Helgarpósturinn - 04.09.1986, Blaðsíða 28

Leikárið 1986-87:
Upp med sparifötin
leikhúsáhugafólk
— um verkefnaskrár Þjóðleikhússins, Leik-
félags Reykjavíkur, Alþýðuleikhússins, Revíu-
leikhússins, Nemendaleikhússins, Egg-leik-
hússins o.fl.
Verkefnalistar leikhúsanna líta
um þessar mundir dagsins Ijós og
þá getur fólk farid ad draga fram
leikhúsfötin ef það á annað borð
dubbar sig sérstaklega upp við þess
húttar tœkifæri. En allir œttu að
geta sett sig í stellingar og rifjað upp
fiðringinn sem oft lœðist í sálina
þegar Ijós hafa verið slökkt ísalnum
og örfáar sekúndur í fyrstu hreyf-
ingu á sviðinu.
Átján ólík verk verða á dagskrá
Þjóðleikhússins í vetur, þar af 10 ný
íslensk verk. Fyrsta frumsýning
vetrarins verður 25. september á
leikriti Ragnars Arnalds, huldu-
mannsins sem nú hefur gefið sig
fram, Uppreisn á Isafirði. Leikritið
gerist í Kaupmannahöfn, Reykjavík
og á ísafirði á árunum 1892—1895
og fjallar um hin sögufrægu Skúla-
mál Thoroddsens, sem fram til
þessa hafa verið nokkuð óljós.
Óperan Tosca eftir Puccini verður
síðan frumsýnd í október og jóla-
leikrit Þjóðleikhússins verður glæ-
nýr, bandarískur gamanleikur Aura-
sálin eftir Moliere. Aðrar kortasýn-
ingar á stóra sviðinu sem frumsýnd-
ar verða eftir jól eru ballettinn
Glugginn eftir Jochen Ulrich, Róm-
úlus mikli eftir Friedrich Dúrren-
matt, Yerma eftir Federico Garcia
Lorca og gamanleikur, glænýr,
bandarískur, Lend me a Tenor eftir
Ken Ludwig en það verður síðasta
verkefni leikársins. En þar með eru
sýningar á stóra sviðinu ekki upp-
taldar því í janúar verður frumsýnt
nýtt íslenskt barnaleikrit eftir Her-
dísi Egilsdóttur sem ber nafnið Tap-
að, fundið. Ballettsýning eftir Hlín
Svavarsdóttur og Nönnu Ólafsdótt-
ur verður einnig færð á fjalirnar og
gamanleiknum Helgispjöllum eftir
Peter Nichols haldið áfram frá fyrra
leikári.
Þjóðleikhúsið ætlar að auki að
opna nýtt svið í nóvember í húsi
Jóns Þorsteinssonar, Lindargötu 7.
Þar verða eingöngu frumsýnd ís-
iensk verk: I smásjá eftir Þórunni
Sigurðardóttur, einþáttungarnir
Hver veit. . .? eftir Kristínu Bjarna-
dóttur og Draumar á hvolfi eftir
Kristínu Ómarsdóttur, Kvennafár
eftir Þorvarð Helgason og BUaverk-
stœði Badda eftir Ólaf Hauk Símon-
arson. Að lokum má svo ekki
gleyma nýju barnaleikriti eftir
Njörð P. Njarðvík sem ber nafnið
Hvar er hamarinn? og sýnt verður í
skólum og á leikferðum.
Þjóðleikhúsið hefur ráðið 3 nýja
leikara í þjónustu sína, ekki ómerk-
ari nöfn en Viðar Eggertsson, Arnór
Benónýsson og Lilju Þórisdóttur.
Viðar mun hins vegar líka starf-
rækja leikhús sitt, Egg-leikhúsið, en
nánar um það síðar. En sumsé,
metnaðarfullt og viðburðaríkt leik-
ár hjá Þjóðleikhúsinu.
Leikfélag Reykjavíkur frumsýnir
a.m.k. 4 verk og tekur 2 verk upp
aftur frá fyrra leikári, Land míns
föður eftir þá Kjartan Ragnarsson
og Atla Heimi Sveinsson og Svart-
fugl Gunnars Gunnarssonar í leik-
gerð Bríetar Héðinsdóttur. Sýningar
á því fyrra hefjast um þessa helgi en
á hinu síðara í lok september. Upp
með teppið Sólmundur eftir Guð-
rúnu Asmundsdóttur er fyrsta nýja
viðfangsefnið, létt og lífleg sýning
um upphafsár leikfélagsins í tilefni
af 90 ára afmæli þess á næsta ári.
Meðal persóna eru ýmsir fyrstu leik-
arar leikfélagsins og sýnd verða
brot úr nokkrum söngvasmáleikj-
um sem það tók til sýningar á fyrstu
árum sínum. Frumsýning verður 18.
september. Næsta viðfangsefni er
leikritið Vegurinn til Mekka eftir
Suður-Afríkumanninn Athol Fugard
og fjallar um hvíta roskna konu sem
snýr sér að listsköpun eftir lát eigin-
manns síns. Höggmyndir hennar
eru ögrun við vanahugsun þorps-
búa sem vilja hrekja hana á brott.
Frumsýnt í októberlok. Fyrsta verk-
ef nið eftir jól er nýtt leikrit eftir Birgi
Sigurðsson sem ber nafnið Dagur
vonar og gerist í Reykjavík á sjötta
áratugnum. Það verður frumsýnt
11. janúar á 90 ára afmæli Leikfélags
Reykjavíkur. I mars verður svo tekið
til sýningar gamanleikritið
Óánœgjukórinn eftir Alan Ayck-
bourn. Og síðan má ekki gleyma
leikgerð Kjartans Ragnarssonar á
Djöfla- og Gulleyju Einars Kárason-
ar en hana á að sýna í ónefndri
skemmu úti í bæ.
Önnur leikhús verða einnig með
sýningar og ætla ekki að gefast upp
þrátt fyrir langvarandi og niður-
drepandi húsnæðisleysi. Alþýðu-
leikhúsið ætlar að starfa af fullum
krafti í vetur. Sýningar á einþáttungi
Strindbergs, Hin sterkari, verða
lagðar niður um hríð meðan sami
hópur æfir annan einþáttung eftir
íslenskan höfund og að því búnu
verða báðir einþáttungarnir teknir
innan skamms til sýningar í Hlað-
varpanum. Nýja einþáttunginn
vinnur höfundur, sem ekki vill láta
nafns síns getið að svo stöddu, í sam-
vinnu við leikarana og verkið er
unnið með hliðsjón af einþáttungi
Strindbergs, þótt tími og rúm sé
annað. Um mánaðamótin sept.-okt.
ætlar Alþýðuleikhúsið að hefja sýn-
ingar á barnaleikritinu Kötturinn fer
sínar eigin leiðir eftir Ólaf Hauk
Símonarson, en ekki er enn ljóst
hvar leikhúsið fær inni með sýning-
una. Leikhúsið stefnir að því að
frumsýna einhver verk eftir jól en
allt er enn óljóst um þau mál vegna
húsnæðiseklunnar. Revíuleikhúsið
ætlar að setja Skottuleik Brynju
Benediktsdóttur aftur á fjalirnar og
er þessa dagana að leita sér að hús-
næði. Skottuleikur var sýndur við
mikinn fögnuð yngri kynslóðarinn-
ar í Breiðholtsskóla á fyrra leikári.
Leikhúsið hefur hug á að setja upp
nýtt erlent verk að auki en húsnæð-
isleysið er sami bölvaldurinn í því
dæmi og liðsmenn leikhússins orðn-
ir heldur þreyttir á að æfa á verk-
stæðum þvers og kruss um höfuð-
borgarsvæðið, því æfingarhúsnæði
skortir líka. Enn er allt óljóst um
starfsemi Hins leikhússins í vetur og
þar er það enn húsnæðisleysið sem
veldur. Starfsemi Stúdentaleikhúss-
ins mun liggja niðri í vetur en leik-
húsið mun Ííklega hefja sýningar
með vorinu af fullum krafti. Kjall-
araleikhúsið mun líklega ekki held-
ur starfa í vetur því Helga Back-
mann forsprakki þess verður önn-
um kafin í öðrum verkefnum. Egg-
leikhúsiö mun starfa þótt höfuðpaur
þess Viðar Eggertsson hafi verið
ráðinn til Þjóðleikhússins. Viðar hef-
ur störf sín hjá Þjóðleikhúsinu með
því að fara í launalaust frí í mánuð
og endar leikárið á samskonar fríi.
Viðar mun nefnilega fara með Egg-
leikhúsið á leiklistarhátíðina í Dubl-
in þar sem hann heldur samtals 82
sýningar á leikritunum Ekki ég. . .
heldur. . . sem hann sýndi áður við
góðan orðstír á leiklistarhátíðinni í
Edinborg, og nýrri leikgerð á
Skjaldbökunni eftir Árna Ibsen þar
sem Viðar er eins og í fyrra stykkinu
einn á sviðinu. Viðar flýgur því næst
með seinni sýninguna til Kaup-
mannahafnar þar sem hann verður
fulltrúi íslands á leiklistarhátíðar-
þingi þar í borg. Næsta vor fer Viðar
síðan með báðar sýningarnar á leik-
listar- og tónlistarhátíð í Brighton
og þaðan fer hann til Svíþjóðar og
Bandaríkjanna til að taka þátt í
„eins-manns“ leikhúshaldi. En þar
með er ekki öll sagan sögð því þann
tíma sem Viðar verður raunveru-
lega að störfum hjá Þjóðleikhúsinu
fer Egg-leikhúsið ekki í frí því Viðar
ætlar að nýta allar stundir sólar-
hringsins til hins ýtrasta. Hverjar
eða hvernig þær sýningar verða er
hins vegar ekki ljóst.
Þá er Nemendaleikhúsið að hefja
starfsemi sína þessa dagana, og
verður haldið fast í þá hefð sem
skapast hefur sl. ár, semsé þá að
nemendur á fjórða og síðasta ári L1
færi upp þrjár sýningar í Lindarbæ
yfir veturinn. Fyrsta verkið sem
Nemendaleikhúsið mun sýna nefn-
ist Leikslok í Smyrna. Þetta mun
vera gleðileikur með harmrænu
ívafi af ítölskum uppruna. Leikstjóri
verður Kristín Jóhannesdóttir og
BÓKMENNTIR
Arftaki Ingólfs
Þórunn Valdimarsdóttir: Sveitin við Sund-
in. Búskapur í Reykjavík 1870—1950 (Safn
til sögu Reykjavíkur).
Sögufélag 1986.
Þau eru skrýtin þessi afmæli. Þetta er ritað
daginn sem Reykjavík varð 200 ára, en á síð-
asta stórafmæli varð hún, ef ég man rétt,
1100 ára. Ellefu hundruð ár, þar af 200 sem
kaupstaður en 900 sem sveitabær, bær Ing-
ólfs bónda. En umskiptin urðu ekki á einum
degi. Verslun hafði lengi verið í Reykjavík,
meira að segja iðnaður líka, áður en hún
varð kaupstaður; og atvinna Ingólfs stóð
með blóma í bænum löngu eftir að hann
fékk kaupstaðarréttindi, raunar aldrei með
þvílíkum blóma sem á fyrri hluta þessarar
aldar.
Búskaparsögu höfuðstaðarins í um átta at-
burðaríka áratugi hefur ungur sagnfræðing-
ur, Þórunn Valdimarsdóttir, rakið á bók sem
Sögufélag gefur út í samstarfi við Reykjavík-
urborg einmitt núna, á afmælinu, og er það
mætavel til fundið.
Þetta er að stofni lokaritgerð Þórunnar frá
háskóla, en mjög rækilega aukin og yfirfar-
in. Allmikil bók, nærri 330 síður, mjög mynd-
skreytt og fallega úr garði gerð. Heimildavís-
anir eru rækilegar að fræðimannlegum
hætti, fylla 37 síður aftan við meginmálið.
Sfðan koma heimildaskrá, nafnaskrár og
myndaskrá.
Þórunn hefur notað hundruð heimilda,
prentaðra og óprentaðra, og greinilega ekki
sparað sér erfiðið, enda virðist henni hafa
tekist mjög vel að afla upplýsinga; það er
helst um síðasta hluta tímabilsins að hún fer
ekki mjög rækilega út í hlutina. Hún markar
efnið vítt, fjallar um hvers kyns landnytjar
Reykvíkinga, jafnvel mótekju og grjótnám,
auk jarðræktar og fénaðarnytja. Hún tekur
líka hæfilegt mið af búskaparsögu landsins í
heild, fer t.d. lauslega út í hluti eins og fráfær-
ur, slátrunaraðferðir, samkeppni smjörs og
smjörlíkis og margt annað slíkt sem ekki er
einskorðað við Reykjavík. Þetta er sem sagt
rækileg rannsókn á fjölþættu efni.
(Og svo að dæmi séu nú gripin beint úr
samtíðinni: hér er t.d. fróðleg greinargerð
um innflutning og innlenda framleiðslu á
kartöflum; og hér má líka sjá að skömmu eft-
ir aldamót keyptu Reykvíkingar hvalkjöt til
skepnufóðurs á fimm krónur tonnið.)
Þetta er sem sagt fróðleg bók, mjög fróð-
leg, og ég sé ekki betur en fróðleikurinn sé
traustur, a.m.k. um þau efni sem ég þekki til.
En er hún skemmtileg?
Já, hún er það nefnilega. Þórunn er hirðu-
söm um minnisstæð atriði, spaugileg, blöskr-
anleg o.s.frv. Hún tekur upp feiknin öll af
skemmtilegu orðalagi heimildarrita. Svo
skrifar hún af fjöri og tilfinningu, vandar sig
við framsetninguna ekki síður en rannsókn-
ina sjálfa, þorir líka að taka til orða bæði
frumlega („Ef kindur væru notaðar sem garð-
sláttuvélar í höfuðstaðnum væri hægt að
kýla þar margar vambir") og fjálglega („Hita-
veita bæjarins hefur breytt höfuðstaðnum í
vin í eyðimörk kuldans. . .“). Svo munu menn
hafa bæði fróðleik og skemmtun af miklum
fjölda gamlla Reykjavíkurmynda sem bók-
ina prýða.
Eitthvað má nú samt að öllu finna, og það
má gagnrýna Þórunni fyrir það sem rithöf-
und að hún er mistæk í orðavali. Notar mik-
inn orðaforða og oftast á skemmtilegan
hátt, en fatast svo inn á milli, talar um „tví-
reist" hús (þ.e. tvílyft), bugðu í vegi, „innbú"
í fjósi, segir að „brauðofnar loguðu glatt". Sér
í lagi hendir hana að taka kaupstaðarbarns-
lega til orða um sveitalífsfyrirbæri. Hún kall-
ar það að „hirða hey“ þar sem mynd sýnir
fólk vera að snúa; talar um „að spenna tól
fyrir hest" og segir: „Til að dilkarnir yrðu
nógu vænir þurfti að hætta að færa frá.“
Meira að segja býr hún til öldungis óprent-
hæft nýyrði: „hestabögglar", þ.e. heybaggar.
Sumt af þessu hefði varla átt að fljóta í gegn-
um margfaldan yfirlestur trúnaðarmanna
Sögufélags. Smáhnökrar eru líka á útgáf-
unni. Ekki mikið af sýnilegum prentvillum,
en brengluð uppsetning á einni töflu og röng
heimildavísun við aðra.
Svona eru ritdómarar, tíunda samvisku-
samlega þá smámuni sem fetta má fingur út
í, en láta duga einfaldar alhæfingar um góða
kosti bókanna. Hér er bók sem sannarlega er
góðum kostum búin, verðugur ávöxtur af
miklu eljuverki. Smágallar vaxa mér í aug-
um af því að þeir eru á bók sem ætti skilið að
vera alveg hnökralaus.
28 HELGARPÖSTURINN