Haukur - 30.05.1900, Síða 11

m. 4—6.
ffAUKUR.
23
gufulag utan um fingurinn, og ver hann í svip fyrir
kali eða hruna. En varlega verður þú að fara við
þessar tilraunir, því að annars áttn á hættu, að fá
slæm kaisár eða brunasár.
Fingurinn verður ekki votur, þótt þú dýflr hon-
um ofan í loftvökvann. Slettist dropi af honum á
treyjuermina, vöknar ermin ekkert, en dropinn dreif-
ist út, og verður að hrími. Ef skelflskur er rekinn
ofan 1 vökvann, verður hann á svipstundu eins harð-
ur og skelin, sem hann var í. Hrátt kjöt má »herða<r
unz það hljómar eins og klukkukopar, ef á það er
slegið. Meðan kjötið er þannig, er það stökkt eins og
leirsmiði, og má mylja það með hamri. Á sama hátt
má breyta smjöri í þnrt og smágert duft. Sama er
og að segja um ávexti og egg.
Eins og flestum mun kunnugt, frýs kvikasilfur í
40 stiga kulda. Vjer búum oss til dálítið mót úr
pappír, hellum í það nokkrum pundum af kvikasilfri,
og þekjum yflrborð þess með ofurlitlu af loftlegi.
Innan lítils tíma verður kvikasilfrið — þrátt fyrir
nafn sitt — að stálharðri hellu, sem syngur í, ef slegið
er á hana. Vjer höfðum sett sína skrúfuna í hvorn
enda mótsins, þannig, að þær ná inn í kvikasilfrið,
og eru augu á þeim endunum, sem standa út úr mót-
inu. Skrúfurnar eru nú orðnar blýfastar i málmhell-
unni. Vjer bindum snæri í aðra skrúfuna, og festum
það upp i þakið, en í hina hengjum vjer einhvern
þunga — vjer skulum hafa það 50 pund. Það líða
nú 15—20 mínútur þar til kvikasilfrið er orðið svo
þiðnað, að önnur hvor skrúfan dregst út vegna
Þungans.
Vinanda-hitamælar eru einnig alveg gagnslausir í
öðrum eins kulda og hægt er að framleiða á þennan
hátt. Ef vjer hellum svo sem mörk af vínanda i ílát,
sem loftlögur er í, þá breytist vínandinn bráðum í
snævi líka krystalla. Ef vjer svo tökum tein, og hrær-
nm I vínandanum, verður hann að seigri, þjóttulegri
leðju, sem hangir við teininn, þegar vjer tökum hann
npp úr, og myndar þannig ljómandi fallega, 7—8
þumlunga langa klakadröngla.
Loftlögurinn, sem notaður heflr verið við þessar
tilraunir, heflr breytzt dálítið meðan á tilraununum
stóð. Hann er orðinn bláleitari á litinn, og efnasam-
Uönd hans eru í raun og veru örðin nokkuð önnur
eu þau voru. Þetta kemur til af því, að í tinkönn-
Unni voru í raun rjettri tveir ólíkir vökvar, sem sje
fljótandi ildi (súrefnisloft, lifsloft) og fljótandi hyldi
(köfnunarloft, dauðaloft), og með því að hyldið gufar
fyr upp, verður lögurinn auðugri af ildi eftir því
®em lengur líður. Þetta gefur aftur tilefni til ýmsra
Uýrra tilrauna. Ef vjer nú t. d. tökum ofurlítinn
flókasnepil, dýfum honum ofan í þennan ildisríka
vökva, og kveikjum í honum, þá fuðrar han» upp,
eins og það hefði verið púður. Vjer skulum hella
Aálitlu af leginum í sljetta ölkollu, og reka hana síð-
an ofan í vatn. Kemur þá þegar dálítið íslag utan
á kolluna, og ef vjer rekum hana aftur og aftur ofan
i vatnið, verður íslagið smám saman svo þykkt og
aterkt, að vel má fara með það, þótt kollan sje tekin
innan úr því. Vjer skulum nú hella dálitlu af loft-
'egi í þetta íshylki. Því næst festum vjer eldspýtu
við endann á dálitlum stálvírs-bút, kveikjum á henni,
°g rekum svo eldspýtuna og stálvírinn ofan í loftlög-
lnn, sem nú er orðinn mjög ildisborinn. Stálvírinn
Irennur þá eins og eldfluga með brestum og braki,
°g áköfu neistaflugi í allar áttir, svo að íshylkið
kringum hann verður skínandi bjart. Þegar tilraun-
inni er lokið og vjer förum að aðgæta íshylkið, þá
sjáum vjer, að botn þess er þakinn ofurlitlum storkn-
uðum stáldropum — vjer höfum hjer í raun og sann-
leika brætt stál í ísdeiglu.
*
* *
Hjer hefir þá verið lýst ýmsum af hinum fróðlegu
og skemmtilegu tilraunum Triplers, og vegna rúm-
leysis verður það að nægja í bráðina. En »Haukur«
mun innan skamms gera nákvæmari grein fyrir þess-
ari afar-mikilvægu uppgötvun, sem nú virðist ætla að
umturna öllu í heiminum.
Fróðleiks-molar.
Mó-pappi. Þýzkur kvennmaður hefir fundíð aðferð
til þess, að búa til pappa og umbúðapappír úr mó, og
hefir hún nú sett sjer upp verksmiðju til þess starfa
nálægt Groningen á Hollandi. Aðferðin er ieyndarmál
enn þá, en það er sagt, að hún hafi þann kost fram yfir
aðra pappírsgerðaraðferðir, að engar sterkar sýrur sjeu
við hatðar, nje heldur önnur eiturefni.
*
* *
Magnaiium heitir ný máimblanda, semÞjóðverjan-
um, dr. Ludwig Mach, hefir hugkvæmzt. Hann blandar
dálitiu af magnesíumálmi saman við ái (aluminium), og
það hefir sýnt sig, að álið heldur þá öllum sinum góðu
eiginlegleikum, en losnar við ókostina.
*
* *
Storkið vetni hefir enska efnafræðingnum Dewar
nú tekizt að framleiða. Það lítur út sem hvítt hjóm eða
malað giuggagler. Það rennur við 16 stiga hita. Áður
hafði Dewar heppnazt að framleiða vetnis-lög, eins og
getið er um á 22. bls. hjer að framan.
*
* *
Skip úr áli ónýt. Fyrir nokkrum árum gerðu
menn sjer mjög glæsilegar vonir um, að ál gæti orðið
gott efni í skip, en þær vonir hafa brugðizt. Málmurinn
þolir alls ekki áhrif saltsins í sjónum, og sá hluti skip-
anna, sem er ofansjávar, hefir einnig reynzt mjög ending-
arlaus. Tfir höfuð hefir ál ekki reynzt nærri svo góður
málmur til neins, sem menn höfðu í fyrstu gert sjer
vonir um.
*
* *
Stjörnuhitinn. Fyrir nokkrum árum reyndi
stjörnufræðingurinn Vernon Boys að mæla hita stjarnanna
með geisla-smæðarmælir, sem var svo viðkvæmur, að hanu
sýndi t. d. hita af kertaljósi í 1400 faðma fjarlægð. Hann
gerði nákvæmar tilraunir með jarðstjörnur og íasta-
stjörnur þær, sem næstar eru, en tiiraunir hans urðu
árangurslausar. Nú hefir E. F. Nichols við Yerkes stjörnu-
turninn i Bandarikjunum reynt geisla-mælir sem erfimm-
falt viðkvæmari, heldur en Boys’s og hefir honum
hepnazt að finna hita nokkura stjarna. Þannig kveðst
hann hafa komizt að raun um, að hitinn, sem vjer fáum
frá stjörnunni Arktúrus, sje hjer um bil jafn hita af
kertaljósi í rúmrar mílu fjarlægð.
*
* + *
Gif tingarbann. I Dakóta í Ameríku er öllumþeim,
sem þjást af áfengissýki, berklaveiki, bleikjusótt (ungfrúr-
gulu), heilakviksveiki (móðursýki) og ýmsum öðrum sjúk-
dómum, sem hafa skaðleg áhrif á afkomendurna, bannað
að gitta sig. Lögin þykja ef til vill harðneskjuleg — en
látið þau vera í gildi einn mannsaidur, og þá verða þau
áreiðanlega búin að færa mönnum heim sanninn um það,
að þau eru rjettlát og þörf.
Hver drepur flesta menn? t
Jeg hefi heyrt æfintýri, sem mjer þótti svo merkilegt,
og lika svo lærdómsríkt, að jeg ætla að segja iesendunum
frá aðal-efni þess.