Helgarpósturinn - 01.12.1983, Side 9

Klæðum
við
af
okkur
Veturinn
Vetur konungur hefur nú hafið innreið sína af fullum krafti og lagt
land og lýð í klakabönd. Hvernig bregðumst viö eyjarskeggjar viö
vetrinum varðandi klæði og skófatnað? Höfum við mikla og góða
þekkingu á vetrarhörkunni, nepjunni, útsynningnum, hríðinni,
fannbylnum og slyddunni; kunnum við deili á öllum veðurskilyrðum
og mætum harðnandi tíð með góðum skjólfatnaði og vönduðu
klæðavali? Eða tiplum við um á nælonbotnum á sveUbunkunum,
hniprum okkur saman undir grisjóttum peysum eða þunnum sumar-
flíkum? Höfum við nokkra tilfinningu fyrir árstíðum; kulvísir hjara-
búar sem dæsum í sveittheitum íbúðum og kappkyntum bifreiðum?
Ballarhafsbúar í hitaveituloftslagi?
Helgarpósturinn fór á stúfana og spurði ýmsa aðila spurninga í of-
angreindum dúr og umfram allt: Kunnum við að klæða okkur fyrir
veturinn?
„Ég hef aldrei haft minnsta áhuga
á því hvernig fólk er klætt,“ segir
Ómar Ragnarsson sjónvarpsfrétta-
maður. „En mér sýnist að fólk sé
vel klætt hérna fyrir utan gluggann
hjá okkur á fréttastofunni."
— Hvad meö sjálfan þig?
„Blessaður, ég geng alltaf skyn-
samlega til fara. A veturna er ég
alltaf með ull næst mér. Og alltaf til-
búinn í hvaða veðráttu og svaðil-
farir sem er. Ég er nefnilega með
fullkominn úti- og inniklæðnað í
stórum poka sem eg rogast með
hvert sem ég fer. í honum er allt
milli himins og jarðar-allt frá spari-
fötum upp í flókinn hlífðarbúnað.
Starfsfélagar mínir halda iðulega að
ég sé farinn að heiman eða standi í
enhverjum miklum flutningum,
þegar ég birtist með fatapokann
minn góða. En svo er nú ekki, ég vil
bara vera tilbúinn að fara upp á
hvaða fjall sem er, í hvaða vegleysu
sem er, á hvaða tíma dags, mánaðar
og árs sem er. Og í hvða veðri sem
er."
*
Grétar Bergmann, verslunarstjóri
fataverslunarinnar Bónaparte, hef-
ur eftirfarandi um vetrarfatnað ís-
lendinga að segja: „Landinn klæðir
sig nokkuð þungt, fatnaðurinn gæti
verið litríkari, svona sett aðeins
meiri kúlör á bæinn. En ég held að
hann klæði sig almennilega. Sem
betur fer er liðin sú tíð að íslenskir
karlmenn klæddu sig tveimur tij
þremur númerum of stórt. Menn nú
til dags ganga í fötum sem eru í
réttri stærð. Eg hef sérstaklega tek-
ið eftir því að þegar vorar, þá
standa íslendingar alveg jafnfætis
erlendum þjóðum hvað varðar létt-
an klæðnað sem er í tísku. Þessi
breytti hugsunarháttur á sér marg-
ar skýringar. Nokkrar þeirra eru:
Aukin samskipti Islendinga við út-
lendinga, meira og fjölbreyttara
fataúrval. Svo hafa útsölurnar
breyst. Þar er ekki aðeins hægt að
kaupa gamla tísku heldur nýja.
En þjóðin mætir vetrinum alveg
rétt nú orðið. Hún klæðir sig vel og
hlýtt. Það eina sem mér finnst á
vanta er meiri vöruþekking. Og það
gildir um allan klæðnað. lslending-
ar vita lítið hvað er gæðavara og
hvað er rusl. Það er algengt að
menn komi inn í búðina til mín og
spyrji um ódýr föt. Hins vegar er
reyndin sú að ódýru fötin selja þau
dýru. Þetta er spursmál um hvort þú
vilt fjárfesta í klæðnaði sem þú get-
ur átt árum saman eða kaupa ódýr
og óvönduð föt sem endast stutt.“
Jón Ásbergsson, framkvæmda-
stjóri sútunarverksmiðjunnar Loð-
skinn h/f á Sauðárkróki, er sam-
mála síðasta atriðinu: „Islendingar
kaupa mjög ópraktískar flíkur.
Skandínavinn og meginlandabúinn
kaupir vandaðan fatnað sem endist
mun lengur. íslendingar kaupa til
dæmis lítið sem ekkert af vönduð-
um íslenskum skinnjökkum og káp-
um sem framleidd eru á íslandi. Er-
lendis er mikil sala í þessum jökkum
frá íslandi og þár veit almenningur
að einn jakki dugar í 10 eða 15 ár.
Þetta er eiginlega ekki spurning um
neyslu heldur fjárfestingu. Sá fatn-
aður sem búinn er til úr hráefnum
frá okkur fer nær eingöngu í sölu á
erlendum markaði.
íslendingar klæða sig almennt
mjög illa. Þeir klæða sig án tillits til
veðurfars eða árstíða. Menn eru allt
að því eins klæddir að sumarlagi og
vetrarlagi. Fólk úti á landi er alveg
jafn illa klætt að vertarlagi og Reyk-
víkingar. Hérna á Sauðárkróki sér
maður strákana hlaupa upp úr tog-
urunum og upp á bryggju í bolum
og gallabuxum um hávetur. Þetta
eru menn sem vinna inni eins og
aðrir nú orðið. Skuttogaravinna er
orðin innivinna. Menn eru ekki
lengur í nærfatnaði úr ull og illa
fataðir. Ef slíkur skuttogari ferst lát-
ast sennilega allir úr kulda fremur
en drukkna.
Annars eru konurnar aðeins
skárri hvað varðar klæðaburð að
vetrarlagi. Karlmenn klæða sig yfir-
leitt ekki eftir veðri; þeir láta sér
nægja að hlaupa milli hlýrra húsa
eða bíla í jökkum eða á skyrtunni."
Þessi ummæli voru borin undir
Andreu Jónsdóttur, prófarkalesara
á Þjóðviljanum: „Ég held að þetta
gildi nú um bæði kynin. Það kunna
fáir að klæða sig eftir veðri. Þess
vegna tölum við svo mikið um veðr-
ið. Það er svo mikið misræmi milli
hitans og kuldans úti. Húsmæður
versla til dæmis kófsveittar í Hag-
kaup og æða síðan í sveita síns and-
litis út í gaddinn og forkelast. Þess
vegna er svo mikið af pestum á ís-
landi. Við erum alltaf að vaða úr
einu hitastiginu í annað. Þessar hita-
breytingar hafa áhrif á heilann
líka."
— Hefurðu orðið vör við það?
„Já, vissulega. Þess vegna vil ég
vera í sem minnstu. Fær maður
annars að lesa þetta viðtal yfir?
—-„Klæðir þú þig vel?
„Nei, það geri ég ekki. Ég er alltaf
í sömu fötunum allan ársins hring.
En ég skipti um yfirhöfn þegar vet-
urinn kemur. Þá fer ég í pelsinn
minn hlýja sem ég keypti á víxlum
fyrir nokkrum árum. Það er nefni-
lega eini möguleikinn á kreppu-
tímum — að klæða sig í víxla.“
*
En hvernig versla Islendingar
fatnað? Stjórnast þeir blint af tísku?
Eru þeir meðvitaðir um að styrkja
íslenskan iðnað og kaupa íslenskt?
Gefa þeir skít í alla þjóðartilfinningu
og kaupa helst erlent? Eða horfa
þeir einfaldlega í pyngjuna og
reyna að fá það besta fyrir sem
minnstan pening?
„Ég held að síðasta tilgátan sé
rétt,“ segir Gísli Blöndal hjá Hag-
kaup. „Alla vega held ég að við-
skiptavinir okkar miði mest við
verðlag þegar þeir versla fatnað.
Annars held ég ekki að vetrar-
fatnaður hafi breyst mikið á undan-
förnum árum. Gamla, góða úlpan er
enn í gildi þótt ýmiss konar skíða-
fatnaður hafi tekið við af hefð-
bundnum vetrarklæðnaði. Árstíða-
skiptin kalla á breytilegan fatnað en
þó verður sjaldan það hlýtt hérna
að maður fari úr jakkanum. (slend-
ingar eru því meira jafnt klæddir.
Yfirleitt erum við mjög praktískir í
klæðaburði. Við fylgjumst vel með
tískunni en hlaupum ekki of mikið á
eftir henni. Þó er það alltaf ákveð-
inn hópur. Nú er t.d. unga fólkið
mikið í pönk-tískunni, sem er
kannski ekki alltof heppilegur
vetrarklæðnaður."
Andrea Jónsdóttir er ekki alveg
sammála þessu: „Pönktískan er
mun hlýrri en mörg önnur tíska, t.d.
bítlatískan. Krakkarnir eru mikið í
legghlífum, oft prjónuðum úr ull, og
þaer ná alveg upp undir nára.“
Ég er alltaf í dulbúinni úlpu," segir
Ómar Ragnarsson. Það er jakki sem
engan órar fyrir að megi smella upp
og draga út vetrarhettu á. Ég fékk
mér hana þegar sjónvarpstofnunin
keypti þrjár vetrarúlpur á frétta-
mennina. Það komst hins vegar upp
og varð alþjóðiegt hneyksli. Ég er
líka í dulbúnum íþróttaskóm allt ár-
ið. Á þeim get ég hlaupið úr fjósi og
inn á ríkisstjórnarfund, allt eftir því
hvaða frétt er verið að vinna. Ann-
ars klæðir konan mín mig — og þá
aðallega í, að sjáfsögðu."
*
Steinar Waage í samnefndri skó-
verslun hefur eftirfarandi að segja
um vetrarskómennt okkar íslend-
inga: „Undanfarin 10-20 ár hafa ís-
lendingar gengið skynsamlega til
fótanna. Skómenning okkar hefur
mjög batnað. Fólk gerir líka meiri
kröfur til skónna, bæði hvað varðar
tísku og gæði. Vissar tegundir af
innlendum skóm eru fullkomlega
samkeppnishæfar við erlenda fram-
leiðslu, sérstaklega hvað varðar
vetrarskó úr leðri sem hrindir frá
sér vatni. Tískuskófatnaðurinn ís-
lenski er ekki alveg jafn sam-
keppnisfær, enda er sá markaður
mun sveiflukenndari. Við skó-
verslunarmenn erum mjög háðir
veðri og árstíð, jafnvel meira en
bændur. Þannig hreyfist ekki götu-
skófatnaður á veturna og 90% af
barnaskóm seljast fyrir jólin."
Grétar Bergmann hefur einnig í-
hugað sveiflurnar í verslun jafnt
sem veðurfari, og bætir við eftirfar-
andi athugasemd að lokum: „Við
erum aldrei nógu vel skóaðir. Hér-
lendis er alltaf annað hvort rigning
eð hörkufrost. Svo liggur okkur svo
óskaplega á að redda öllu í hvelli.
Við gefum okkur engan tíma til
neins. Menn rjúka inn í verslun til
mín, láta taka af sér mál fyrir klæð-
skerasaumuð föt, þeytast út, en
snarstansa í dyrunum og hrópa að
þeir þurfi fötin klukkan þrjú.“
HELGARPÓSTURINN 9