Helgarpósturinn - 01.02.1980, Blaðsíða 2

2
Föstudagur l . f ebrúar 1980 hplnsmn^fl irinn
VALDA OG METORÐA / STJÓRNKERFINU
Helgarpósturinn kannar ýmis ættartengsl stjórnmálamanna og embættismanna hér á landi
Ættir og ættfræöi hafa löngum
veriö ýmsum landsmönnum
rannsóknarefni. Fámenniö hér á
landi gerir þaö aö verkum, aö
ættartengsi iandsmanna eru
mikil og sú setning hefur veriö
fleyg „aö allir tslendingar séu
meira og minna náskyldir”.
Hvort þaö eru orö aö sönnu, skal
ósagt látiö, en hitt er fullljóst aö
ættartengsl fjölskyldna eru hér
meiri og nánari, en gerist hjá
miiljónaþjóöum.
Ýmsir hafa haldið þvi fram, aö
ákveönar ættir hafi gengið
eins ograuöur þráöur f gegnum
isiensku embættismannastétt-
ina. Þar af leiöandi hafi þjóöfé-
lagiö islenska i raun veriö ætta-
veldi, eins og tíökast t.a.m. um
konungsfjölskyldur hjá ýmsum
erlendum rikjum. t kringum
aldamótin hafi t.d. Stephensen
ættin veriö æöi öflug innan em-
bættis m annaker fis ins.
1 eftirfarandi samantekt veröa
tiunduö nokkur dæmi sem sýna aö
ákveönar ættir hafa veriö mjög
sterkar bæöi innan embættis-
mannakerfisins og Alþingis. Þaö
skal tekiö fram, aö þessi dæmi
gefa aö sjálfsögöu enga heildar-
mynd — enda þaö ekki ætlunin —
heldur aöeins hugmyndir um þaö
hvernig viröingarstööur f þjóö-
félaginu viröast haldast i sömu
ættinni i gegnum margar
kynslóöir. Dæmin er tekin af
algjöru handahófi.
Við skulum fyrst gripa niöur i
þingliðinu. Sigurlaug Bjarna-
dóttir var alþingismaöur Sjálf-
stæöisfloldcsins i Vestfjaröarkjör-
dæmi frá 1974-’78. Hennar bróöir
Siguröur Bjarnason, n\l sendi-
herra, var þingmaöur Isfiröinga
og siöar Vestfiröinga frá ’42-70.
Afi þeirra beggja, Siguröur
Stefánsson, var einnig þingmaöur
Isfiröinga flestöll árin frá alda-
mótum fram til 1923. Bróöir hans
Stefdn Stefánsson gegndi jafn-
framt þingmennsku. Þaö má þvi
segja aö þessi ættmenni hafi
mann fram af manni „átt” þetta
þingsæti á Vestfjöröum meö
hléum, alla þessa öld.
Móti allri ættareinokun
„Eg held svona i fljótu bragöi,
aöveldi ákveöinna ætta I isienska
stjórnkerfinu, sé ekki sláandi
mikiö — a.m.k. ekki þannig aö
áberandi sé,” sagöi Sigurlaug
Bjarnadóttir fyrrum alþingis-
maöur. „Ég er aö sjálfsögöu á
mdti allri ettareinokun og tel ekki
eölilegtaö fólki sé úthlutaður bas
innan stjórnkerfisins aöeins
vegna ákveöinna ættartengsla.”
Aöspurö sagöist Sigurlaug ekki
neita þ vi, aö eflaust heföi hún notið
afa sbis og bróöur., Sigurðar
Stefánssonar og Sigurðar Bjarna-
sonar fyrrum alþingismanna.
„Það er enginn vafi á þvi, aö ég
hef notiö þessara ættmenna
minna, enda þeir verið þingmenn
I sama kjördæmi og ég hef barist
i,” sagöi Sigurlaug.
„Ég vil þó taka þaö skýrt fram,
aö ég er i stjórnmálum vegna
mins eiginn áhuga,en ekki vegna
þess aö min ættartengsl hafi i
sjálfu sér gert mig aö stjórnmála-
manni og þingmanni. Hins vegar
er ekki óeölilegt aö stjórnmála-
áhugi sem slikur erfist. Ég ólst
upp viö stjórnmálaumræöur og
þaöer ekki óliklegt a ö áhugi minn
á þessum vettvangi haf vaknaö af
þeim sökum.” sagöi Sigurlaug aö
lokum.
Thorlacius — Amalds
Litum nú aöeins yfir i stjórnar-
ráöiö. I menntamálaráöuneytinu,
er ráöuneytisstjóri Birgir
Thorlacius. Bróöir hans er
Kristján Thorlacius formaöur
BSRB og fyrrum deildarstjóri i
fjármálaráöuneytinu. Dóttir
hans, Sigriöur er fulltrúi i
menntamálaráöuneytinu og gift
Arna Kolbeinssyni deildarstjóra i
fjármálaráöneytinu. Bróöur-
dóttir þeirra er Hallveig
Thorlacius, dóttir Siguröar
Thorlaciusskólastjóra eiginkona,
Ragnars Arnalds fyrrum
menntamálaráöherra og núver-
andi alþingismanns. Nánar
veröur komiö aö þvi siðar, en
meira um uppruna Birgis,
Kristjánsog Siguröar Thorlacius:
Faöir þeirra var ólafur
Thorlacius, fyrrum þingmaður og
hálfbróöir Einars Thorlacius,
sem einnig sat á þingi. Þarna fer
þvi öflug embættis — og þing-
mannaætt.
Hér aö ofan var minnst á
Ragnar Arnalds og tengsl hans
viö Thorlaciusættina. Hann er
sjálfur einnig i nánum ættar-
tengslum viö valdamenn innan
stjórnkerfisins. Bróöir hans, Jón
Arnalds, er ráöuneytisstjóri i
sjávarútvegsráöuneytinu og
frændi þeirra er Einar Arnalds
hæstaréttardómari.
Orlitiö áfram meö starfsmenn
stjórnarráösins: Baldur Möller
ráöuneytisstjóri i dómsmála-
ráöuneytinu er sonur Jakobs
Möller, sem var forystumaöur
Sjálfstæöisflokksins fyrr á öldinni
og sat lengi á þingi.
Þórhallur Asgeirsson ráöu-
neytisstjóri i viöskiptaráöu-
neytinu er sonur Asgeir Asgeirs-
sonar fyrrum forseta og þing-
manns og er þá um leið bróöir
Völu Ásgeirsdóttur, eiginkonu
Gunnars Thoroddsen alþingis-
manns. Móöir Þórhalls og Völu
var Dóra Þórhallsdóttir fyrrum
forsetafrú, sem var aftur dóttir
Þórhalls alþingismanns og
biskups Bjarnasonar. A hún
einnig ættir aö rekja til Tryggva
Gunnarssonar bankastjóra. Er
ljóstaöþessiætt er og hefurveriö
öflug innan stjórnkerfisins.
stjóra í fjármálaráöuneytinu og
núverandi framkvæmdastjóra I
járnblendiverksmiöjunni á
Grundartanga. Þeir bræöur voru
sem sé samtímis yfirmenn i sitt
hvoru ráöuneytinu fyrir fáum
árum.
Fjölskyldan samheldin
„Ég hef nú ekki leitt hugann
sérstaklega aö þeim möguleika,
aö ákveönar ættir séu sterkari
innan stjórnkerfisins, en aðrar,”
sagöi Birgir Thorlacius, ráöu-
neytisstjóri i menntamálaráöu-
neytinu. ,,Það viröist aö minnsta
kosti ekki mjög áberandi.”
Birgir var aö þvi spuröur hvort
hann heföi notiö ættar sinnar.
Hann svaraöi þvi til, aö fjöl-
skyldan hans væri samheldin,
enda þótt hver heföi aö sjálfsögöu
sinar skoðanir.
„Ég held svona fljótt á litið, aö
þaö skipti ekki höfuömáli fyrir
Islendinga, hvort þeir eru af
þekktri ætt eöa ekki. Ég hef að
visuekki kafaödjúpt i ættfræöi og
get þvi ekki dæmt um þaö hvort
ættartengsl eru óvenjumikil
innan stjórnkerfisins. Þaö má
eflaustfinna slik dæmi, en eins og
égsagöi þá viröist slikt ekki áber-
andi á yfirborðinu,” sagöi Birgir
Thorlacius.
Skyldleiki innan stjórn-
arráðs
A siöasta áratug hafa ýmsir
menn starfað samtimis innan
stjórnarráösins og veriö
náskyldir. Skulu nokkur slik
dæmi sýnd.
Páll Sigurösson núverandi
ráöuneytisstjóri i heilbrigöis-
ráöuneytinu er bróöir Jóns
Sigurössonarjyrrum ráöuneytis-
Tómas Arnason var fjármála-
ráöherra i siöustu vinstri stjórn.
Jafnframt var sonur hans,
Eirikur aöstoöarmaður dóms-
málaráöherra.
Hjörleifur Guttormsson var
iönaöarráöherra i rikisstjórn
Ólafs Jóhannessonar. Tvibura-
bróöir hans Gunnar Gutt-
ormsson var þá deildarstjóri i
sama ráöuneyti.
„Ég ve.rö aö játa aö ég er ósköp
illa að mér i ættfræöi, en þrátt
fyrir þaö, veröur þvi ekki neitáö,
aö innan embættismannakerfis-
ins eru ákveönar ættir bysna
öflugar,” sagöi Hjörleifur
Guttormsson fyrrum ráöherra og
núverandi þingmaöur. „A þessu
eru eflaust margar skyringar, en
min tOfinning er sú aö veldi
ákveöinna ætta i stjórnkerfinu
fari hrakandi frekar en hitt.”
Aðspuröur sagöi Hjörleifur, aö
þaö væri út af fyrir sig óeölilegt
aö valdastööur drægust um of á
hendur manna sem væru tengdir
fjölskylduböndum. „Hins vegar
1 endurspeglar þetta ef til vill
mismunandiaöstööumanna til aö
koma sér áfram, eins og þaö
hefur veriö nefnt. Þess þekkjast
dæmi, aö ákveöin embættti hafa
gengiö i erföir. Hér fyrr á árum
voru þaö aöeins þeir efnameiri
sem gátu kostaö börn sin til lang-
skólanáms og þaö segir kannski
hálfa söguna. A siöari árum hefur
þetta breyst tilbatnaöar, en engu
aö siöur er ljóst aö aöstaöa
tþessari ætt Jóns á Gautlöndum hafa i gegnum fjóra ættliöi veriö ekki færri en
8 þingmenn og þar af fjórir ráöherrar.
! !
I i Bjami Benediktsson Pátur Benediktsson Arni Jánsson
1 i fyrrv. forsætlsráðh þlnpmaður þinpmaður
Sipurður Jáncson
ráðherra
Enreyjarætt
Ínga Xrnadóttir
eipinkona VÞG
^ilhjálmur I'. Gíclascn
útvarpsstjóri
eipinkona HT
Helpi Tðmasson
yfirlæknir
Rapnhildur Helpadóttlr
fyrrverandi alþinrirm.
Gylfi Þ. GÍnlason
fyrrverand1 ráðh,
Vllmundur Jónæson 1
inrma^ur . .1
Þór Vilhjálms3on
hæstaréttard.
Guðrún Vilmundardáttir
eipinkona GÞG

Vala BJamadÓttir eirinkona VG Vilmundur Gylfason r^ðherra

A þessari töfiu má sjá þekkt nöfn, sem eru og hafa veriö I valdaaöstööu i
þjóöfélaginu.