Helgarpósturinn - 04.09.1986, Síða 9

*

£*
LANÞEGAR BLEKKTIR STORLEGA
2000 MANNS í BIÐRÖÐ í MAÍ
NETTÓAUKNING LÁNSFJÁR ENGIN
FASTEIGNASALAR SPRENGJA UPP VERÐ
Á undanförnum árum hefur ung-
um kaupendum á markaði fækkað
um ca. 10% á ári frá þvi sem áður
var vegna þess að þeir hafa ekki lagt
í íbúðakaup, eða hafa viljað bíða
betri tíma! Þetta jafngildir því að
100 fjölskyldur hafi frestað íbúða-
kaupum á árinu 1984. Þetta þýðir að
gera má ráð fyrir íbúðaþörf umfram
það sem eðlilegt getur talist sem
svarar til 100—500 íbúða. Allt þetta
fólk telst til forgangshóps, eða sam-
tals 1650—2050 kaupendur. í frum-
varpi er gert ráð fyrir að þessi hópur
sé 1100 manns, eða að þörfin sé
30—50% minni en markaðsrann-
sóknir gera ráð fyrir. Forgangshóp-
urinn er m.ö.o. minni en markaðs-
rannsóknir segja til um og því er
lánsfjárþörfin vanáætluð.
GRÓFLEGA VANMETIN
Þetta þýðir að fjárþörf þess hluta
forgangshóps sem hyggst festa kaup
á sinni fyrstu íbúð er gróflega van-
metin af þeim sem eru ábyrgir fyrir
frumvarpinu og lögunum. í stað
þess að vera 1,3 milljarðar króna er
líklegt miðað við sölu fasteigna und-
anfarin ár, að fjárþörfin sé um 2,0
milljarðar. Og hér er aðeins talað
um kaup á eldra húsnæði. Sé reikn-
að með að lán til nýbygginga séu
a.m.k. jafn há og lánin til kaupa á
eldra húsnæði má gera ráð fyrir að
fjárþörf Byggingasjóðs ríkisins fari
yfir 4 milljarða króna á næsta ári og
er þá aðeins talað um forgangs-
hópa.
I húsnæðislöggjöfinni er hins veg-
ar gert ráð fyrir að heildarfjárþörfin
verði miklum mun lægri. Og þá er
jafnvel miðað við, að afgreiðslu lána
þeirra sem rétt eiga á að kaupa í
annað sinn verði frestað í a.m.k.
heilt ár.
Þeir sem ætla að kaupa fyrstu
íbúð sína á næsta ári geta — vegna
hugsanlegrar skekkju í mati á láns-
þörf — þurft að sætta sig við veru-
lega bið á láni.
Ef gert er ráð fyrir, að þeir sem eru
að kaupa í annað sinn séu jafn marg-
ir og þeir sem eru að kaupa í fyrsta
sinn, þ.e. um 1500 manns, skv. könn-
un Félagsvísindadeiidar HÍ, má gera
ráð fyrir að um 600 þeirra eigi
fullan rétt á láni. Miðað við
lánareglur ættu lán til þess hóps að
nema allt að 600 milljónum króna.
Við þetta bætist að 15—20%
kaupenda eru 50 ára og eldri og eru
í þörf fyrir að minnka við sig
húsnæði. Má gera ráð fyrir að um
helmingur þessa hóps eigi
sömuleiðis rétt á hámarksláni,
samtals um 300 milljónum króna.
Sé gert ráð fyrir þessu eru 2550
kaupendur á markaði í lánsþörf.
Samtals gætu þessir hópar átt rétt á
lánum sem nálgast það að vera sú
upphæð sem Byggingasjóður ríkis-
ins hefur til umráða á næsta ári í
heild — ekki bara fyrir þá sem eru
að kaupa eldra húsnæði, eins og hér
er reiknað með.
BIÐLISTAR Á KJÖRDEGI
Samkvæmt lauslegum útreikning-
um Helgarpóstsins má gera ráð fyrir
þvi miðað við þörf og það fjármagn
sem dæla á í þetta nýja kerfi, að bið-
listar verði lengri um áramót en þeir
eru nú og gætu þeir lengst um rúm-
lega 200 manns á þessum stutta
tima.
í maí — þegar gengið verður til
kosninga gætu biðlistarnir miðað
við forsendur Helgarpóstsins hafa
Iengst um sem nemur 500 manns.
Vera kann að þá muni 1200—2000
manns bíða eftir afgreiðslu frá Hús-
næðisstofnun ríkisins. Og hér er
ennþá aðeins verið að tala um þá
lánsumsækjendur sem ætla að
kaupa eldra húsnæði.
Ásmundur Stefánsson, forseti
ASÍ, lýsti skoðun sinni á þessu nýja
lánakerfi í viðtali við Þjóðviljann sl.
þriðjudag. Þar segir hann m.a.: „Við
lítum á breytinguna á húsnæðis-
lánakerfinu sem einn mikilvægasta
þátt síðustu kjarasamninga. Að
mínu viti fela þær í sér stórkostlegar
félagslegar umbætur og byltingu
fyrir þá sérstaklega sem eru að
kaupa sér sína fyrstu íbúð.“ Bylting
þessi felst í lánsfjáraukningu uppá
tæpar fjögur hundruð milljónir. Það
er nú allt og sumt.
Að kalla nýja kerfið „félagslegar
umbætur" er öfugmæli. Til dæmis
að taka hefur verið starfandi í Hús-
næðisstofnun svokölluð G-lána-
nefnd. Nefnd þessi hefur haft það
hlutverk m.a. að ákvarða lán til um-
sækjenda. Hefur nefnd þessi að ein-
hverju leyti metið félagslegar að-
stæður umsækjenda s.s. fjölskyldu-
stærð, tekjur og eignir. Lánsfjárhæð-
in hefur siðan að einhverju marki
farið eftir mati nefndarinnar á fé-
lagslegum aðstæðum umsækjenda.
Samkvæmt nýjum lögum er þetta
ekki gert. Ákvæði um breytilegt lán
eftir aðstæðum er afnumið. Nú er
spurt um nafn og númer lífeyris-
sjóðs sem umsækjendur greiða i.
Þannig er eigandi tíu milljóna króna
húss settur við sama borð og eigna-
lausi maðurinn, sem er að reyna að
koma þaki yfir höfuð sér. Sam-
kvæmt gamla kerfinu hefði eigna-
maður þessi ekki fengið lán.
í nýju lögunum eru engar félags-
legar aðgerðir settar inn til að draga
úr áhrifum sölumanna fasteigna á
markaðinn. Slíkt væri eðlilegt, ef
menn óska þess að ná tökum á
markaðnum. Fasteignasalar hafa
síðustu daga talað mjög um verð-
sprengingu á markaðnum. Nefnd
hafa verið dæmi í fjölmiðlum um
allt að 20% verðhækkun fasteigna á
nokkrum vikum. Skv. upplýsingum
frá Fasteignamati ríkisins hafa seld-
ar íbúðir í Reykjavík hækkað um
11% frá því að verðið var lægst í vor
og þar til í byrjun ágúst.
Stórlaxasögur um verðspreng-
ingu þjóna þeim tilgangi einum, að
skrúfa upp verð fasteigna. Fyrri
reynsla sýnir að umræða af þessu
tagi hækkar fasteignir í verði og til
að setja hugsanlega hækkun á verði
fasteigna í samhengi við þá aukn-
ingu fjár, sem kemur inní nýja kerf-
ið, er rétt að benda á að 5% hækkun
fasteigna á föstu verðlagi étur upp
þessa „,miklu aukningu lánsfjár"
sem svo er nefnd. Fyrir slíkt hefði
mátt girða í nýjum húsnæðislögum.
Það hefði þá verið hægt að kalla
hana félagslega á eftir.
HVAÐ MEÐ HINA
HÓPANA?
Nýir kaupendur á fasteignamark-
aði eiga von á lánum frá Húsnæðis-
stofnun á næsta ári. Þeir fá e.t.v.
ekki meira lánsfé en þeir hefðu get-
að náð saman skv. gamla kerfinu,
en þeir fá peninga á hagstæðari
kjörum. En hvernig skyldu aðrir
hópar standa?
Sá hópur, sem keypti sína fyrstu
íbúð á árunum eftir 1982 verslaði
yfirleitt smátt — keypti sér minni
íbúðir en ella — og vegna misgengis
launa og lánskjara, ásamt lækkun á
verði fasteigna á tímabilinu hvíla
mikil og þung lán á íbúðum þessa
fólks. Hér er að verulegu leyti um að
ræða ungt fólk, í mörgum tilvikum
fólk, sem þarf að stækka við sig
vegna fjölskylduaðstæðna. Þetta er
fólkið, sem allir stjórnmálamenn
hafa sagst vilja hjálpa úr þeim
ógöngum sem því hefur verið stefnt
í. Þetta fólk er samkvæmt þessu
nýja kerfi réttlaust með öllu. Það
getur ekki selt íbúðirnar og stækkað
við sig vegna þeirra lána sem hvíla
á eignunum. Meðal annars vegna
þess að áhvílandi G-lán dragast frá
því hámarksláni sem hugsanlegur
kaupandi fengi. Þetta fólk á ekki rétt
skv. nýja kerfinu fyrr en eftir fimm
ár. Það fær enga fyrirgreiðslu hjá
opinbera kerfinu vilji það skipta um
ibúð. Lífeyrissjóðir lána að öllum lík-
indum ekki eftir þessa breytingu og
ef bankar draga við sig að lána til
húsnæðiskaupa, þá virðist þessi
hópur vera dæmdur til að sitja í
þeim íbúðum sem keyptar voru á
umræddu tímabili.
Þeir hins vegar, sem eiga skuld-
lausar eignir geta hrósað happi.
Skuldlausar íbúðir verða auðseljan-
legar, enda verður hægt að fá út á
þær hæstu lánin. Þessi hópur
manna getur því selt á góðum kjör-
um. Hann gæti minnkað við sig, tek-
ið lán fyrir nýju íbúðinni hjá Hús-
næðisstofnun og staðið eftir með
fullar hendur fjár. Þeir sem þannig
er ástatt fyrir geta hellt sér í fjárfest-
ingar, keypt sér kjarabréf, eða lagt
fé sitt í fyrirtæki!
Félagsleg bylting ASÍ og atvinnu-
rekenda breytir litlu fyrir eigna-
lausa launamenn. Þeim gefst kostur
á láni uppí íbúð sem gerir þá að
leiguliðum í „eigin íbúð". Hér er um
að ræða nýtt tilbrigði við svokallaða
sjálfseignarstefnu í húsnæðismál-
um. Þeim sem komu sér vel fyrir í
húsnæði og gátu látið verðbólguna
greiða niður fyrir sig lán af ibúðum
og húsum — þeim eru hins vegar
ýmsar leiðir opnar.
HELGARPÓSTURINIM 9