Helgarpósturinn - 09.07.1987, Blaðsíða 20

eftir Áslaugu Ásgeirsdóttur
mynd Loftur Atli
ÍSLAND AÐ VERÐA
EYÐIMÖRK
íslendingar hafa ekki brugðist rétt
við fjölgun ferðamanna. Stjórnvöld
ekki aðilar að alþjóðlegum sam-
þykktum um nóttúruvernd
Hér á landi var dagana 26. og 27.
júní haldinn í Alvidru á Selfossi ár-
legur fundur frœdslunefndar al-
þjódlegu náttúruverndarsamtak-
anna IUCN, eöa International
Union for the Conservation of
Nature and Natural Resources.
Fundinn sótti nokkur fjöldi erlendra
gesta víös vegar úr heiminum og
medal þátttakenda var vestur-þýski
prófessorinn dr. Hans Köpp.
Dr. Hans Köpp er prófessor í skóg-
fræöum við háskólann í Göttingen,
en síðastliöin sex ár hefur hann
gegnt starfi forstöðumanns Nord-
deutsche Naturschutzakademie eða
Náttúruverndarskólans í Norður-
Þýskalandi í Schneverdingen. Skóli'
þessi var stofnaður að tilstuðlan
vestur-þýskra stjórnvalda og vann’
dr. Hans Köpp að því að setja þenn-
an skóla á stofn fyrir sex árum.
„Skóla þessum er ætlað það hlut-
verk að kenna vissum starfsstéttum
náttúruvernd og eru nemendurnir
meðal annars bændur, vegagerðar-
menn, tollverðir og hermenn."
ÓSKILJANLEG
LAGASETNING
„Við kennum þeim skógrækt,
landnýtingu og landnotkun, vernd-
un fugla, dýra og gróðurs og hvernig
ber að ganga um landið og hvaða
landsvæði eru viðkvæmari en önn-
ur, svo að dæmi séu tekin. Ég held
að þetta sé vænlegri leið heldur en
að setja í sífellu lög um náttúru-
vernd. Fólkið gerir sér oft ekki grein
fyrir tilgangi laganna og heldur því
uppteknum hætti. Það þarf að
kenna fólki umgengni við landið og
gera því grein fyrir af hverju það er
til dæmis bannað að vera mikið á
hreiðrum þeirra og sumar tegundir
bregðast við mikilli truflun á þann
hátt að þeir verpa aldrei aftur á
þeim stað.“
Dr. Köpp kom hingað til lands
fyrst fyrir 20 árum og hefur komið
hingað nokkrum sinnum. íslenskur
málsháttur hljóðar „glöggt er gests
augað“. Hverjar eru helstu breyting-
arnar sem hann hefur tekið eftir á
þessu tímabili?
„Þegar ég kom hingað fyrst voru
bakpokaferðalangarnir langalgeng-
astir. Þeir voru fáir og gerðu ekki
mikinn usla. Ferðamönnum hefur
fjölgað mikið á þessum árum og
einnig hefur ferðamátinn breyst. Nú
er miklu algengara að menn ferðist
akandi og virðist mér að þeir aki að
mestu leyti eftirlitslaust um landið.
Það er mjög slæmt því íslensk nátt-
úra er víða mjög viðkvæm. Islend-
ingar hafa ekki brugðist nógu skjótt
við þessum aukna fjölda ferða-
manna og eftirlit með þeim er ekki
nægilegt. íslendingar þurfa að frið-
lýsa viðkvæm landsvæði og sjá til
þess að ferðamennirnir fái fullnægj-
andi upplýsingar um hvar þau er að
finna. Það þarf til dæmis að merkja
.þau inn á kort. Kortin þurfa líka að
vera mun ítarlegri en þau eru í dag.“
En hvað með algengt fyrirbæri
eins og landeyðingu og uppblástur?
Hefur þetta aukist hér á Iandi að
hans mati?
„Ég á erfitt með að segja til um
það, þar sem ég hef ekki skoðað
sömu staðina í hvert sinn sem ég hef
komið hingað, en það er ljóst að þeir
hlutar landsins þar sem uppblástur
er mikill, eru í verulegri hættu. Þeir
gætu breyst í eyðimörk, ef ekkert er
gert í málinu. Það er mjög erfitt að
snúa slíkri þróun við, ef ástandið
Dr. Hans Köpp prófessor i skógfræð-
um við háskólann í Göttingen. ís-
lendingar verða að halda betur utan
um ferðamannastrauminn. íslend-
ingar verða að fylgjast betur með
þeim sívaxandi fjölda ferðamanna
sem leggja hingað leið sína.
ferð þar sem fuglar verpa og þess
háttar. Náttúrunni stafar mikil hætta
af fólki sem veður um án þess að
vita hvaða skaða það getur valdið.
Sem dæmi má nefna eru veiði-
menn, sem veiða friðuð dýr, ekki
vandamál í Þýskalandi heldur eru
það oft á tíðum ljósmyndarar. Þeir
finna kannski hreiður þar sem sjald-
gæfir fuglar hafa verpt og fara að
taka myndir. Fuglarnir verða óró-
legir þegar menn koma of nálægt
reynist alvarlegt, og kostar gífur-
legar fjárhæðir. Til dæmis var Persía
skógi vaxin fyrir um tvö þúsund ár-
um, en núna er þar eyðimörk. Þar
þrífst næstum enginn gróður. Eins
er það með ísland. Þegar landið var
numið var hér allt skógi vaxið, en
núna eruð þið að vinna að því að
rækta hér skóg. Það hefur aðeins
einu landi tekist að græða upp
ófrjótt land og það er Israel. Það hef-
ur líka kostað mikið, mikla áveitu-
gerð og tilbúinn áburð, en það hefur
tekist vel hjá þeim.“
GRÆNFRIÐUNGAR
SKEMMA FYRIR
Það er synd að segja að áhugi á
náttúruvernd sé almennur hér á
landi og ef minnst er á slíkt verðum
flestum hugsað til Grænfriðunga og
baráttu þeirra. En náttúruvernd er
fólgin í öðru en að hanga utan í hval-
veiðiskipum og loka vegum til her-
stöðva. „Það er ljóst að með baráttu
sinni hafa Grænfriðungar oft unnið
náttúruvernd meira ógagn en gagn.
Þeir nota baráttuaðferðir sem
flestum þykja of róttækar og með
því fá þeir mikla umfjöllun í fjölmiðl-
um. Umfjöllunin er ekki alltaf já-
kvæð og skemmir oftast fyrir starfi
þeirra, sem ekki eru eins róttækir.
Enda er svo komið að það er orðið
háifgert skammaryrði að vera nátt-
úruverndarmaður og erfitt að fá
fólk til þess að taka þátt í starfsemi
hófsamra náttúruverndarsamtaka.
Til þess að efla áhuga fólks á nátt-
úruvernd hér á íslandi þurfa nátt-
úruverndarsamtök að vekja meiri
athygli á því starfi sem þau inna af
hendi. Þau þurfa að taka meiri og
virkari þátt í alþjóðlegu starfi og
einnig þyrfti að auka ráðstefnuhald
hér á landi. Það er nefnilega oft
þannig að lítið mark er tekið á inn-
lendum sérfræðingum og oft ekki
hlustað á það sem þeir hafa að
segja. Þá er oft gott að fá útlendinga
til þess að hjálpa til og vekja athygli
á málum og útskýra fyrir mönnum
tilganginn t.d. með ákveðnum að-
gerðum. Útlendingar vekja mun
meiri athygli en innlendir náttúru-
verndarsinnar og á það ekki aðeins
við um ísland. Ég veit dæmi þess að
Grikkir hafa notað þessa aðferð
skipulega og hefur hún gefist vel í
sambandi við verndun skóga þar í
landi. íslendingar þurfa einnig að
undirrita alþjóðlegar samþykktir
sem kveða á um náttúruvernd og
sem dæmi má nefna að enn hafa Is-
lendingar ekki undirritað hina svo-
kölluðu Washington-samþykkt, sem
fjallar um verndun dýra í útrým-
ingarhættu og leggur bann við
verslun með afurðir þessara dýra,
eða þá Bernar-samþykktina þar
sem kveðið er á um verndun villtra
dýra og plantna.
Fæstir gera sér grein fyrir því að
náttúruverndarstarf byggist mikið á
alþjóðlegri samvinnu og því að nátt-
úruvernd er í fæstum tilvikum
einkamál einstakra þjóða. Mengun
berst á milli landa og eins ferðast
dýr milli landa, sbr. farfugla. Það er
til einskis að friða eina fuglategund
þar sem hún dvelur á sumrin, ef
fuglarnir eru veiddir þar sem þeir
eiga sér veturstað. Það er starf al-
þjóða náttúruverndarsamtakanna
IUCN að stuðla að meira samstarfi
þjóða á milli. Þetta eru ein öflugustu
samtökin á þessu sviði í heiminum.
Þau stuðla að samskiptum þjóða í
austri og vestri, milli þróaðra ríkja
og ríkja í þriðja heiminum, og milli
samtaka er lúta vilja stjórnvalda og
hinna sem rekin eru af einkaaðil-
um.“
LAND ÖFGA
Eins og áður segir óskaði dr. Köpp
þess að íslendingar tækju virkari
þátt í alþjóðlegu samstarfi og gat
hann þess að honum þætti gaman
að sjá framlag frá íslandi á alþjóð-
legri jarðræktar kvikmyndahátíð
sem haldin verður í Berlín í lok jan-
úar 1988. Þar verður sýnt bæði sjón-
varpsefni og efni af myndbandi sem
ætlað er skólum og gat dr. Köpp
þess, að þeir sem hefðu áhuga gætu
snúið sér til þýska sendiráðsins hér
á landi.
Að lokum spurði ég dr. Köpp hvað
það væri sem heillaði hann mest við
Island. „Ég er mest heillaður af
andstæðunum hérna. Hér sér mað-
ur öfgarnar. Hér er ís og eldur. Vot-
lendi og þurrlendi. Allt það sem er
þar á milli finnur maður alls staðar
í Evrópu. Þar fyrir utan er fólkið
yndislegt."
20 HELGARPÓSTURINN