Helgarpósturinn - 28.07.1983, Síða 10

10
Fimmtudagur 28. júlí 1983
JHek
jneigai-----
.pasturinn
Reykjavíkurdjass
Það var fjörugt djasslífið í
henni Reykjavík i síðustu viku. Á
sunnudags og mánudagskvöld
flutti dansk-færeyski píanistinn
Kristian Blak ásamt Ernst Dals-
gard flautuleikara verk sitt
Ravnating. Það vantaði trúlega
mikið uppá að verkið kæmist til
skila í flutningi þeirra tvímenn-
inga þar sem það er skrifað fyrir
sextett. Það hefur verið gefið út á
plötu en það er önnur saga og
verður sögð hér seinna. Guð-
Það er mikill munur á þessum
þremur stöðum. Naustið matar-
staður þar sem snæðandi ask-
borgarar æpa á tónlistarmennina
einsog listahátíðarbroddarnir
forðum: Lækkiði músíkina! En
þá söng Oktavía fyrir þá I’m in the
mood for love. Stúdentakjallar-
inn er búlla þar sem þjóðlegir
snillingar vilja endilega taka
í höndina á gítarleikaranum í
miðjum sóló. Djúpið er afturá
móti ekta djassklúbbur — verst
mundur Ingólfsson og félagar
djössuðu í Naustinu á mánudags-
kvöld Kristján Magnússon og
kompaní á fimmtudagskvöld í
Djúpinu og Hrægammarnir (Sig-
urður Flosason, Björn Thorodd-
sen og Tómas R. Einarsson) á
laugardagskvöld í Stúdentakjall-
aranum. Á sunnudagskvöld bætt-
ist svo trommarinn Jón Björg-
vinsson í þann hóp.
Það er allt útlit fyrir að þessu
haldi áfram næstu vikur, en í á-
gústlok halda þeir Sigurður
Flosason og Tómas R. Einarsson
erlendis til náms. Sigurður til
Berklee en Tómas mun halda á vit
bassasnillinganna í Kaupmanna-
höfn. Þar ríkir bassinn öðrum
hljóðfærum ofar.
hvað plássið er lítið! Jakob veit-
ingamaður hefur komið þar fyrir
bar og geta matargestir skroppið
niður og fengið sér einn léttan eft-
ir dinnerinn og hlýtt á sveifluna —
svo er hver sem er velkominn
hvort sem hann borðar á Horninu
eða ekki.
Það verður að segja að ekki örl-
ar mikið á frumlegri hugsun hjá
íslenskum djassleikurum — sömu
standardarnir voru leiknir fiest
kvöldin á svipaðan hátt. Dolphin
street frænkur frændur og vinir.
Enda fiestir íslenskir djassleikar-
ar frístundadjassistar þó atvinnu-
menn séu sem hljóðfæraleikarar.
Á Nausti léku Guðmundur Ing-
ólfsson á píanó, Guðmundur
Steingrímsson á trommur, Skúli
Sverrisson rafbassa og Björn
Thoroddsen gítar, ásamt söng-
konunni Oktavíu Stefánsdóttur.
Skúli er kornungur og lofar góðu
hafi hann hug og þrek að ganga
hina grýttu djassbraut.
í Djúpi lék Kristján Magnús-
son á píanó, Þorleifur Gíslason á
tenorsaxafón, Friðrik Theódórs-
son á bassa og Sveinn ÓIi Jónsson
á trommur. Mikið getur Sveinn
Óli leikið vel á trommur þá sjald-
an hann hættir sér úr hlutverki
hins hógværa burstara.
Hrægammarnir þrír í Stú-
dentakjallaranum voru frískir.
Björn og Sigurður stundum eins
og kálfar sem sleppt er úr fjósi á
björtu vori en Tomas hinn stað-
fasti klettur. Sigurður blæs oft
undurfallega hægar ballöður eins
og Round Midnight en missir
fiugið í sólóunum. Björn er aftur-
ámóti í essinu sínu í meðalhraðan-
um; en drengir4þagnirnar eru oft
fallegar! Tómas er í stöðugri
framför. Hann virðist vinna
markvisst að list sinni og árangur-
inn lætur ekki á sér standa. Að
vísu á hann langt í land hinna
norrænu bassasnillinga en hann
er hættur að slá ullarbassann ís-
lenska.
Það má heyra Hrægammana
Frísku í Djúpinu í kvöld og væri
tilvalið fyrir djassgeggjarana að
fá sér að borða á Horninu og
skreppa svo í djassinn í kjallaran-
um. Þeir sem koma því ekki við
ættu að líta við í Stúdentakjallar-
anum um helgina. Þar verður pilt-
ana að finna á föstudags og laug-
ardagskvöld.
Listatrimm og lífskjör
Stúdentaleikhúsið hefur látið
mikið og vel að sér kveða í vetur
og vor með svokölluðu Lista-
trimmi, einkum þó leiksýningum
af ýmsu tagi í bland við tónlist og
fieira.
Það er bæði hollt og skemmti-
legt, að hin mikla fjöld náms-
manna sýni sem víðast og á sem
breytilegastan hátt, hvernig hægt
er að beisla til vænna hluta þann
ómælda kraft, sem í henni býr.
Auðvitað er Iíka gagn og gaman
að því að láta allan skrattann
blómstra óheftan. En sjálfsagi er
ómissandi, ef eitthvað varanlegt á
að skapast. Annað fýkur sem duft
í vindinn.
Á sunnudagskvöldið 24. júlí
bættist nýr dráttur í mynd lista-
trimmsins, sem var Músíkkvöld -
með verkum, sem fiest eru löngu
orðin varanleg. Það fór fram á
þessa lund.
1) Ingveldur Ólafsdóttir söng sex
ljóð úr leikritum Shakespeares, -
allt ballöður frá 15. öld, sem hann
skaut inn í verkin, nema eitt eftir
Thomas Arne frá 18. öld. Kristín
Anna Þórarinsdóttir las á undan
þýðingar Helga Háldánarsonar.
2) Jóhanna Linnet söng fjögur
lög eftir Beethoven við ljóð eftir -
Goethe og rómönsu úr lítt þekktri
óperu eftir Schubert, sem kölluð
var Heimilisófriður, eftir að rit-
skoðarar Austurríkiskeisara
höfðu hafnað heitinu Samsæris-
menn. Anna Kristín las á undan
þýðingar Kristjáns Árnasonar og
Þorsteins Gíslasonar á Goethe-
ljóðunum.
Undirleik fyrir þær báðar önn-
uðust Snorri Sigfús Birgisson á
píanó og Guðni Franzson á klari-
nett, þar sem við átti.
3) Guðni Franzson lék þrjú stykki
fyrir einleiksklarinett eftir Stra-
vinskí.
3) Guðni Franzson og Guðni
Ágústsson léku verk fyrir klari-
nett og píanó eftir Hilmar Þórð-
arson, kornungan mann.
5) Guðni Franzson, Sigurlaug
Eðvaldsdóttir, Bryndís Pálsdóttir
Svava Bernharðsdóttir og Örnólf-
ur Kristjánsson léku hinn gamal-
fræga kvintett fyrir klarinett og
strengjasveit K 581 eftir Mozart.
6) Ingveldur og Jóhanna sungu
dúetta eftir Schumann og Men-
delsohn við ljóð eftir August
Mahlmann, Hoffmann von Fall-
ersleben og óþekktan höfund.
Kristín Anna Ias áður þýðingar
Kristjáns og Huldu Runólfsdótt-
ur. Snorri Sigfús lék undir.
Það má alltaf að öllu finna, ef
menn nenna því og þykir lífið
tómlegt, nema hægt sé að setja út
á eitthvað. Engir, jafnvel ekki
heimsfrægustu menn, spila t.d.
þennan klarinettkvintett Mozarts
svo, að einhverjum finnist ekki að
betur mætti gera, ekki síst þeim
sjálfum. Og vitaskuld heyrði
sæmilega kunnugur leikmaður
ýmsa misbresti í þessum fiutningi.
En hér var heldur enginn að
biðja um eða ætlast til einhvers al-
fullkomleika. Þarna er hinsvegar
gott ungt fólk að glíma við kröfu-
hörð verkefni. Og það var inn-
spýting beint í sálaræð að heyra,
sjá og finna þann listræna metn-
að, dirfsku og dug, sem þarf til að
bera slíka dagksrá á borð, hvað
sem tautar og raular. Aðsókn og
viðbrögð sýndi líka, að nógu
margir kunna slíkt að meta.
Það er rétt að gera sér það Ijóst
alveg grillulaust, að sú mikla
menningargróska, sem Stúdenta-
leikhúsið er nú tekið að sýna, er
einn ávöxtur þeirrar aðstöðujöfn-
unar til náms, sem Lánasjóður ís-
lenskra námsmanna hefur valdið
á síðasta hálfum öðrum áratug.
Þeir fjármunir fara ekki bara í
sukk og slæpingshátt einsog sum-
ir halda vegna fáeinna ódæma.
Nær sanni er, að þessi jöfnuður
birtist ekki síst í því, að menn geta
fremur en áður valið það nám,
sem hugur stendur til, jafnvel þótt
það virðist ekki „arðbært“ fljótt á
litið.
Miklir hæfileikar fóru hinsveg-
ar oft forgörðum áður fyrr vegna
vondra lífskjara. Það eru blátt
áfram ekki nema fáir, sem stand-
ast þá raun að láta baslið ekki
smækka sig. Einstæðar fornbók-
menntir okkar urðu heldur ekki
til vegna þess að okkur væri af al-
mættinu veitt meiri snilligáfa en
öðrum, heldur vegna hins, að á
þeim tíma bjó íslenskur almenn-
ingur við minni andlega og efna-
lega kúgun en aðrir í Evrópu. Við
höfðum ekkert konungsvald og
veikt kirkjuvald. Þá var mikið ort
og sett saman, en aðeins hluti þess
hefur varðveist.
Nú virðast uppi tilburðir í þá átt
að skerða þessi svokölluðu „for-
réttindi“ námsmanna, sem eru þó
ekki fólgin í öðru en sem jafnastri
aðstöðu til náms óháð efnahag
aðstandenda. En það virðist
furðu auðvelt að fá jafnvel lág-
launamenn til að trúa því, að slík
skerðing sé þjóðþrifamál.
En hverjum ætli sú breyting
yrði til hagsauka? Þeim einum,
sem með því öðlast forréttindi til
frjáls náms á þeirri forsendu
einni, að aðstandendum þeirra
var gefið peningavit, hvað sem
öðru viti leið.
Muriel Spark og Miss Jean Brodie
Muriel Spark: The Prime of Miss
Jean Brodie
Pelican Books 1974, 126 bls.
„Who was Miss Brodie?
A teacher of mine, she was full
of culture. She was an Edinburgh
festival all on her own. She used to
give us teas at her fiat and tell us
all about her prime“. (bls. 27)
Það hefur líklega ekki farið
framhjá mörgum, að hafnar eru
sýningar á sjónvarpsþáttum um
„blómaskeið Jean Brodie" eftir
samnefndri skáldsögu Muriel
Spark.
Ég ætla, að margir hafi þegar
fallið fyrir hinni sjálfsöruggu
ungfrú Brodie, sem er hverjum
manni tunguliprari og í blóma lífs-
ins að eigin sögn: „I have
frequently told you, and the holi-
days just past convinced me, that
my prime has truly begun. One’s
prime is elusive. You little girls,
when you grow up, must be on the
alert to recognize your prime at
whatever time of your life it may
occour“. (bls. 11)
Hún fer sínar eigin leiðir í
kennslu, trúir á fegurðina, gæsk-
una, sannleikann — og Musso-
lini!
Hún minnist hvergi á Plató, en
þessi trúarjátning er mjög í anda
gríska spekingsins, sem líklega
hefði bætt við „hófsemi“ og
„réttlæti“. Og til eru þeir sem telja
Plató fyrirrennara fasistanna.
Hugmyndir Jean Brodie um
kennslu eru alla vega eftir kokka-
bókum þeirra Sókratesar og Pla-
tó: „To me education is leading
out of what is already there — in
the pupils soul“. (bls. 36)
Það má ekki skilja orð mín á þá
vegu, að ég líti á bókina um ung-
frú Brodie sem eitthvert hug-
myndaverk, það hefur tæpast ver-
ið ætlun höfundar, hvað sem öðru
líður. En hugmyndir hafa til-
hneigingu til að læðast bakdyra-
megin inn í bókmenntaverk, þvert
ofan í ásetning höfundar. Ég fæ
alla vega ekki varist þeirri tilhugs-
ánægju fólks af sjónvarpsglápi og
lestri með því að rekja söguþráð
bókarinnar. Skylt er þó að geta
þess, að all nokkur munur er á
bók og sjónvarpsþáttum, t.d. hef-
ur Jean Brodie bókarinnar aldrei
búið í Newcastle og þaðan af síður
haldið við viðskiptahöld.
En hyggjum nú ögn að höfundi
bókarinnar. Muriel Spark er ein
Muriel Spark er Skoti, fædd í
Edinburgh árið 1918 (Skyldi ung-
frú Brodie hafa kennt henni?).
Hún bjó nokkurt skeið í Mið-Af-
ríku og starfaði á stríðsárunum í
breska utanríkisráðuneytinu.
Hún lét seint að sér kveða sem rit-
höfundur, 33 ára vann hún smá-
sagnakeppni á vegum breska
blaðsins „Observer“. Fyrsta
skáldsaga hennar, „The Com-
forters", kom út árið 1957, en þá
var höfundur tæplega fertugur,
og blómaskeiðið rétt að hefjast.
Hún hefur lagt gjörva hönd á
margt, skrifað skáldsögur, leikrit,
ljóð og bók um bresku skáldkon-
una Mary Shelley, sem fann upp
Frankenstein og skrímsli hans.
„The Prime of Miss Jean
Brodie“ kom út fyrir 22 árum síð-
an, og stenst tímans tönn með
ágætum. Sagan er leiftrandi vel
sögð, og ætla má, að bókakorn
þetta eigi eftir að verða það sem
enskir kalla „a minor classic“.
Lýkur svo að segja frá Muriel
Spark og Miss Jean Brodie.
//t/ejtda/t éœéu i
un, að kaþólska Muriel Spark sé
að verki þegar hún lætur Sandy
litlu ganga í klaustur, hafandi
svikið ungfrú Brodie, en iðrun og
yfirbót eru kaþólskum höfundum
ein.att hugstæð yrkisefni. En of-
túlkanir ber að varast, hvergi er
sagt beinum orðum að Sandy
gangi í klaustur til að bæta fyrir
misgjörðir sínar.
Ég ætla ekki að eyðileggja
þeirra mörgu bresku skáldkvenna
sem þykir í fremstu röð og er skip-
að á bekk með konum á borð við
Doris Lessing, Angelu Carter, Fay
Weldon. Hún skrifar fágaðan,
fjörlegan, hæðnislegan stíl, t.d. er
stúlkunni Sandy lýst á þennan
hátt: „She was merely notorious
for her small almost non-existent
eyes, but she was famous for her
vowel sounds..“. (bls. 7).