómsveit
Bandarikjanna i dag er Styx —
(áin sem Karon ferjar fram-
liðna yfir).

Popp
'Zr' Jjjp eftir Pál Pálsson
ak J0M
sólógitaristi og Michael Ruiz
trommari.
Beat (það vantar bara ,,les”),
likt og flestar hljómsveitir á
sömu linu, sækja tónlistarlegar
fyrirmyndir sinar til upphafs
sjöunda áratugarins (Beatles,
Rolling Stones ofl. ). Enda er
það markmið „endurreisnar-
innar” að vekja upp aftur þetta
timabil, „þegar náiö samband
var á milli hljómsveitarinnar og
fólksins sem var aö hlusta.
Seinni ár hefur rokkið byggst
upp á hálfgerðum trúðleikum
hljómsveitanna, ljósasýning-
um, reykbombum og öðru sliku
gargani, sem á i rauninni ekkert
skylt við vaggiö og veltuna
(rock’n’roll). Þessu viljum við
Saga Styx hófst i Chicago árið
1963 þegar tviburarnir John
(trommur) og Chuck (bassi)
Panozzo stofnuöu trió með ná-
granna sinum Dennis de Young
(hljómborð). 1968 bættust i hóp-
inn tveir gitaristar John Curu-
lewski og James Young. Þá
kölluðu þeir sig Tradewinds, en
skiptu um nafn 1970, þegar
fyrsti plötusamningurinn náð-
ist. Þeir vöktu fyrst verulega at-
hygli þegar lagið Lady of Styx II
varö vinsælt, fyrst i einni út-
varpsstöö i Chicago, en siðan
um öll Bandarikin. Það var
1972, en siðan hefur vegur
þeirra vaxiö hægt og sigandi.
Gitarleikaraskipti uröu 1975,
þegar Curulewski yfirgaf hóp-
•ígg
Þjóðviljanum, þó þeim yrði það
skammgóður verrnir.
Það er fengur unnendum góðs
máls og snarprar oröræðu að fá
i aðgengilegu formi úrval úr
greinum og ræðum Magnúsar.
Ég vil i leiðinni stinga þeirri
hugmynd að Blaðamanna-
félaginu að gera þessa bók að
skyldulesningu allra blaöa-
manna amk. einu sinni á ári, i
veikri von um að þeir geti
eitthvað lært.
Eg get ekki annað en verið
ósáttur við þá ákvörðum
veljenda efnisins að sleppa með
öllu Austragreinum Magnúsar.
Ég trúi ekki öðru en að hægt sé
að taka saman svolitla syrpu
þessara greina til að sýna þessa
frábæru hliö Magnúsar. Þó að
þær séu flestar þess eðlis að
vera lifandi á þvi augnabliki
sem þær koma fram, þá má
mikiö vera ef ekki finnast ein-
inn, en Tommy Shaw kom i hans
stað.
Cornerstone, sem er niunda
plata Styx, er sennilega há-
punkturinn á ferli hljómsveitar-
innar. Hún hefur aö geyma 9
lög, hvert öðru betra. Eitt
þeirra, Babe, var i fyrsta sæti á
bandariska vinsældarlistans yf-
ir áramótin, en fleiri eru likleg
til að fylgja eftir ss. Why Me og
Boat On The River.
Styx er mjög vönduö hljóm-
sveit, og minnir um margt á
Supertramp, þó hin siöarnefnda
verði aö teljast betri. En Styx
er til alls likleg, og örugglega
ekki búin aö syngja sitt siðasta.
Pages —
Future Street
Þó rokkrenesansinn sé núna i
fullum gangi i Los Angeles, þá
er ýmislegt fleira merkilegt að
gerast i þessari háborg popp-
tónlistarinnar. Þar er m.a.
vagga „bræðslunnar”, og á þvi
sviði eru sffellt aö koma fram ný
nöfn, sem vert er að veita at-
hygli. Td. hljómsveitin Pages,
sem sendi nýlega frá sér aðra
plötu sina, og kallast hún Future
Street. Það er kannski vafasamt
hvort hægt sé aö kalla tónlist
Pages bræðslu, fremur en
„soft” rokk á borð við það sem
Doobie Borthers og Kenny
Loggins eru þekktastir fyrir, og
fer reyndar eftir lögum hvaða
áhrif maöur greinir, — en þaö
skiptir engu máli. Það sem máli
skiptir er hvort tónlistin sé gób.
Og það er hún hjá Pages.
Pages var stofnuð árið 1977,
og fyrsta verkefni hljómsveitar-
innar var að leika undir söng
Andy Gibb á hljómleikaferöa-
lagi hans um USA. Það var
kannski ekki merkilegt starf
fyrir svo frammúrskarandi
hljómlistarmenn, en vakti á
þeim athygli, og færöi þeim
hljómplötusamning upp i hend-
urnar. Fyrsta platan kom út ’78,
en þótti ekki alveg smella sam-
an.Enmeðþviaðskipta um git-
arleikara og trommara, sem
var gert á meðan á upptökum
Future Street stóð, gekk kapall-
inn upp. Ég vil þvi kalla Future
street fyrstu plötu Pages.
Pages eru: Richard Page — j
söngur og hljómborð, Steve j
George — hljómborð og saxó-
fónn, Jerry Manfredi — bassi,
Charles „Icarus” Johnson —
gitar og George Lawrence —
trommur.
ið mannlif sem Heinesen ætlaöi
sér aö kortleggja fyrir lesendur
árið 1934. Og lifandi lif. Herra
minn trúr. Þarna sprettur fram
hvert snilldarmennið af öðru.
Allir eru þeir meira og minna
misheppnaðir og misskildir
snillingar, annað hvort úr takti
við timann eöa eitthvað annað.
En snillingar samt. Og smám
saman fer manni að þykja svo
vænt um þá að allar raunir
þeirra renna manni til rifja.
Trúvilla þeirra og trúarvingl
verður að parti af manni sjálf-
um. Svona gerir enginn nema sá
sem valdið hefur.
En hitt er svo auðvitaö mál
öllum sem nenna að hugsa um
það að svona skáldverki verður
ekki miðlað af neinu meðal-
menni i þýöingum. Það er gæfa
okkar að til skuli hafa fengist
maður á borð viö Þorgeir Þor-
geirsson að búa þessu islensk
klæöi. Það er eiginlega sama
hvort hann er aö þýða ljóðræn-
an og episkan prósa Heinesens
eða hástemmt guðsorð Kingos:
allt fellur eins og flis við rass!
Og kannski verður þessum pistli
ekki lokið betur en vitna i eitt
sálmversið sem þarna er
kveöiö: „Af þrengingunum
orðið er / mitt arma hold sem
skinin bein og kjúkur, / og lif
mitt einsog fugl sem fer / um
foksandana kvakandi og sjúkur.
/ Æfi min likust uglu sem um hól
/ einmana flögrar, hvergi finnur
skjól./
HP
hverjar sem eru óháöar tíma og
halda gildi sinu að fullu þó lesn-
ar séu á öðrum tima en þær
verða til á.
Ég lái veljendunum það ekki
að hafa sleppt að lesa yfir allar
forystugreinar Þjóðviljans
siðustu þrjátiu ár. En mig
grunar nú samt að einmitt þar
sé að finna sumar snörpustu
ritsmiöar Magnúsar Kjartans-
sonar.
Ef við víkjum að sagnfræði-
legu hliðinni á þessari bók þá j
virðist mér veljendunum vel i
hafa tekist að finna góð dæmi j
um flesLþað sem Magnús hefur j
fjallað um á ferli sinum til !
þessa. Þessar greinar eru þá j
jafnframt góð dæmi um viðhorf I
sósialista til þeirra mála sem j
fjallað er um, þó þær beri j
persónulegt y firbragð |
Magnúsar.
Baráttan fyrir sjálfstæði
Islands og menningarlegri reisn
þess er grundvallarviðhorf að
baki öllu þvi sem Magnús
skrifar og segir. Það er sama
hvort hann er að fjalla um I
úthlutun listamannalauna, |
meiðyrðalöggjöfina, orkumál, .
iðnaðarmái, kjör öryrkja og j
aldraðra, landhelgismál eða
hermálið, allstaðar finnst þetta j
viðhorf að baki. -G.Ast. j
3*1-20-75
Flugstööin '80
Concord
Ný æsispennandi hljóöfrá
mynd úr þessum vinsæla
mvndaflokki.
Aðalhlutverk: Alain Delon,
Susan Blakelv, Robert
Wagner, Sylvia Kristel og
George Kennedy.
Sýnd kl. 9.
Hækkaö verö.
Buck Rogers
á
25. öldinni
IN THE 25th CENTURY-
A«jSJL?WlM -rofiPGj
c UNIV6RSAI atv STUOtOS. l»*C AU, HKJHTS R£S£RVCO
Ný bráöfjörug og skemmti-
leg ,,space"-mynd frá Uni-
verssvL Aöalhlutverk: Gil
Gerard, Pamela Hensley og
Sýnd kl. 5, 7 og 11.15.