Helgarpósturinn - 04.09.1986, Page 7

j Bókhaldsóreida í Skálholtsskóla:
RlKISENDURSKðDUN ÞEF-
ABI06 REKTORINN FAUK
Riki og kirkja hafa reist þagnarmúr um máliö — Kirkjuráö situr ískuldasúpunni — Kirkjuráðs-
menn telja að samiö hafi veriö um máliö bak viö tjöldin til aö foröa kirkjunni frá álitshnekki.
Fjármálaóreiða er víöar innan íslensku
þjóðkirkjunnar og stofnana er tengjast henni
en í Skálholtsútgáfunni, sem greint var frá í
síðasta tölublaðiHelgarpóstsins. Þrátt fyrir að
það œvintýri hafi varað stutt sat kirkjuráð,
œðsta stjórn þjóðkirkjunnar á milli kirkju-
þinga, uppi með skuldir er námu um 15—17
milljónum króna. Á sama tíma og kirkjuráð
glímdi við þann skuldahala vafði annar sig um
fjárhirslur kirkjuráðs. Það voru leifar frá
rektorstíð sr. Gylfa Jónssonar í Skálholtsskóla,
en hann gegndi því starfi í rúm þrjú ár, eða frá
þvíaðsr. Heimir Steinsson lét af störfum á vor-
mánuðum 1982 og þar til Gylfi hœtti skyndi-
lega þann 31. ágúst 1985.
Á þessum tíma var fáheyrð óreiða á bók-
haldi Skálholtsskóla á sama tíma og rekstur-
inn gekk illa og skuldir hlóðust upp. Meðal
annars voru bókhaldsgögn um tekjur af veit-
ingasölu og gistiaðstöðu ófullnœgjandi, ekki
var skilað inn söluskattsskýrslum vegna þess-
ara tekjuþátta og endurskoðuðum ársreikn-
ingum var ekki skilað inn til ríkisbókhalds
þrátt fyrir mikla eftirgangssemi. Þegar það
loks var gert og ríkisendurskoðun hafði yfir-
farið þá og sent reikninga fyrir árin 1982 til
1984 ásamt athugasemdum til dóms- og
kirkjumálaráðuneytisins þann 6. ágúst 1985
leið ekki nema tœpur mánuður þar til Gylfi
sagði starfi stnu lausu.
LANGUR SKULDAHALI
Skálholtsskóli er eins og Skálholtsútgáfan,
og reyndar Hjálparstofnun kirkjunnar líka,
sjálfseignarstofnun og tengist því ekki þjóð-
kirkjunni nema að óverulegu leyti. Þó er þess
getið í lögum um skólann að kirkjuráð ásamt
menntamálaráðuneytinu beri endanlega
rekstrarlega ábyrgð á skólanum. Eftir að
rekstrarerfiðleikarnir og bókhaldsóreiðan
varð öllum ljós síðstliðið haust hefur mennta-
málaráðuneytið hinsvegar viljað ýta þessum
beiska bikar frá sér og túlkaði lögin á þann hátt
að því bæri einungis að sjá skólanum fyrir til-
skildu rekstrarfé. Það hefur því komið í hlut
kirkjuráðs og þess ráðuneytis sem það heyrir
undir, dóms- og kirkjumálaráðuneytisins, að
mæta þessum vanda. Þessir aðilar, ásamt
skólanefnd Skálholtsskóla, knúðu á um upp-
sögn Gylfa og réðu síðan eftirmann hans, sr.
Rúnar Þór Egilsson, prest á Mosfelli. I ráðning-
arsamningi sr. Rúnars er kveðið á um að hann
byrji á byrjunarreit, þ.e. þurfi ekki að kljást í
starfi sínu við þann skuldahala er Gylfi skildi
eftir sig. Þann skuldahala hefur síðan kirkju-
ráð verið að greiða upp í samráði við ráðuneyt-
ið og stjórn skólans.
ÁRSREIKNINGUM EKKI SKILAÐ
Þegar Gylfi tók við starfi rektors 1. júní árið
1982 hafði Heimir Steinsson stýrt skólanum
og rekið fjármál hans á tíu ára tímabili. A þeim
tíma hafði skólinn skilað af sér endurskoðuð-
um ársreikningum til ríkisbókhalds á réttum
tíma og þeir verið endurskoðaðir af ríkisend-
urskoðun án athugasemda. Rekstur skólans
hafði gengið vel þrátt fyrir hefðbundnar um-
kvartanir um fjársvelti og þegar Heimir skilaði
rekstri hans af sér var skólinn nær skuldlaus
og stóð nokkuð traustum fótum.
Þegar ríkisbókhald vann síðan að ríkisreikn-
ingi fyrir árið 1982 hafði þeirri stofnun ekki
borist ársreikningar frá Skálholtsskóla og var
þeirra óskað bæði við menntamálaráðuneytið
og Skálholtsskóla. Þeir bárust hinsvegar ekki
fyrr en seint og um síðir og vantar því ársreikn-
ing Skálholtsskóla i ríkisreikning fyrir árið
1982. Sama sagan endurtók sig árið eftir og
vantar því einnig ársreikninga skólans í ríkis-
reikning fyrir 1983. Þetta vakti töluverða at-
hygli á sínum tíma og kom m.a. fram fyrir-
spurn á Alþingi um hverju þetta sætti.
SÖLUSKATTI EKKI SKILAÐ
Ríkisbókhaldi barst hins vegar ársreikning-
ur Skálholtsskóla fyrir árið 1984 og var hann
sendur til ríkisendurskoðunar um svipað leyti
og ársreikningar fyrir árin 1982 og 1983. Sú
stofnun gerði margar athugasemdir við reikn-
ingana og fylgiskjöl er þeim fylgdu, t.d. vant-
aði mikið uppá að fylgiskjöl vegna tekjuinn-
komu af veitinga- og gistisölu á sumrin væru
fullnægjandi og þar af leiðandi trúverðug og
var Gylfi krafinn nánari upplýsinga.
Á svipuðum tíma gerði skattstofa Suður-
lands athugasemdir vegna sömu veitinga- og
gistisölu. Þrátt fyrir að öll veitingasala til al-
mennings sé söluskattsskyld höfðu skattstof-
unni ekki borist neinar söluskattsskýrslur frá
Skálholtsskóla. Þegar farið var ofan í þessi mál
kom í ljós að vanframtalinn söluskattur náði tvö
ár aftur í tímann. Gylfi bar fyrir sig vankunn-
áttu á söluskattskerfinu og sagði að hann hefði
talið að ekki þyrfti að greiða söluskatt af þeim
veitingum er Skálholtsskóli seldi ferðamönn-
um á sumrin þar sem öll aðföng voru keypt
með söluskatti. Samkvæmt heimildum HP
komst Gylfi að samkomulagi við skattstjóra
Suðurlands, Hrein Sveinsson, um að endur-
greiða einhvern hluta þessa söluskatts en
hvorki Gylfi né Hreinn vildu upplýsa HP um
hvers eðlis þessi samningur hafi verið en Gylfi
staðfesti hins vegar tilvist hans.
BÓKHALDIÐ ÓFULLNÆGJANDI
Skattstjórar hvers skattaumdæmis hafa
heimild til að fella niður álag og dráttarvexti af
vangoldnum söluskatti ef þeir telja gildar
ástæður fyrir því vegna sérstæðra ástæðna. Ef
þær eru hins vegar ekki nægar er málið lagt
fyrir embætti ríkisskattstjóra og rannsóknar-
deild þess og síðan kemur til kasta ríkisskatta-
nefndar að meta þau rök er sá sem ekki taldi
fram eða greiddi söluskattinn hefur máli sínu
til varnar. Ef þau síðan þykja ekki haldbær, og
ef ekki er eðlilega staðið að færslum sölu-
skattsskyldra þátta í bókhaldi getur sekt vegna
þessa numið allt að tífaldri upphæð hins van-
goldna söluskatts. Hvort velvild í garð kirkj-
unnar, sem oft á tíðum hefur gefið þeim sem
sjá um fjármál stofnana tengdum henni kost á
að tefla á tæpasta vað, hefur orðið þess vald-
andi að þessi leið var ekki valin skal ósagt lát-
ið, en það hefði óneitanlega orðið illt til af-
spurnar að kirkjuráð, sem ábyrgðaraðili fyrir
rekstri skólans, hefði verið staðið að því að
greiða keisaranum ekki það sem keisarans var.
Eftir að ríkisendurskoðun hafði krafið Gylfa
um staðbetri upplýsingar og hann sent stofn-
uninni ný skjöl var hafist handa við að vinna
úr þeim. Samkvæmt heimildum HP var allt
bókhald í sambandi við veitinga- og gistisöl-
una á sumrin í molum. Engin gestabók fylgdi
bókhaldinu, en lög munu vera um að gististað-
ir haldi slíkar bækur, og þau gögn sem Gylfi
sendi ríkisendurskoðun eftir kröfu stofnunar-
innar voru sett saman mánuðum og jafnvel ár-
um eftir að gistingin hafði verið seld.
TÝNT f KERFINU
Þegar síðan ríkisendurskoðun sendi árs-
reikningana frá sér ásamt athugasemdum sín-
um til menntamálaráðuneytisins, stjórnar
Skálholtsskóla og dóms- og kirkjumálaráðu-
neytisins þann 6. ágúst 1985 var Gylfa gefinn
kostur á að segja af sér eftir að menn höfðu
yfirfarið þá.
Mjög skiptar skoðanir eru á því meðal þeirra
er málið varðar hvort þar með sé það úr sög-
unni. Kirkjuráðsmenn og skólastjórnarmenn
sem HP ræddi við sögðust vera að bíða frekari
aðgerða af hálfu dóms- og kirkjumálaráðu-
neytisins. Þar gaf Þorsteinn Geirsson ráðuneyt-
isstjóri hins vegar þær upplýsingar að þetta
mál væri alfarið í höndum kirkjuráðs og ráðu-
neytið væri því einungis til ráðgjafar í því. Þeg-
ar HP sneri sér síðan til formanns ráðsins, Hr.
Péturs Sigurgeirssonar Biskups íslands, og leit-
aði upplýsinga um þetta mál benti hann aftur
á Þorstein Geirsson. Menntamálaráðuneytið
er eins og áður sagði búið að þvo hendur sínar
af þessu máli.
HRÓPANDI ÞÖGN
Fyrir utan hversu erfiðlega gekk að fá upp-
lýsingar um hvar þetta mál væri statt í kerfinu
var enginn þessara aðila fáanlegur til að tjá sig
um efnisþætti þess þó svo að gefið væri í skyn
að það væri bæði smátt og ómerkilegt. Sumir
sögðu að samið hefði verið við Gylfa um end-
urgreiðslur (án þess að menn væru fáanlegir til
þess að gefa upp hvað hann ætti að endur-
greiða), en í samtali við HP bar Gylfi þetta af
sér.
Hvorki ríkisendurskoðun, dóms- og kirkju-
málaráðuneytið né kirkjuráð treystu sér til að
greina frá þeim athugasemdum sem fylgdu
ársreikningunum frá ríkisendurskoðun og
urðu þess valdandi að Gylfi fór fyrirvaralaust
úr starfi. Samkvæmt heimildum HP snerust
þær um marga þætti, m.a. um vantalda tekju-
stofna og launagreiðslur til fjölskyldu Gylfa.
Þegar HP leitaði til kirkjunnar manna og
innti þá eftir ástæðum þessa leyndarhjúps
töldu þeir að þarna væri verið að bjarga þjóð-
kirkjunni frá álitshnekki og því hefði verið far-
in sú leið að þagga málið niður bak við tjöldin.
leftir Gunnar Smára Egilssonl
HELGARPÓSTURINN 7