Helgarpósturinn - 13.08.1982, Blaðsíða 12

12
Föstudagur 13. ágúst 1982
Woody Allen og meðleikarar hans í nýjustu mynd kapp-
ans um vandamál kynlifsins.
Woody Allen og
jónsmessunæturkynlífið
Brahms í verðlaunaútgáfu
Ný mynd frá háðfuglinum
aivarlega, Woody Allen, þykir
alltaf mikill viðburöur i kvik-
myndaheiminum, og hefur svo
verið um nokkurt skeið. Jóns-
messunætur kynlifskómedla
heitir sú allra nýjasta og var hún
frumsýnd fyrir skömmu i Banda-
rikjunum. Eins og nafniö bendir
til er þetta gamanmynd, en með
alvarlegu ivafi þó, og fjallar hún
um uppáhaldsefni Allens, kynlifið
og vandamál þess. Heiti myndar-
innar sækir Allen til Shakespeare
og Ingmars Bergman, en við
þann siðarnefnda hefur honum
verið likt.
Myndin segir frá þvi er tvenn
hjón heimsækja þriöju hjónin i
húsi úti i sveit og undir fullu
sumartungli upphefjast miklir
ástarleikir og vandamálin skjóta
upp kollinum.
Jónsmessunætur kvnlifskóm-
edia minnir mjög á fyrri kynlifs-
vandamálamyndir Allens og
þykir hún ekki sérlega vel
heppnuö, finnst mönnum eins og
kappinn sé kominn I nokkurt hug-
myndaþrot.
Johannes Brahms (1833-97):
Píanókvintett í f-moll, op. 34
Flytjendur: Quartetto Italiano
Einleikari: Maurizio Pollini
(píanó)
Utgefandi: Deutsche Grammop-
hon 2531 197, 1980
Dreifing: Fálkinn
Þessi hljómplata var kjörin
kammermúsíkplata ársins 1980 af
tímaritinu Gramophone, en þar
að auki hlaut hún „þýsku
hljómplötuverðlaunin“ frá De-
utsche Phono-Akademie. Fyrir
slíkum verðlaunaafhendingum
liggja margar ástæður og full-
komlega réttlátar.
Fyrst og fremst er hljóðupptaka
með slíkum ágætum, að tóngæði
skila sér í tærum, breiðum og
mjög nálægum hljómi. Þá er
leikur Quartetto Italiano ein-
staklega lifandi og innilegur, al-
gjörlega laus við allan stúdíó-
þurrk. Ekki sakar að hafa
Maurizio Pollini sem 5. mann á
plássi. Píanóleikur hans ríkir yfir
hverjum kafla verksins og ber
það nafn píanókvintetts með
rentu. Leikur hans er bæði
hljómmikill og markviss.
Reyndar var Brahms lengi að
finna rétta útsetningu fyrir verk-
ið. Upphaflega var það samið fyr-
ir 5 strengjahljóðfæri, án pían-
ós. Frumdrögin eru frá 1862, á
sama ári og Brahms tók til við 1.
Symfóníuna. Sú útsetning var
tónskáldinu ekki að skapi og
hlaut slæmar viðtökur hjá vinum
hans, þeim Joseph Joachim og
Clöru Wieck-Schumann. Hann
eyðilagði því handritið. 1864
skrifaði hann Kvintettinn fyrir
tvö píanó og breytti þannig verk-
inu úr kammerverki í sónötu.
Þannig var verkið frumflutt í Vín,
1864, og spilaði Brahms
sjálfur á annað píanóið en pólski
píanistinn Carl Tausig áhitt.Síð-
ar (1872) gaf Brahmsþessa, són
ötu út og er það Sónatá op. 56b.
Sama ár og' frumflutningur
sónötunnar átti sér stað, fann
tónskáldið lokaformið eftir langa
mæðu og birtist Kvintettinn hjá
jOHANNBBIWHMS
Klavierquintett op.34 • Piano Quintet
Matiizfo Fbihi • QuartEltf > Italóno
Rieter-Biedermann í Leipzig, þá
endanlega gerður. Á titilsíðu
stendur að verkið sé útsett fyrir
píanó, tvær fiðlur, víólu og selló.
Þar með hafði Brahms sent frá
séreina skærustu kammertónlist-
arperlu sína, einn fegursta píanó-
kvintett sem saminn hefur verið.
Þrátt fyrir klassíska formfestu,
er Píanókvintettinn fullur af róm-
antískum blæbrigðum og per-
sónulegum útúrdúrum enda var
Brahms tónskáld kammerverks-
ins engu síður en symfóníunnar
og konsertsins. Raunar man ég
ekki eftir neinu tónskáldi frá
seinni hl. 19. aldar, sem samið
hefur annan eins fjölda meistara-
verka þessarar tegundar. Innan
um tríó, kvartetta, kvintetta og
sextetta, ber kannski hæst þenn-
an Píanókvintett. Það er því ekki
dónalegt að geta brugðið honum
á fóninn í þessari afbragðsútgáfu.
Hiðárlega gæðamat
Þá er ágústheftiö af down
beatkomið út og þær djasskosn-
ingar þar skráöar sem mesta
athygli vekja ár hvert. Þetta
eru 30. gagnrýnendakosningar
down beatog úrslit breytast litið
frá ári til árs, gagnrýnendur eru
ihaldssamir sem vera ber, en I
hófi þó. Kosningunum er skipt i
tvennt; annarsvegar hinir við-
urkenndu listamenn og hinsveg-
ar þeir sem eiga skilda meiri at-
hygli. Sá hluti bar áður nafniö
Nýjar stjörnur, en var breytt
þarsem svo margir gamlir jaxl-
ar, gleymdír flestum, áttu ekki
siður athygli skilda. Þá er
best að birta hér nöfn sigurveg-
aranna (þótt aö sjálfsögðu sé
aldrei hægt að sigra i listum) og
eru nöln þeirra er flest atkvæöi
hlutu i flokknum Þeir sein eiga
meiri athygli skilda.i svigum.
Stórsveit: Akiyoshi/Taba-
ckin (Globe Unity); Smásveit:
Art Ensemble of Chicago (Old
and New Dream); Tónskáld:
Toshiko Akiyoshi (Muhal Ric-
hard Abrams & Anthony Davis);
útsetjari: Toshiko Akiyoshi
(Muhal Richard Abrams);
Trompct: Lester Bowie
(Wynton Marsalis); Básúna:
Jimmy Knepper (Ray Ander-
son); sópransax: Steve Lacy
(Ira Sullivan); Altósax: Phil
Woods (Richie Cole); Tenorsax:
Archie Shepp (Ricky Ford);
Barrýtónsax: Pépper Adams
(Henry Threadgill); Klarinett:
Anthony Braxton (John
Carter); FIauta:James Newton
(Ira Sullivan); Fiðla: Stephan
Grappelli (Billy Bang);
Vibrafónn: Milt Jackson (Jay
Hoggard); Píanó: Cecil Taylor
(JoAnne Brackeen);
Kafpianó: Chick Corea (Lyle
Mays); Orgel: Sun Ra&Jimmy
Smith (Amina Claudine Myers);
Hljóðgervill: Joe Zawinul (Ge-
orge Lewis); Gitar: Jim Hall
(Emily Remler); Bassi: Charlie
Haden (Fred Hopkins); Raf-
bassi: Steve Swallow
(Jamaaladeen Tacuma);
Trommur: Max Roach (Ronald
Shannon Jackson); önnur hljóö-
færi: Toots Thielemans, munn-
hörpu (John Clark, valdhorn),
Asláttar hl jóðf æri: Airto
Moreira (Famoudou Don
Moye), Söngvari:Joe Williams
(Joe Lee Wilson), Söngkona:
Sarah Vaughan (Sheila Jor-
dan), Sál&rýþmablúsisti: Steve
Wonder (Clifton Chenier&Otis
Rush), Sönghópur: Manhattan
Transler (Hendricks Family).
Hljómplata ársins: Old Apd
New Dream Playing á ECM
Endurútgáfa ársins: Steve
Lacy: Evidence (Prestige),
Charles Mingus: Pithecan-
thropus Erectus (Atlantic) og
Ben Webster: Giants Of Jazz
(Time-Life); Plötumerki:
Concord Jazz & hat hut; Hljóö-
stjórar: Giovanni Bonandrini
(Black Saint/ Soul Note) & Carl
Jefferson (Concord Jazz); svo
var 55. félaganum boðið i Goða-
borg djassins (Hall of Fame) og.
var það trompetleikarinn snjalli
Fats Navarro, en hann lést árið
1950, aðeins 27 ára gamall. Það
var hið hvita eitur sem lagði
hann að velli.
Ef viö berum saman úrslit aö-
alkosninganna 1 ár og í fyrra
kemur i ljós að aöeins eru
breytingar i 8 flokkum (aö sjálf-
sögðu eru hljómplötur og Hall of
Fame undanskilin). Breytingar
eru þessar: Akiyoshi og Gil
Evans skipta um sæti sem út-
setjarar; Archie Shepp veltir
Dexter Gordon úr fyrsta sæti
tenórsins oni fimmta og er þetta
ifyrsta skipti að Shepp er efstur .
i aðalkosningunum; James
Newton skýst úr þriöja sæti i
fyrsta á flautu og veltir Lew
Tabackin þaöan; Lester Bowie
veltir Dizzy niðri þriðja sæti en
Lester var númer tvö i fyrra.
Chick Corea skýst upplyrir
Zawinul á rafpianó,röðin öfug i
fyrra; Charles fer úr fjórða i
fyrsta sæti á bassann og sigur-
vegarinn frá i fyrra
Niels-Henning lendir i öðru sæti
ásamt Ron Carter; Stev Swall-
ow skýst uppfyrir Jaco Pastor-
ius, röðin öfug i fyrra,- þeir
hljóðstjórar Bonandrini og Jeff-
erson koma Michael Cuscuna
niðri fimmta sæti.
Þá er aðeins að geta eins enn,
en það er útnefning ritstjóra
down beat, á þeim manni sem
1. Trompet: Lester Bowie
mest og best hefur stuðlað að út-
breiðslu djassins, án þess að
fást aðallega við tónsköpun. I
fyrra var John Hammond út-
nefndur og var hann sá fyrsti
sem þessa heiðurs varð aðnjót-
andi. 1 ár var það George Wein,.
sem heiðurinn hlaut og er hann
sannarlega vel að honum kom-
inn. Hver kannast ekki við New-
port djassfestivaliö? Það var
hans verk.
P.S.: Það er vert að minna á
biómyndina i Sjónvarpinu ann-
aö kvöld. Hollywoodvellan um
Glen Miller verður þá sýnd en
það er James Stewart sem leik-
ur Miller. Myndin var gerö 1953.
Miller var þá allur og sér hljóm-
sveit Joseph Gerstenson um
tónlistina; það er nú kannski
ekki merk tónlist en þaö sem
gleöur djasshjörtun mest er aö
meistari meistaranna, Louis
Armstrong, kemur þarna fram
með hljómsveit sinni.
2. Tenórsaxófónn: Archie Shepp