Haukur - 28.08.1899, Side 6

Haukur - 28.08.1899, Side 6
g6 H A U K U R. II. 21.----22. liði. Hiti sá, sem þannig lítur út fyrir, að fari til ó- nýtis, er 200 miljón sinnum meiri, en hiti sá, sem hitt- ir jarðstjörnurnar. Nú áleit öiemens — og oss hlýt- ur öllum að sýnast það sama — að þetta væri svo fráleit eyðslusemi, að naumast væri hægt að trúa því í alvöru, að það væri svona í raun og sannleika. Siemens hugsaði sjer þess vegna, að mikill hluti hita þessa bærist aftur tii sólarinnar á þann hátt, er nú skal greina: Allt. sólkerfið er hjúpað lofthafi, sem reyndar er ákafiega loftlítið eða þunnt alstaðar nema í kring- um jarðstjörnurnar og sólina. Þegar sólin snýst um möndul sinn, þeytist ákafiega mikið af lofti frá mið- sólarlínunni út í geiminn, vagna miðflótta afisins, og í stað þess lofts, sem þannig sveiflast út í geiminn, sogast álíka mikið af lofti inn að skautum sólarinnar. Hugsum oss nú, að innan um þær lofttegundir, sem streyma að sólskautunum, sje meðal annars bæði vatnsefni og súrefni. Sje svo, þá hlýtur að kvikna I þeim af hitanum þegar þau koma í nánd við sólina. Þau sameinast þá, og verða að vatnsgufu, en fram- leiða um leið töiuverðan hita, sem kemur sóiinni að liði. Á þennan hátt myndi nú alJt það súrefni, sem er í lofthafl sólarinnar, eyðast á skömmum tíma, ef vatnsgufan aðgreindist ekki aftur í sín upprunalegu eíni, vatnsefnf og súrefni. Og það er nú einmitt að- alefnið í ágizkunarkenningu Siemens að sólargeislar þeir, sem fara út í geiminn, og ekki hitta neina af jarðstjörnunum, hafl þann starfa á hendi, að aðgreina vatnsgufuna í súrefni og vatnsefni. Þannig getur hin sama fúlga af súrefai og vatnsefni sameinazt hvað eftir annað við sóiina og framleitt hita, og aðgreinzt aftur út í geimnum, fyrir aðstoð þess sólarhita, sem annars hlyti að eyðast til ónýtis. Það er með öllu ómögulegt, að halda neinni af þessum fræðikenningum fram sem þeirri einu rjettu. Að líkindum styðja margar orsakír að því, að halda við sólarhitanum, og þessar þrjár geigátur og fleiri slíkar, geta hver um sig verið »nokkuð af sannleik- annm«. En eitt er áreiðanlega víst, og það er það, að jafnvel þótt hiti sólarinnar geti enzt margfalt leng- ur samkvæmt einni fræðikennÍDgu, heldur eu annari, þá getur þó engin eðlisfræðisleg ágizkunarkenning sett orðið »eilifð« í stað orðanna: »miijónir eða biljónir ára«. Fróðleiks-molar. Börn og tóbakspípur. Á heimili einu í Skotlandi átti það sjer stað fyrir skömmu, að dreng á þriðja ári var íengin tóbakspípa til þess að leika s.jer að. Og það sýndi sig þá, að tóbakspípan er hættulegt leikfang. Þeg- ar dreDgurinn bafði balt bana i tapltgabálía klukkustund, varð bann ailt í einu náíölur í traman, seldi upp hvað eftir annað, og andaðist að tæpum tveim klukkustundum liðnum. Drengurinn haíði rennt niður einhverri ögn af tóbakssósu, en í sósunni er tóbaksolía (Nikotin), sem er afar bættulegt eitur. * # * Aldur jarðarinnar heíir valdið miklum ágrein ingi. Nýskeð hefir enskur vísindamaður einn, Goadchild að nafni látið þá skoðun sina í ljósi í vísindatjelagi Edínaborgar, að jörðin sje töluvert eldri, heldur en nokkur maður hefir áður dirfst að ætla. Hann heldur því þannig fram, að frá byrjun þriðju jarðaldarinnar (»tertiær«- tímabilsins) sjeu nú liðnar hjer um bil 93 miljónir ára, og 700 milj. ára frá því að elztu steingervingalögin hafa myndazt. Mikið lengri tími er þó liðinn síðan fyrst fór að myndast líf á jörðÍDni, að þvi er hann ætlar, en af hinum fyrstu lifanöi verum htfir ekkeit varðveizt, eða að minnsta kosti ekki fundizt. Goadchild lætur sjer ekki ofbjóða, að halda því fram, að ef' til vill sjeu 1400miijón- ir ára liðnar síðan fyrsti vísir til lífs myndaðist — hversu lengi jörðin hefir áður verið til, lítur út íyrir að hann hafi ekki enn látið uppi álit sitt um. Þessar 1400 miljón- ir eru líka nægiiega há tala, svona fyrst um sinn, einkum meðan eingin vitneskja fæst um það, á hverju þessi útreikningur er byggður. Vjer tökum þetta að eins sem sýnishorn þess, hversu afarháar tölur vísindamennirnir þykjast þurfa að viðhafa, þegar um aldur himinbnattanna er að ræða. * * * Stjörnukíkis báknið í París 1900 verður ef- laust einn af helztu dragplástrum sýningarinnar. Við- tökuglerið er l1 4 meter (2 álnir) að þvermáli, og kíkirinn sjálfur er 60 metra (rúml. al.) iangur. Hann vegur yfir 20,000 kíló (40,000 pd.) Slíkt heijar-bákn er auðvitað ekki hægt að hafa hreifanlegt, þanDÍg, að hægt sje að miða kíkinum sjálfum ó stjörnur þær, sem skoða á. Hann verð- ur því látinn liggja lárjettur, og fyrir framan viðtöku- glerið hafður skáhallur spegill, sem stjörnurnar sjást í, ef horft er gegnum kíkirinn. Kíkirinn er líka þannig útbú- inn, að það má nota hann sem skuggmyndavjel, og láta hann kasta afar-stórum stjörnumyndum yfir á geisimikið tjald, sem er hengt upp skammt frá augnaglerinu, og getur þá múgur og margmenni komizt að í einu til þess að skoða þessar stóru og einkar greinilegu stjörnumyndir. * * * Geðveiki og áfengi. Geðveiki er sífellt að færast í vöxt á Frakklandi. I Signu-hjeraðinu einu saman (París og nærsveitunum) heflr geðveikissjúklingum, sem eru undir læknisumsjón, fjölgað á síðari árum sem hjersegir: Árið 1867 voru þeir 7805; árið 1878 voru þeir orðnir 11899; árið 1894 var tala þeirra orðin 19784, og árið 1896 var hún komin upp í 21700. Að dómi kunnugra og skynbærra manna getur það ekki staíað af fólksfjölgun, því að hún nemur hvergi nærri eins miklu að tiltölu, En aftur á móti segja þeir, að óhætt sje að eigna það að miklu leyti áfengisveikinni, sem hefir farið svo óttalega í vöxt á Frakk- landi þessi síðustu ár. Yfiriæknirinn við stóran spítala í Ville-Evrand sagði í ritgerð einni 1897, að 22 ’/0 af geðveikissjúklingum þeim, sem fiuttir hefðu verið á spítalanD, ættu sjúkleik sinn beinlínis áfenginu að kenna. Og hann segir enn fremur: »Vjer meigum hiklaust kenna þsssari vorrar aldar eitur- byrlun um einn fimmta hluta alirar geiðveiki hjer á landi, Áfengiseitrunin gerir ekki einungis vart við sig meðal fátæklinganna, heldur og meðal þeirra, sem betur eru efn- um búnir. Og þetta er í sjalfu sjer mjög eðiilegt., því að drykkjuskaparóreglan er nú á dögum jafn almenn í öllum stjettum þjóðfjelagsins, og áfeDgiseitrunin er fullt eins herfileg I borgarastjettinni, eins og meðal verkmanna- lýðsins«. Bæði í þessu efni og ýmsum öðrum berast nú á síðari árum raddir frá Erakklandi, sem hljóma svo ömurlega, að þær minna ósjálfrátt á líkhringing við jarðaríör þjóðar, er álpast blindandi og hugsunarlaust áfram að gröf sinni. * * * Oceanic — stærsta skip í heimi. Árið 18l9 sendu Ameríkumenn gufuskipið Savannha frá New York til Lundúna, og sýndu þannig, að það mátti takast, að láta guíuskip fara yfir Atlantshafið, en um það höfðu marg- ir verið í vafa. Svo hvíldu þeir sig í nokkur ár, og hugs- uðu ekki meira um þessar skipaferðir. B-eyndar hötðu þeir nú fengið vissu fyrir því, að þær gátu lánazt, en hitt var annað mál, hvort þær gætu svarað kosnaði. Og það voru allir samdóma um, að guíuskipaferðir miili Ameríku og Evrópu myndu aldrei gera. Og það er eðlilegt, að slík skoðun væri ríkjandi, því að fram að 1825 hafði engin árætt að smíða gufuskip, er hetði yfir 100 hesta afl. Arið 1836 lór svo loks að vakna áhugi hjá Englendingum á því, að koma á reglubundnum gut'uskipaferðum milii Evrópu og Ameríku. Og þó margir hinna vitrari manna

x

Haukur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Haukur
https://timarit.is/publication/48

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.