Alþýðublaðið - 31.03.1927, Qupperneq 2
2
ALEÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐDBLAÐIfil
kemur út á hverjum virkum degi. t
Afgreiðsla i Alpýðuhúsinu við f
Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. f
til kl. 7 síðd. |
Skrifstofa á sama stað opin kl. ►
9Vs — lOVa úrd. og kl. 8—9 síðd. )
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294 ►
(skrifstofan). f
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á f
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15 ►
hver mm. eindáliia. | í
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan ►
(í sama húsi, sömu símar). j
Vantraissftiil*
Héðinn Valdimarsson bar fyrir
hönd Alpýðuflokksins fram van-
traustsyfirlýsingu til stjómarinn-
ar, og var hún til umræðlu í neðri
deild í fyrra dag. Jón Þorláks-
son hafði þegar snemma á þing-
inu lýst yfir því, að hann myndi
verða skipaður forsætisráðherra,
nema einhver þingflokkur bæri á
þinglegan hátt mótmæli gegn því.
Þingmenn Alþýðuflokksins lýstu
því þá þegar skrifléga yfir við
J. Þorl., að þeir litu svo á, að siyr
breyting gæti því að eins farið
fram, að hann leitaði trausts hjá
þinginu og fengi það, en aðrir
flokkar hafa hins vegar ekki lýst
yfir slíku. Þegar það var orðið
full-ljóst, að J. Þorl. vildi ekki
leita trausts hjá neðri deild, sem
hefir aðalfjárveitmgavaldið í sín-
um höndum, heldur ætlaði í kyr-
þey að reyna að breyta bráða-
birgðastjórn þeirri, er tók völd-
jn eftir fráfall Jóns heitins Magn-
ússonar, i reglulega stjóm, og ná
á þann veg hinu margþráða tak-
marki sínu að verða sjálfur skip-
étiur forsætisráðberra, þá þótti ó-
hjákvænniegt að Íáta þingið skýra
frá afsföðu sinni til stjórnarinnar,
og var vantraustsyfiriýsingin bor-
in fram með það fyrir augum. Við
umræðurnar kom það á daginn.
að Jóni Þorl. hafði tekist að ná
sér í hið þráða skipunarbréf hjá
kóngi deginum áður en van-
traustsyfirlýsingin kom til um-
ræðu, en þá hlýtur hann auðvitað
að haía vanrækt aö skýra konungi
frá því að vantraustsyfirlýsingin
væri á döfinni.
I umræðunni um vantraustsyfir-
lýsinguna voru það aðallega þeir
Héðinn Valdimarsson og ráðherr-
arnir, sem skiftust á orðum. Rakti
hann stjórnaríeril þeirra og sýndi
fxam á, að slík stjórn væri ekki
fær um að fara með völdin í
landinu né hefði nein þjngræðis-
skilyrði til þess. „Framsóknar'-
flokkurinn tók aftur á móti þá
afstöðu, að notast mætti við þessa
stjórn þangað til nýjar kosningar,
sem væntanlega kæmu henni í
greinilegan minni hluta, væru af-
staðnar, en þó því að eins, að
henni. væru settar skorður um það,
hvað hún gæti aðhafst, með þeim
hætti, að neðri deild lýsti ]>ví
yfir, að hana bæri að eins að
skoða sem starEandi — setta —“
bráðabirgðastjórn. Bar sá flokk-
ur því fram svohljóðandi tillögu:
„Neðri deild alþingis ályktar að
lýsa yfir, að með því að vitan-
legt er, að núverandi stjórn er
í minni hiuta í neðri deild og án
meirihlutastuðnings í sameinuðu
þingi, sem og vegna þess, að eigi
er sjáanlegt, að meirihlutastjórn
verði hægt að mynda á þessu
þingi, en kosningar fara í hönd,
verði að svo stöddu að líta á
stjórnina sem starfandi til braða-
birgoak
Framsóknarfloklmrinn víldi með
þessu líka sýna stjórninni fult
vantraust, þó með noWkuð ööt-
um hætti væri. H. V. lýsti því
þá yfir, að hann gæti ekki lagst
á móti slikri breytingu S á af-
greiðslu vantraustsyíirlýsingarinn-
ar, þar sem hún tæki það greini-
lega fram, að stjórnin væri í
minni hluta í neðri deild, sem
mestu hlýtur að ráða um, hvaða
stjóm fer með völdin, og þar eð
af henni væri augljóst, að stjórn-
in væri ekki þingræðisstjóm,
heldur að eins bráðabirgðastjórn,
sem engar bindandi ráðstafanir
gæti gert fyrir eftirtímann. Eftir
þessa yfirlýsingu hefir skipun J.
Þorl. ekkert að segja, en þó
greiddi Héðinn breytingu þessari
ékki atkvæði, og það vegna þess,
að hann taldi núverandi stjórn
óhæfa til setu, jafnvel þó að eins
bráðabirgðastjórn væri, og að
betra væri að afhöfða hana hrein-
lega með öllu, en limlesta hana
á þennan veg, enda væri hægur
vandi að fá færari bráðabirgða-
stjórn en hana.
Svo fóru leikar, að breyting-
aríillaga „Framsóknar“-flokksins
var samþykt með 14 atkv. (Fram-
sóknar og Sjálfstæðismenn) gegn
13 (íhaldsmenn), en H. V. greiddi
ekki atkvæði.
Áðalósigur stjórnarinnar í van-
traustsmálinu liggur í því, að
neðri deild alþingis hefir gert á-
lyktun viðvíkjandi landsstjórnimri
gegn vilja og tillögum forsætis-
ráðherra og gegn atkvæði allra
lylgisnianna stjórnarinnar í neðri
deild.
Sitji stjórnin því áfram eftir
þessa ályktun neðfi deildar án
þess, að neitt frekara gerist í rnál-
inu, þá játast ríkisstjórnin undir
þá ályktun deildarinnar, að stjórn-
in sé í minni hluta i neðri deild
(enda er það sannprófað), að
stjórnin geti ekki fengið traust
hjá sameinuðu alþingi og að
stjórnin sé því að eins bráða-
birgðastjórn með skertu valdsviði.
cSeiM.
Þar var i gær frv. um viðauka
við sóttvarnalögin endursent e. d.
vegna smábreyíingar, íjárauk,-
lagafrv. fyrir 1926 vísaÖ til 3.
umr. og frv. um friðun hreindýra
og frv. urn br. á lögum um einka-
sölu á áfengi (lyijakaup sjúkra-
húsa) til 2. umr. og hinu síðara
til allsh.nd. Felt var með jöfnum
atkv. (12 :12) að viðhöfðu nafna-
kalli að senda hreindýrin til land-
húnaðarnefndar. Hefir líklega ekki
verið búist við, að henrti færi
hreindýrahúskapur vel úr hendi.
Sauðfjárbaðanafrv., sem meiri-
hluti sömu nefndar ætlar að út-
rýma frv. um útrýmingu fjárkláða
með og sumir kalla „kláðafrið-
unarfrumvarpið“, því að með því
myndi líf fjárkláðans verða trygt
í nokkur ár enn, var lofað að
skjótast til 2. umr. og átök um
I það geymd henni.
Við afgreiðslu á frv. um gjald
af innlendum tollvörutegúndum
hafði fjárhagsnd. reynt að sjóða
sarnan verndartoha- og samkeppni-
stefnur. Fór svo eftir talsvert þóf,
að gjaldið var fært niður að mun
frá því, sem var í frv., nema
á sykur- og tóbaks-vörum, og sé
*
gjaldið lægst fyrstu árin á ýms-
um varanna, en smáhækki. Sóda-
vatn var undanþeglð gjaldinu.
Þannig var frv. vísað til 3. umr.
Samskólinn.
Síðdegis var fundi haldið áfram
til þess að ljúka af 2. umr. um
samskólann. Var „framsóknin"
mjög haldin af nýjungahræðslu.
Reyndi Ásgeir að lækna Elokks-
bræður sína af því fári, en þess
var enginn kostur. Kvað M.
Guðm. svo að orði, að sér virt-
ist flokksbræður Ásgeirs í menta-
máland. hafa litið tillit tekið til
sérþekkingar hans í þessu máli.
„Ég veit ekki;“ sagði hann, „hvort
ég á að skilja þá svo, að þeir
áliti, að mér hafi,, mistekist um
setningu fræðslumálastjórans.“
Fyrirspurn um það, hvort forráða-
menn Samvinnuskólans myndu
kæra sig um að sameina hann
samskólanum, hefði Ásgeir svar-
að á þá leið, að hann gerði ekki
ráð fyrir því, sagði M. G. Til
þess að unt yrði að ljúka um-
jræðunni í gærkveldi, geyrndi Ás-
geir brt. sína um Samvinnuskól-
ann til 3. umr. Var frv. síðan vís-
að til 3. umr. með 15 atkv. gegn
10 að viðhöfðu nafnakalii. Þrír
voru fjarstaddir, þar á meðal KI.
J. Hinir „framsóknar“-mennirnir,
aðrir en Ásgeir, voru ásamt M.
Torf. allir á móti þessu framfarar
og menningar-máli og höfðu
þannig verkaskifti við íhaldsmenn
frá Akureyrarskólamálinu. Þeir
voru jafnvel á móti 2. gr. frv.,
s«m er þannig: „Ungmennaskólinn
[það nafn var ákveðið í stað
gagnfræðaskóli, að tillögu meirihl.
mentamnd.] skal annast almenna
framhaldsfræðslu, en hinir skól-
arnir sérfræðslu, hver á sinu
sviði.“ Fór nafnakall um þá grein
á sama hátt og um frv. sjálft.
) Skylclu „framsóknarmennirnir“
nokkuð taka sönsum þangað til
3. umr. fer fram?
Efrl delld.
„Títan'4-irumvarpið.
Þar kom fyrst til umr. frv. um
heimíld handa atvinnumálaráðh.
til að veita sérleyfi til járnbraut-
arlagningar milli Reykjavikur og
Þjórsár og til að virkja Urriða-
foss, sem komið er frá n. d.,
og var það til 1. umr. Jón Baldv.
spurðist fyrir um, hvaða trygg-
ingar stjórnin gæti gefið alþingt
fyrir því, að fyrirætlanir þær, sem.
í ráðum eru, komist í framkvæmd
og mun ræða hans um þetta mál
birtast hér í blaðinu. I sama
streng tók Jónas frá Hriflu, og
svaraði atvinnumálaráðherra báð-
um og taldi kosti frv. M. Kr.
og E. J. lögðu og með frv. Var
því síðan vísað til 2. umr. og
samgöngumn. með öllum atkv.
Frv. um laun skipherra og skip-
verja á varðeimskipum ríkisins og
stjórnarskrárfrv. voru bæði afgr.
til n. d„ en fyrirspurninni urn
fiskifulltrúann á Spáni var frest-
að.
Fasiadisr verKflikvej|ftiia.
í gærkveldi var mjög fjölsóttur.
Voru þar sarnan komnar rúm 400
verkakonur. Aldrei heíir nein stétt.
í þjóðfélaginu verið jafnmiklum
órétti beitt í kaupmálum eins og
verkakonur í Reykjavík eru nú af
útgerðarmönnum, og kom það
berlega fram á fundinum í gær-
kvelcli, að þær ætla ekki að líða
órétt þann, sem þeim er gerður
sem stétt. Á fundinum var sam-
þyktur 1 einu hljóði kauptaxti sá,
sem augl. er í blaðinu í dag, og
var ekki eina konu að finna, sem
ekki greiddi atkv. með honum.
í félagið gengu 40—50 stúlkur,
og hafa þá nær 100 bæzt í fé-
lagið síðan deila þessi hófst.
Taxti sá, sem konur samþyktu.
er, eins og allir geta séð, afar-
vægur, og má' af því marka sann-
girni þeirra og sáttfýsi.
Nú verða konur að sýna, að
þær standi samhuga utan um taxt-
ann og víkja ekki frá honum,
þó að það sé reyndar alveg ó-
hugsandi, að atvinnurekendur
gangi ekki að þessum sanngjörnu
kröfum. Og fari svo, þarf engra
átaka með, en jafngott er að kon-
ur láti ekki glepjast af sinni eig-
in sanngirni og gleymi hverju þær
eiga að venjast af atvinnurekend-
um. Konur! Standið því áfram fc
fastri skjaldborg!
Þriðjudaginn 29. marz hélt
verkamannafélagið „Dagsbrún“
ársskemtun sína í Iðnósalnum.
Húsið var fagurlega skreytt, eins.
og vænta mátti. Skemtunin byrj-
aði með ræðu Péturs Guðmunds-
sonar um starfsemi félagsskapar-
ins. Lýsti hann i fáum orðum
og skýrum því, sem drilið hafði
á daga „Dagsbrúnar". Bjarni frá
Geitabergi söng nokkur lög. Voru
áheyrendur auðsjáanlega ánægðir
með söng hans. Frið.innur las upp
tvær gamansögur. Sagan um neíið.