Helgarpósturinn - 04.09.1986, Page 12

YFIRHEYRSLA
nafn Guðmundur Einarsson staða: Þingmaður, formaður BJ bifreið: Subaru árgerð 1980
HEIMILI: Kaidasel 13 laun: 80 þúsund krónur í grunnlaun áhugamál Hestamennska, bóklestur
heimilishagir: Dröfn Ólafsdóttir fóstra, barn: Ólöf 17 ára unglingur fæddur: 5.11. 1948
Falleg hugsun sem gekk ekki
eftir Óskar Guðmundsson myndir Jim Smort
Bandalag jafnaðarmanna sem fékk 7,3% atkvæða í síðustu alþingiskosningum
1983 hefur verið að missa fylgi sitt að undanförnu — ef marka má skoðanakannanir.
í síðustu skoðanakönnun Helgarpóstsins fékk BJ 1,6% atkvæða þeirra sem tóku
afstöðu. Helgarpósturinn fékk leiðtoga BJ Guðmund Einarsson í Yfirheyrslu um
hugsanlegar skýringar á þessu dvínandi fylgi bandalagsins.
Er Bandalag jafnaðarmanna að deyja?
— Nei, þjóðin getur ekki án þess verið, það
getur ekki dáið.
En fiokkur sem fer niðrí rúmt pró-
sentustig í skoðanakönnun er ekki bein-
línis mjög lífvænlegur?
— Við höfum áðurséð þaðsvart, blessaður
vertu. Strax á fyrsta þingvetri sáum við þess-
ar lágu kunnuglegu töiur. En okkur tókst að
vinna okkur uppúr þeim og við munum
vinna okkur uppúr þessari lægð.
Fylgisleysi BJ í skoðanakönnunum
hefur væntanlega eitthvað með pólitík
þess að gera, — hafna kjósendur pólitík
BJ?
— Nei. Kjósendur hafa ekki unað BJ frekar
en öðrum stjórnmálahreyfingum sundur-
þykkju — og við gjöldum þess. Það er engin
hefð í íslenskum stjórnmálum í ósamlyndi. í
þessu sambandi vísa ég til sams konar geng-
isieysis Sjálfstæðisflokksins áður og Alþýðu-
bandalagsins síðustu misseri einmitt vegna
ósamlyndis.
Já, en eftir stórátökin í Sjálfstæðis-
flokknum vann hann glæsta sigra og Al-
þýðubandalagið fékk eitthvert mesta
fylgi í sögu sinni í síðustu sveitarstjórna-
kosningum, — hnekkir það ekki kenn-
ingunni? Ekki virðist ágreiningur alltaf
leiða til fylgisleysis?
— Það var vegna þess að kjósendur héldu
að fólk hefði gengið saman í þessum flokk-
um. Hjá okkur endaði ósamlyndið með
skilnaði. En þetta er gengin saga. Framund-
an er kosningavetur.
Við skulum samt halda áfram að leita
hugsanlegra skýringa. Margir gagnrýn-
endur innan BJ haida því fram, að þú og
aðrir í forystunni hafið eyðilagt mikið
fyrir BJ með því að hika við að gefa upp
afstöðu ykkar ■ djúpstæðri pólitískri
deilu milli jafnaðarmanna annars vegar
og svonefndra frjálshyggjumanna hins
vegar undir forystu Kristófers Más
Kristinssonar sl. sumar. Er eitthvað til í
þessu?
— Æ, nei, ég tók afstöðu fljótlega með
málflutningi Kristófers. Það verður að huga
að því að á sínum tíma gengu menn til liðs
við BJ á mjög ólíkum forsendum. Sumir
héldu að nýr Alþýðufiokkur væri í uppsigl-
ingu, aðrir vildu áherslu á nýja póiitík og
sumir gengu til liðs við okkur einfaldlega til
að vera með í fjörinu í kringum Vilmund.
Með tímanum gat BJ ekki svarað öllum þess-
um væntingum. BJ tók sjálft breytingum
með þjóðfélaginu. Eftir sem áður leggur BJ
aðaláherslu á lýðræði, að fólk geti ráðið sér
sjálft, á jöfnun atkvæðisréttar, á fylkjastjórn-
un og almennt á frjálsiynda efnahagsstefnu.
Staðreynd er að um helmingur fólks í
landsnefnd BJ sagði af sér og myndaði
Félag jafnaðarmanna. Fjórðungur þing-
flokksins, Kristín Kvaran hefur sagt sig
úr flokknum. Lítur þú svo á að þið hafið
hafnað og losað ykkur við sósíal-
demókratíska grunninn úr hugmynda-
fræðinni, sem BJ lagði af stað með? Þið
hafið t.d. brugðist því á erfiðum tímum
að vernda velferðarkerfið eins og sumir
gagnrýnendur ykkar héldu fram?
— Það lítur hver sínum augum á silfrið. Ég
lít svo á að við höfum ekki svikið sósíal-
demókratískar grunnhugmyndir BJ. Við föll-
umst til dæmis ekki á hugtakanotkunina
„verndun velferðarkerfisins". Við viljum
ekki vernda þetta kerfi, — við viljum bæta
það, viljum endurskoðun og endurbætur.
Þar skilur á milli bandalagsjafnaðarmanna
og gamaldagsjafnaðarmanna. Fyrir banda-
lagsjafnaðarmönnum er ekkert heilagt, við
viljum rífa þetta upp með það að markmiði
að allir verði frjálsir og jafnir. Gamaldags-
jafnaðarmennirnir vildu meiraðsegja ekki
taka þátt í umræðu um róttækar breytingar.
Var þá ekkert að marka Félag jafnað-
armanna?
— Ég hef ekkert heyrt meira um þetta Fé-
lag jafnaðarmanna eftir að það var stofnað í
fyrra.
Jafnaðarmenn innan BJ kváðu ykkur
hafa valið leiðina til hægri og bentu á
margt þvi til staðfestingar?
— Við í BJ höfum ekki verið að líta á það
hvort hlutirnir séu vinstra megin eða hægra
megin. Við lftum á hvort mál horfi til betri
vegar eður ei. Ég nota hugtakið hægri ein-
faldlega til þess að muna með hvorri hend-
inni ég eigi að heilsa.
Þú v«8ar því þá á bug að þið hafið valið
ilveru til hægri? En hvers vegna lenti
>amþingmaður þinn, Stefán Benedikts-
on, með hægri flokkunum í Norður-
landaráði, — og af hverju var Kristín
Waage framkvæmdastjóri BJ í starfshóp
með hægri flokkunum á fundi stjórn-
málaflokka á Norðurlöndum? Er það
ekki val til hægri?
— Við höfum ekkert valið til hægri. Margir
segja hinar frjálslyndu áherslur okkar í efna-
hagsmálum setja okkur á bekk með hægri
flokkum. Ef svo er þá er hægri bara gott. En
þetta á Norðurlandaráðsvettvanginum hefur
enga þýðingu í íslenskum stjórnmálum. Jafn-
aðarmannaflokkarnir höfðu skipað okkur
án þess að spyrja með sér og tekið okkar at-
kvæði. Við svöruðum með þessum hætti.
Svo langar mig til að benda þér á að gróskan
í stjórnmálum á undanförnum árum hefur
verið meðal hægri flokka. Við kunnum að
meta þessa grósku.
Þið eruð þá til hægri án þess að hafa
valið það hlutskipti? Þið hafið valið að
hafna samstarfstilboðum vinstri flokk-
anna, Alþýðuflokks og Alþýðubanda-
lags, sem rignt hefur yfir ykkur á liðnum
misserum. Af hverju höfnuðuð þið sam-
starfi við A-flokkana?
— A-flokkarnir! Fyrir hvað ætli þeir svo-
sem standi — annað heldur en það sama og
stjórnarfiokkarnir. Hver var munurinn á af-
stöðu þessara flokka til kjarasamninganna
lélegu í vetur, Hafskipsmálsins, Útvegs-
bankamálsins? Þú veist það vel að A-flokk-
arnir hafa ekki getað tekið á málum nema
undir formerkjum samtryggingarinnar. Við
eigum ekki samleið með þessum gömlu
flokkum.
Þú ert farinn að tala dálítið mikið á
skjön við það sem Vilmundur iagði
áherslu á, — að BJ yrði regnhlífarsam-
tök vinstra megin við.. .
— Sjáðu nú til, — ég held að BJ hafi aldrei
getað orðið að regnhlífarsamtökum, það er
lærdómurinn. Þessi hugsun um regnhlífar-
samtök var BJ fjötur um fót lengi vel, — við
vorum að leita að formi, skipulagi. Þetta
gekk aldrei.
Nú langar mig til að fá umsögn þína um
eftirfarandi tilvitnun í bók Jóns Orms
um Vilmund í þessu sambandi: „Sjálfur
kvaðst hann vilja fá til liðs við sig kyn-
slóðinafrá 1968, umhverfisverndarfólk-
ið, kvennabaráttufólk, áhugafólkið um
menningu og listir og fjöimarga aðra
sem Alþýðubandalagið hafði náð til sín.
Hann taldi að innan Alþýðubandalags-
ins væru stórir hópar fólks sem frekar
ættu samleið með fólki úr öðrum vinstri
flokkum, en með forystu eigin flokks
sem hélt sig við það sem Vilmundur taldi
úrelta kerfishugsun, sósíalisma ríkisaf-
skipta.“ Ertu á sama máli og Vilmundur?
— Þetta er falleg hugsun, en það bara gekk
ekki. Við ætluðum að ná kvennahreyfingu,
friðarhreyfingu og fieiri til að koma saman
undir eina regnhlíf eins og við þekkjum bæði
frá Evrópu og Bandaríkjunum. Þetta gekk
augljóslega ekki upp hér á landi, — ekki enn.
Þarmeð er ekki sagt að sá tími komi aldrei.
Við vorum að þessu leytinu til á undan þró-
uninni. Þetta gekk augljóslega ekki upp.
Gagnrýnendurnir töldu kaldlynda
tæknikrata og nýríka uppa hafa náð
völdum ■ BJ í fyrra og sögðu í blaða-
greinum t.d. að þetta væru „uppar sem
vilja éta fínan mat á Hoiti og skála í rauð-
víni“ og í hádeginu hesthúsuðu þeir
„smjörsteikta snigla og hvítvín”. Hér er
væntanlega átt við að þið hafið gleymt
hinum fátæka, sináa?
— Ha, ha, ha. Ég hef ekkert á móti uppum.
Svona gamaldags stéttabaráttuta! er einmitt
þankagangur sem BJ var frá upphafi stefnt
gegn.
Leiðarahöfundur DV ýjaði einu sinni
að því að Bandalag jafnaðarmanna væri
frjálshyggjuflokkur — og það væri gott
pláss fyrir slíkan flokk til hægri við
Sjálfstæðisflokkinn. Ertu sammála?
— Þetta er bara kjaftæði.
Nú eruð þið hvorki til hægri né á þeim
buxunum að efna til regnhlífarsamtaka
til vinstri. Hvers konar samstarf getið
þið hugsað ykkur til að komast uppúr
lægðinni, — eða eigið þið enga lífsvon?
— Við erum mjög fús til samstarfs við fólk
sem sér sömu þarfir og við. Fólk sem sér
þörfina fyrir róttækt lýðsræðisafl, fólk sem
sér þörfina fyrir frjálsari efnahagsstarfsemi,
fólk sem sér þörfina fyrir grimmt og vandað
aðhald með framkvæmdavaldinu. Það er
óþolandi að fólk úr byggðum landsins skuli
þurfa að koma til Reykjavíkur og biðja um
áheyrn hjá fjárveitinganefnd eins og það sé
að biðja um ölmusu, þess vegna meiri sjálf-
stjórn héraðanna, — einstaklingurinn þarf
stuðning í baráttunni við kerfið. Það er þarna
sem plássið er fyrir BJ. Og þörfin.
Kjósendur eiga þá ekki eftir að sjá þig
í framboði fyrir einhvern gömlu flokk-
anna í næstu kosningum?
— Nei, við höfnum samstarfi við fjórflokk-
ana, við viijum samstarf um pólitík við fólk.
Ég get líka sagt þér í hreinskilni að mig lang-
ar alls ekki í framboð fyrir slíka flokka. Ég vil
samstarf við fólk. Við erum á lífi og eigum
eftir að eflast.