Helgarpósturinn - 18.01.1980, Side 22

Gunnar Þórðarson
— frumherjinn
sem hefur aðlagað
sig öllum breyting-
um i dægurtónlist
ára tugsins.
Áttundi áratugurinn III. hluti Áttundi árr
_______Föstudagur 18. janúar 1980. halrj^rpn^tl irinn
hluti Áttundi áratugurinn III. hluti Áttundi áratu
SLÆMT ASTAND
ÍSLENSKRAR ALÞÝÐUTÓNLISTAR
t þessari þriðju og siðustu
grein um popptónlist áttunda
áratugsins, hvort sem liann er
nú liðinn eða ekki, verður f jallað
um það sem gerst hefur hér á
landi. A seinni hluta sjöunda
áratugsins komu fram flestir
þeir popparar sem enn I dag eru
á toppnum, og þrátt fyrir allar
breytingar siðustu tiu ára s.s.
innlent stúdió og stóraukna
hljómpiötuútgáiu, hefur endur-
nýjún ekki orðið eins mikil
meðal tónlistarmanna og við
mætti búast. Hvað valdið hafi
þessari þróun, eða stöðnun, er
stærsta spurningin sem upp
kemur þegar fjaiiað er um is-
lenskt popp og þvf spurning
sem leitað verður svara við i
þessari grein. Við skulum þó iita
fyrst eins og tiu ár aftur i
timann, tii réttnefndar gullald-
ar islenska poppsins, og athuga
hvað siðan hefur gerst.
Gullöldin
I kringum árið 1970 var mikil
gróska i tónlistarlifi hérlendis,
mikil samkeppni á meðal
vinsælustu hljómsveitanna og
unglingarnir fylgdust vel með
öllu. Haldnar voru alls kyns
hátiöir og samkomur, kosnar
voru mestu stjörnurnar og fólk
fór á ball til að hlusta á hljóm-
sveitirnar. Talað var um
jprengingu þegar Trúbrot
komu fram á sjónarsviðið (’69),
en sú hljómsveit var stofnuð af
kjarna tveggja vinsælustu
hljómsveita þess tima, Hljóm-
um og Flowers.
Trúbrot urðu strax mjög
vinsælir og vöktu mikiö umtal
er eitt lag af fyrstu plötu þeirra
var bannaö bæði I útvarpi og
sjónvarpi. Um svipaö leyti urðu
meðlimir hljómsveitarinnar
uppvisir aö þvi að reykja hass,
sem i þá daga var talinn mikill
glæpur þóekki værislikt bannað
með lögum, og var hljómsveit-
inni m.a. bannaö að koma fram
i nokkrum samkomuhúsum
fyrir vikið. Allt féll þetta
uppreisnargjarnri æsku vel I
geö.sem auðvitað stóð meösin-
um mönnum gegn afturhaldi
gamla fólksins. Hljómsveitin
frumflutti tónverkið Lifun fyrir
fulluhusi í Háskólabiói veturinn
1971. hélt siðan strax utan til aö
hljóðrrta verkiö, en kom siöan
um vorið fram á tónlistar-
nátiðinni I Saltvfk, ásamt
flestum vinsælustu hljómsveit-
utn þess tima. Sú hátið olli
suðvitað miklum deilumj
jnglingarnir sem mættu voru
sagðir útúrdrukknir allan
Umann. og talað var um óhóf-
legan gróða aðstandenda
Spilverkið — brautryðjendur
i poppinu.
hátíbarinnar. Einn meðlimur
Trúbrots var kallaður i
sjónvarpssal til umræöu um
hátiðina og viðurkenndi hann aö
þeir hefðu haft upp úr henni tæp
árslaun verkamanns hver, og
virtist nú islenskum ráöamönn-
um sem tónlistarlífið væri farið
að taka á sig einum of alþjóð-
legan svip.
Trúbrot var þó alls ekki eina
stóra nafn þessa tima. þvi
aragrúi hljómsveita baröist um
vinsældirnar og nóg virðist hafa
verið fyrir þær aö gera, bæði á
sveitaböllum og I bænum. Allar
hljómsveitir lögöu metnaö sinn i
aö vera sem frumlegastarj
tónlistarmenni rnir flestir
nálægt tvitugsaldrinum og létu
ekkert glepja sig frá tónlistinni;
hún ein skipti máli.
Arin um og upp úr 1970 voru
hápunktur lifandi tónlistarflutn-
ings hér á landi, sem náði
hámarki með Saltvikurhátiðinni
og öðrum popphátiöum og komu
hljómsveitanna Led Zeppelin og
Deep Purple. bær voruþá báðar
á meðal vinsælustu hljómsveita
heimsins, ólikt flestu þvi drasli
sem siðan hefur veriö flutt hing-
aö.
Grundvöllur allra þessara
hræringa var þó áhugi almenn-
ings, aðallega unglinga, sem
fundu I þessaritónlist sina eigin
rödd og gáfu skit I allt gamla
draslið. Þessiáhugi virðist hafa
verið meö óllkindum mikil! og
ma m.a. nefna að þegar Led
Zeppelin spiluðu i Laugardals-
höllinni 1970, seldust allir miðar
upp á svipstundu.
Hallar undan fæti
begar gamall draumur
islenskra tónlistarmanna
rættist loks 1975 um fulikomiö
stúdió hér á landi, hafði flutn-
ingur lifandi tónlistar þegar
minnkað nokkuö m.a. vegna
þjóðíelagslegrar meðvitundar”
aukinnar skattheimtu rikisins
af dansleikjum og aö þvi er
viröist minnkandi áhuga
áheyrenda, þó slikt sé erfitt aö
fullyrða. Hitt er þó öruggt, að
áhugi tón lis t ar manna nna
hneigðist meira að plötugerö og
til urðu svokallaðar stúdíó-
hljómsveitir, sem litið eöa
ekkert spiluðu (spila) opin-
berlega, nema tíl að kynna
plötur sínar. Besta dæmi þess-
arar þróunar er auðvitað Gunn-
ar Þórðarson, sem á siðustu ár-
um hefur stjórnað gerð
léttmetis s.s. Visnabókar-
plöturnar, Lummuplöturnar og
núnasiðastLjúfalIf.sem sumar
hafa selst I mjög stóru upplagi.
Onnur mikil breyting sem
varð með tilkomu Hljóörita h/f,
var stofnun nýrra útgáfufyrir-
tækja. Tónlistarmenn reyndu
bæði sjálfir aö gefa út sinar
plötur og framsýnir bisniss-
menn sáu hér vaxandi atvinnu-
grein. I dag er staðan sú að tvö
þessara nýju fyrirtækja, Hljóm-
piötuútgáfan h/f og Steinar h/f
eru ásamt Fálkanum nánast
einir um þennan tónlistarmark-
að. Plötuútgáfa stjórnast vegna
þessa ekki lengur af þvi að
tónlistarmenn vilji koma list
sinni til almennings, þó slfkt sé
auðvitað fyrir hendi sem betur
fer, heldur aöallega af þvi að
útgefendur þurfa aö fá mark-
aðsvöru. Létt skemmtiefni selst
best og er þess vegna mestur
hluti útgáfunnar. En á svipaðan
hátt og bókaútgefendur vilja
hljómplötuútgefendur sennilega
llka gefa út skapandi list
dagsins i dag, og þá er aftur
komið aö tónlistarmönnunum
og neytendum vörunnar, plötu-
kaupendum.
Tónlistin í dag
Staða islenskrar popptónlist-
ar er slæm I dag, og plötusalan
Ellen Kristjánsdóttir — upp-
rennandi stirni I lok áratugsins.
hefur farið minnkandi undan-
farin ár. Fram hafa komiö nýj-
ar hljómsveitir eins og Stuð-
menn og gert þaö gott um skeið
en siðan hætt og liðsmennirnir
annað hvort farið erlendis, hætt
eða reynt að laga sig að sifellt
versnandi aöstæöum. Ollum
helstu skemmtistööum borgar-
innar hefur verið breytt i
diskótek eða stofnaðir sem slik
og litið annaö fyrir hljómsveitir
að hafa en sveita- og skólaböll,
en þeim markaði virðist einnig
fara hrakandi. Við þessar að-
stæöur er ekki grundvöllur fyrir
margar starfandi hljómsveitir,
né freistandi fyrir nýjar aö
byrja. Afleiðing þessa hefur
orðið sú að litiö hefur komið
fram af ungum hljóöfæraleikur-
um, a.m.k. hefur lítið í þeim
heyrst.
Helstu hljómsveitirnar i dag
eru þvi skipaðar mönnum sem
búnireruað vera I bransanum I
mörg ár og eru komnir um eða
yfir þrítugsaldurinn s.s.
Brimkló, Þursaflokkurinn, HLH
flokkurinn, kjarninn i Bruna-
liðinu o.fl. Aheyrendurnir eru
hins vegar á að giska tíu árum
yngri. Tónlist þessara hljóm-
sveita er I flestum tilvikum
mjög vel flutt og lagavalið við
hæfi unglinganna, en það sem
vantar er sameiginleg tilfinn-
ing. Þegar þessir tónlistarmenn
komu fram á sinum tima voru
þeir úr hópi unglinganna. sem
mættu á dansleiki og hljómleika
ekki aðeins til að hlusta, heldur
til að upplifa sina tónlist flutta
af sinum mönnum. Þetta breyt-
ist með nýrrikynslóö áheyrenda
og þegar hljómsveitin á ekkert
oröið sameiginlegt meö þeim
jafnvel ekki sama tónlistar-
smekk, þá kemur platan að
sömu ef ekki betri notum.
Þó margar Islenskar hljóm-
sveitir hafi verið að gera góöa
hluti undanfariö hafaþær vegna
þessa ekki náð að skapa hreyf-
ingu lika þeirri sem var i
upphafi þessa áratugs. Rokkið
er og verður fyrst og fremst
tónlist og tjáningarform ungs
fólks og enginn getur komið
þeirra tilfinningum betur til
skila en það sjálft.
Þrátt fyrir þessa staðreynd er
alls ekki hægt aö vanmeta hlut
þeirrasem reynt hafa aö halda
uppi þessari tónlist, þvi rokkiö
er fjölbreytt og hefur mörg
andlit. Eitt andlit hefur rokkið
þó örugglega ekki, þ.e. að efna
til vinsældakosninga ungs fólks
og mæta siðan á Hótel Sögu I
kjól og hvítt, vera i hópi betri
borgaranna og þiggja
viöurkenningu úr hendi þeirra.
Unglingarnir sem gera þetta
mögulegt geta hins vegar ekki
verið viðstaddir vegna aldurs.
Réttara væri að halda slikar
messur i Tónabæ, en þá er enn
komið að kynslo'ðabilinu.
Framtíðin
En þegar neyðin er stærst er
hjálpin næst. Loksins hafa
tóilistarmenn gert sér grein
fyrir að þetta ástand getur ekki
gengið til langframa, og ætla að
bæta starfsskilyrði sin. Fyrsta
skrefiö var auðvitaö aö stofna
sitt eigið stéttarfélag SATT, og
má furðu gegna að þeirhafi ekki
fyrr klofið sig frá FIH og STEF,
þar sem þeir hafa verið nánast
réttlaus minnihlutahópur.
Helstu vonir sem bundnar eru
við þetta félag, er að þvf takist
að skapa lifandi tónlistarflutn-
ingi viðunandi tækifæri til að
öölast aftur verðugan sess i
menningarlifi borgarinnar. Þó
áhugi almennings virðist hafa
minnkað má örugglega vekja
hann upp ef tónlistarmenn hafa
fram að færa skapandi tónlist,
og gefist tækifæri til að þróa
hana með þátttöku áheyrenda.
Þannig hefur þróunin orðiö
erlendis með nýju bylgjuna,
sem enn hefurekki komið hing-
að svo talandi sé um. ,
Vandamál islenskrar dægur-
tónlistar er að alltaf eru þaö
sömu mennirnir sem flytja
sömu gömlu lummurnar við
minnkandi vinsældir. Þvi
veröur ekki breytt nema meö
nýjum mönnum og breyttu
hugarfari allra sem við tónlist
fást. Nýja bylgjan er orðin
nauösyn og hún hlýtur að fara
að koma.
eftir Guðmund Rúnar Guðmundsson
Áttundi áratugurinn III. hluti Áttundi áratugurinn III. hluti Áttundi áratugurinn III. hluti Áttundi áratu