Helgarpósturinn - 21.11.1980, Side 11

helgarpásturinrL. Föstudag
ur 21. nóvember 1980
11
KVIKMYNDIR
Gömlum kvikmyndum bjargað
Magnús Jóhansson vinnur i fristundum sinum að varðveislu
gamalla kvikmynda — og það á eigin kostnað
„Ég hef lengi haft áhuga á aö
veröveita þessar gömlu myndir
og koma þeim i sýningarhæft
form. Þvi verki er hvergi nærri
lokið”, sagöi Magnús Jóhannsson
i samtali viö Helgarpóstinn.
Magnús fékk kvikmyndasafn
Lofts Guömundssonar i sina
vörslu fyrir allmörgum árum. Þá
var safnið i talsveröri óreiöu og
flestar myndanna ekki sýningar-
hæfar, enda eru þær orönar 50 ára
og meira, sumar hverjar. Auk
mynda Lofts eru i safni Magnúsar
nokkrar myndir, sem hann ýmist
gerði sjálfur eöa átti aöild aö.
„Ég byrjaði á þessu um 1950, en
áður haföi ég unnið meö Öskari
Gislasyni og Ósvaldi Knudsen aö
þvi aö setja hljóö viö myndir”,
sagði Magnús.
Hann er læröur útvarpsvirki. A
árunum 1933-43 vann hann hjá
Rikisútvarpinu á Vatnsendahæö,
eða þar til hann stofnaöi Radió-
og raftækjastofuna meö Svein-
birniEgilssyni. Þegar Alþingi tók
upp hljóðritun i þingsölum sáu
þeir félagar um aö útvega tækin
og siðustu 15 árin hefur Magnús
haft þaö aö aöalstarfi aö sjá um
upptökurnar á Alþingi.
Þaö var starf hans sem út-
varpsvirki sem kveikti áhugann
fyrir kvikmyndum. Hann tók þatt
i þvi að taka upp á stálvir þegar
hann kom fyrst til sögunnar.
Fyrsta kvikmyndin sem þessi
tækni var notuð viö hér, var Kon-
ungur konunganna. Þegar hún
var sýnd hér las Kristján Ró-
bertsson formála að myndinni á
stálvir. Siðan tók Magnús upp
hljóð á stálvir við myndir óskars
og Ósvalds.
Magnús fór svo út i aö gera
sjálfur myndir i félagi við Svein-
björn Egilsson. Þeir geröu mynd-
ina „Highlands of Iceland”, sem
var landkynningarmynd. Hún var
gerði 50eintökum og er enn notuö
i sendiráöum. Næst kom „Laxa-
kiakið”, sem var mynd frá
Elliöaánum, og fuglamyndir eins
___________ '_____MÓDELFLUG
Leikföng fyrir fullorðna
Þeir sem leiö eiga um Sand-
skeiðiö sjá oft einkennilega fugla
á lofti yfir flugvelli þeirra svif-
flugsmanna. Þegar nánar er aö
gáö, kemur i ljós aö hér eru alls
ekki fulglar á feröinni, heldur ör-
litlar flugvélar Þær eru fjar-
stýröar og stjórnendur þeirra eru
félagar úr Flugmódelfélaginu
„Þyt”.
Helgarpósturinn ræddi viö tvo
félaganna, þá Jón Pétursson og
EinarPálEinarsson, ogspurðiþá
hvort það væri ekki mikill vandi
aö stjórna þessum vélum.
„Þetta krefst fyrst og fremst
þjálfunar”, sagöi Jón. ”Ég hef
lesiö mikið af timaritum um
módelflug og lært heilmikiö af
þvi, en mest lærir maður af þvi aö
fljúga vélunum. Þetta flug bygg-
istásömu lögmálum og venjulegt
flug og þaö veröur þvi skemmti-
legra sem maöur er oröinn leikn-
ari aö fljúga”.
Þeir Jón ogEinarPállhafa haft
þetta áhugamál árum saman.
Faðir Jóns framleiddi um tima
flugmódel, meöan þau voru öll
smiöuö úr tré, en þegar plast-
módelin komu til sögunnar uröu
trémódelin of dýr. Módelflug-
menn smiöa nú yfirleitt sjálfir sin
módel.
„Þaö þarf svolitla þolinmæöi á
meöan smíöi módelanna stendur
yfir”, sagöi Einar Páll”. Illa
smiöaö módel flýgur illa. Og
sumir byrjendur eru óþolinmóðir
og geta ekki beöiö eftir þvi aö fá
aðstoð viö fyrsta flugið, en þá
getur oft margra klukkustunda
vinna fariö i súginn”.
Félagar i „Þyt” og öörum
klúbbum, sem stofnaöir hafa
veriö viöa um land, smiöa aðal-
lega fjarstýröar flugvélar, vél-
flugurogsvifflugur, en einnig eru
til fjarstýröir bilar og bátar.
Hægt er aö fá módel af mörgum
ttalíu. t eftirfarandi spili voru |
engir aukvisar aö verki. t
noröur satsjálfur Belladonna og
suöur var enginn annar er For-
quet. Báöir margfaldir heims-
meistarar:
S K74
H 9652
T 10632
L A5
S G2
H KG3
T K9
L KDG1094
S D1085
H 10
T D875
L 8632
Suður sagöi pass. Vestur einn
spaöa. Noröur pass. Austur þrjú
grönd. Þá trylltist vestur og
sagöi sex grönd. Belladonna
doblaöi strax. Eins ogör af boga
kom spaöi frá Forquet og þar-
með var slemman tvo niður.
Þetta er dæmigert Lightner
dobl sem einnig synir hiö skil-
yröislausa gagnkvæma traust
sem þessir kappar úr „bláu
sveitinni” bera hvor til annars
og hlýöa umyrðalaust. Forquet
var á stundinni ljóst aö hann átti
aöspilaút ifyrst sagöa lit blinds
og var ekki lengi aö láta út hiö
banvæna spil.
þekktum flugvélum, en fyrir
byrjendur mæltu þeir Jón og
Einar Páll helst meö Piper Cub
og Cessna 150. Nokkrar fjar-
stýröar þyrlur eru til hér á landi,
en engri þeirra hefur enn veriö
flogiö, því það er enn meiri kUnst
aö fljúga þeim en vélflugum og
svifflugum.
Vænghaf flugmódelanna er frá
0,7 til 5 metrar og geta vélflug-
urnarnáö allt aö 160 km, hraöa á
klukkustund. Fjarstýringin er
keypt tilbúin, en I henni eru sendi-
tæki, móttakari og stýrisvélar.
Þessi tæki draga allt aö einum
kllómetra frá stjórnandanum, en
i þeirri fjarlægö er erfitt aö
greina vélamar, svo yfirleitt eru
þær ekki látnar fara lengra en
600-700 metra.
— En þurfa módelflugmenn
ekki aö kunna aö fljúga venjuleg-
um flugvélum til aö ná góöum ár-
angri?
„Þaö er ekki nauösynlegt”,
sagöi Einar Páll. „Eir þó þurfa
mennaðvita hvernig stýrin virka
á flugvél. Það hefur komið fyrir
aöbyrjendur tengi stýrin vitlaust
og þaö gengur auövitaö ekki”.
„Þaö hafa þó nokkrir fengiö
flugbakteríuna 1 módelfluginu”,,
skaut.Jón inn i, en sjálfur byrjaði
hann aö læra svifflug fyrir nokkr-
um árum.
Bátar og þó sérstaklega bllar
hafa notið vaxandi vinsælda
undanfarin ár og er bara tima-
spursmál hvenær sérstakir
klúbbar verða stofnaðir fyrir þá.
nokkrum farkostum módelflug-
manna á Sandskeiði I sumar.
Vænghaf vélanna er frá einum
metra upp I tvo og hálfan
metra: Mynd: Einar Páll.
Bátarnir eru með ýmsu móti:
lúxus snekkjur, fiskibátar, hraö-
bátar eöa seglbátar. Þeir ganga
ýmist fyrir rafmagnsmótor eða
bensinvél og geta náö allt aö 80
km. hraöa. Bílarnir eru llka
margs konar: fólksbilar, kapp-
akstursbilar eöa torfærubllar,
sem geta klifraö 50 gráöu halla.
Stærri bllarnir hafa fjaðraút-
búnaö og geta náö 80 km. hraða.
Vlöa erlendis hafa menn komiö
sér upp rally-crossbrautum fyrir
svona tæki.
Hér á landi hafa aöeins veriö
haldnar keppnir i fluginu. En þar
hafa líka gerst skemmtilegir
hlutir, því sumarið 1979 var hald-
in fyrsta Noröurlandakeppnin I
fluglþróttum á Islandi og var hún
i módelflugi.
í „Þyt” eru 30-40 félagar og eru
flestirþeirra yfir tvitugt. Fundir i
félaginueru haldnir 1. fimmtudag
imánuðiaðFrlkirkjuvegill oger
félagiö öllum opiö.
JOKER v/HLEMM
Leiktækjasalur
Opið alla daga frá
kl. 11-23
S A963
H AD874
T AG4
L 7
og „Arnarstapi”, en hún var um
haförninn.
,fÞaö var mikil vinna viö þá
mynd”, sagðiMagnús. „Ég þurfti
aö sitja margsinnis ár eftir ár
fyrir erninum til aö ná myndum
af ungunum þegar veriö var aö
gefa þeim og þess háttar”.
Þegar sjónvarpið kom til sög-
unnar, átti Magnús góöa sam-
vinnu viö starfsmenn þess. M.a.
tók hann saman þætti sem nefnd-
ust „Það er svo margt” og voru I
þeim kaflar úr gömlum myndum.
„Ég er löngu hættur aö taka
myndir sjálfur”, sagði Magnús
„enda er mikið verk að vinna úr
gömlu myndunum. Það þarf aö
prenta þær mynd fyrir mynd og
það er bæði vandasamt verk og
dýrt. Þetta er unnið I sérstakri
stofu I London. Þegar búiö er að
endurprenta myndina á nýja
filmu, er svo hægt að búa til eins
mörg eintök og þurfa þykir”.
Meðal elstu myndanna I safni
Magnúsar eru „Konungskoman”,
sem þeir ólafur Magnússon og
Bíó-Pedersen geröu 1921, „Jón og
Gvendur”, eöa réttara sagt hluti
þeirrar myndar, eftir Loft Guð-
mundsson frá 1923, „Island I lif-
andi myndum” eftir Loft frá ár-
unum 1924-26 og myndir Lofts um
islensk fyrirtæki, s.s. ölgerö
Egils Skallagrimssonar og
Mjólkurfélagiö, sem gerðar voru
á árunum 1927-30.
„Ég hef til dæmis tök á aö fá
eintak af Borgarættinni”, sagði
hann. „Hún er til I London i sinni
upprunalegu gerð. Eins hef ég
fuílar vonir um aö viö getum
fengið „Fjalla-Eyvind” eftir
Victor Sjöström. Ég sá hana á
Ahugamál Magnúsar er kostn-
aöarsamt og lltiö af þeim kostn-
aöi skilar sér aftur I beinhöröum
peningum. Þar á móti kemur þó
aö margir njóta góös af þvl.
tsafirði og man hana enn. Hún er
mjög góö”.
Magnús er i stjórn Kvikmynda-
safns íslands og ásamt öðrum
stjórnarmönnum vinnur hann að
þvi að fá hingaö gamlar kvik-
myndir með islensku efni, sem til
eru erlendis.
Þetta merkilega tómstunda-
starf Magnúsar á eftir að bera
rikulegan ávöxt fyrir Kvik-
myndasafnið i fleiru en einu til-
liti, þvi safnið kemur til meö aö
eignast eintak af öllum þeim
kvikmyndum sem Magnús
bjargar frá eyöileggingu og
gleymsku.
ALLT
TIL MÓDELSMÍÐA
Fjarstýringar: 2ja-3já-4ra Mikið úrval af glóöarhaus og
og 6 rása. rafmótorum.
Balsaviður i flökum • Balsaviður i listum
Furulistar • Brennidrýlar
Flugvélakrossviður • Ál og koparrör, stálvir
Smáhlutar (fittings) til módelsmíða
Verkfæri til módelsmiða og útskurðar o.fl. o.fl.
Höfum einnig flugmódel i sérstökum pakkningum
fyrir skóla á mjög hagstæðu verði.
Póstsendum
TÓmSTUnDRHÚSIS HF
loigouegi M-MMxufc s=S1S01
... ............... í i
Flugmódel i miklu úrvali,
svifflugur og
mótorvélar
fyrir fjarstýringar
linustýringar eöa
frítt fljúgandi.
Fjarstýrð bátamódel
I miklu úrvali.
hraöa
Fjarstýröir bilar,
margar gerðir
<ná allt aö 50 km.