Alþýðublaðið - 05.10.1939, Síða 3

FIMMTUDAGUR 5. OKT. 1939.
ALÞYÐUBLAOIÐ

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦----------------------------
Rógberarnir.
LYGASAGA Þjóðviljans í
gærmorgun um kola-
birgðasöfnun Eysteins Jónsson-
ar viðskiptamálaráðherra, sem
var svo umsvifalaust og eftir-
minnilega rekin ofan í ritstjóra
blaðsins, þá Einar Olgeirsson
og Sigfús Sigurhjartarson, með
húsrannsókn lögreglunnar á
heimili ráðherrans, að þeim
báðum nauðugum viljugum
viðstöddum, bregður ömurlegu
ljósi yfir þær bardagaaðferðir,
sem kommúnistar hafa tekið
upp í opinberu lífi hér á landi.
Kommúnistum er það kunn-
ugt eins og öllum öðrum, að al-
menningur tekur hart á birgða
söfnun á tímum eins og þeim,
sem nú ganga yfir, þegar skort-
ur er yfirvofandi á ýmsum
nauðsynjum og öll birgðasöfn-
un einstakra efnaðri manna
hlýtur að verða til þess, að sá
skortur geri ennþá fyrr vart
við sig og verði ennþá tilfinn-
anlegri meðal alls fjöldans. Þeir
vita, að það er þessvegna vel
séð af öllum almenningi, að
birgðasafnararnir séu dregnir
fram í dagsljósið, og því er
gjarnan trúað, að vörubirgðir
séu fyrir hendi hjá einstökum
efnaðri mönnum, þegar skortur
er á ýmsu því nauðsynlegasta
hjá öllum fjöldanum af hinum
fátækari. Það er því létt verk
fyrir pólitískan flokk að „slá
sér upp“ í áliti fólksins á bar-
áttu gegn birgðasöfnurunum.
Enda hafa kommúnistar óspart
reynt að notfæra sér þá mögu-
léika.
Áð sjálfsögðu er það ekki
nérna virðingarvert, að fletta
ofan af þeim hýenum þjóðfé-
lagsins, sem safna að sér nauð-
synjum á slíkum tímum sem
þessum á kostnað alls almenn-
ings. En fyrir kommúnista er
það, eins og nú hefir greinilega
komið í ljós, alls ekki tilgang-
urinn, að hjálpa á nokkurn hátt
til þess, að draga birgðasafnar-
ana sjálfa fram í dagsljósið og
sigrast á þeirri hættu og spill-
ingu, sem af þeim stafar. Þvert
á móti: Það, sem fyrir þeim
vakir, er fyrst og fremst að
koma birgðasafnarastimplinum
á pólitíska andstæðinga, án
nokkurs tillits til þess, hvort
þeir eiga nauðsynjar til næsta
dags á heimili sínu, eða ekki.
Þessvegna lygasaga þeirra
um kolabirgðasöfnun Eysteins
J ónssonar viðskiptamálaráð-
herra, enda þótt hann væri svo
saklaus af þeim áburði, að
varla væri kolablað til á
heimili hans!
Það eru þessar bardagaað-
ferðir, þessi rógburður komm-
únista, sem er að eitra okkar
opinbera líf. Hversu djúpt hlýt-
ur sá flokkur ekki að vera sokk-
inn í siðferðislegu tilliti, sem
treystir málstað sínum og
Á Þýzkalandi hafa nú konurnar orðið að taka við allri venju-
Iegri karlmannavinnu heima. Á myndinni sjást nokkrar þýzkar
konur, sem eru að læra að fara með dráttarvél og plóg.
stefnumarki ekki betur en það,
að hann heldur.það vera nauð-
synlegt og réttlætanlegt, að nota
rógburðinn þannig sem aðal-
vopn gegn andstæðingum sín-
um?! Á svo lágu siðferðisstigi
voru kommúnistar þó áreiðan-
lega ekki, þegar þeir hófu
göngu sína hér. Það er engin á-
stæða til að efast um, að margir
þeirra að minnsta kosti hafi í
upphafi af hreinum hug og trú
á hugsjónina, hversu misskilin,
sem hún var, hafið baráttu sína
hér á landi. En það er jafnlítil
ástæða til að draga fjöður yfir
þann sannleika, að það hugar-
far er fyrir löngu farið forgörð-
um og flokkur þeirra með ári
hverju sokkinn dýpra og
dýpra í hyldýpi þeirra óheil-
inda og ódrengskapar, sem fyr-
irmyndir þeirra og yfirboðarar
austur í Moskva hafa kennt
þeim að skoða sem einu ó-
brigðulu leiðina til sigurs yfir
pólitískum andstæðingum. í
skóla herranna í Moskva hafa
kommúnistar ruglað meðalinu
saman við sinn upphaflega til
gang eins og jesúítarnir forðum.
Hugsjónin er fyrir löngu horf-
in úr lífi þeirra og starfi, en ó-
drengskapurinn, jesúítaskapur-
inn, rógburðurinn, yfirleitt all-
ar þær eitruðu bardagaaðferðir,
sem þeir hafa lært austur í
Moskva, eru eftir. Aftur og aft-
ur erum við að reka okkur á
þá þjóðarhættu, sem af slíkum
bardagaaðferðum stendur. Róg-
sagan um kolabirgðasöfnun
Eysteins Jónssonar viðskipta-
málaráðherra er aðeins eitt
dæmi af óteljandi mörgum.
En það eru takmörk fyrir
því, hve Iengi er hægt að leyfa
slíkum félagsskap að eitra þjóð-
líf okkar með slíku moldvörpu-
starfi. Það er ekki hægt, án
þess að þjóðin bíði varanlegt
siðferðislegt tjón af, að leyfa
kommúnistum óátalið á þeim
tímum, sem nú eru, að grafa
ræturnar undan því starfi, sem
unnið er til þess að miðla öllum
sem jafnast af þeim takmörk-
uðu birgðum af nauðsynjavör-
um, sem til eru í landinu, með
því að bera þeim mönnum að
ósekju birgðasöfnun og svik á
brýn, sem því vandasama starfi
eiga að stjórna. Það verður að
taka hart á slíkum rógberum.
Þeir eru i dag engu hættu-;
minni fyrir þjóðina en birgða-
safnararnir sjálfir og fyrir alla
framtíð þjóðarinnar ennþá
hættulegri.
'y’EGNA STRÍÐSINS er það
* sýnilegt, að atvinnuleysi
muni aukast stórum hér í bæn-
um. Meginhluti þeirra, er starfa
að byggingum, verða atvinnu-
lausir, því að það er vitanlegt,
að ekki er ráðlegt að verja neinu
af takmörkuðum gjaldeyri þjóð-
arinnar til kaupa á rándýru efni
til nýbygginga, og það sízt hér
í Reykjavik, sem þegar er orðin
of stór. *
En eitthvað verður að finna
handa þessu fólki að vinna. Og
það verður að vera vinna, en
ekki atvinnubótavinna eða „dýr-
tíðarvinna“ eins og það er kallað,
þetta hangs hér í Igötum og veg-
um, þar sem fjörir karlar standa
upp á endann og tala saman eða
'taka í nefið, meðan ednn karl er
eitthvað að dunda við að rífa
það upp, sem lagt var í gær.
En nóg urn það að sinni.
Nú hvetur rikisstjórnin aila til
þess að búa sem mest að inn-
lendri framleiðsluvöru, og eink-
um að rækta og éta sem mést af
kartöflum. Og sjálfur forsætis-
ráðherrann hefir gengið á undan
öðrum með góðu eftirdæmi með
því að rækta stórt stykki í Foss-
vogi, þar sem mér sýndist hann
vera að taka upp kartöflur á
sunnudaginn var. En aðstaðá
flestra Reykvíkinga til garðrækt-
arinnar er ekki góð. Land tii
ræktunar er ekki fáanlegt, og
lönd þau, sem menn hafa fengið,
f. d. í Fossvogi, eru alltof stór
fyrir hvern einstakan og auk þess
óþægilega langt í burtu, svo að
kostnaðarsamt er að fara þangað
með strætisvögnum.
En hér fyrir innan baginn, ekki
lengra en svo, að þangað er að
minnsta kosti Austurbæingum
vorkunnarlaust að fara gangandi
eða á reiðhjólum, eru lönd, þar
sem rækta mætti þúsundir turína
af kartöflum og ýmsu garðmeti.
En lönd þessi eru túnin meðfram
Suöurlandsbrajjtinni, frá Rauð-
ará og inn að Undralandi, og
sömuledðis túnin í Lækjarhvammi.
Sumt af þessu landssvæði er
beinlínis í órækt eins og t. d.
landsvæÖiÖ frá Lækjarhvammi að
Kirkjubóli. Allt þetta land er
mjög auðræktanlegt, ekki í því
ein steinvala. Það sem við það
þarf að gera, er ekki annað en
að ræsa það og plægja núna í
haust, til þess að það brjóti sig
í vetur.
A þessu dýrmæta la-ndi búa
þrír eða fjórir bændur, sem hafa
kúabú, sem mér leikur grunur á
að þeir græði ekki mikið á.
Er ekki skynsamlegra að skipta
því í mörg hundruð smágarða
til búbætis fyrir rnörg þúsund
Reykvíkinga. Og ekki aðeins til
búbætis, heldur til heilsu- og sái-
arbóta, því að fá störf eru jafn
heilsusamleg fyrir líkama og sál
eins og garðrækt.
Eins og ég vék að áðan, er
það mikið atriði, hve lönd
þiessi eru nærtæk. Ég hefi garð
langt inn í Sogamýrf. Til þess
að komast þangað með konu og
barn, þarf ég að borga upp undir
krónu aðra Leiðina, og því nýtist
ekki mörg stundin, sem hægt
væri að vinna garðinn ef hann
væri nær.
En nærtækari eru Sunnuhvols
og Háteágstúnin. Það er víst
meiningin að byggja þar í fram-
tíðinni. En það verður ekki næstu
árin. Öllum þessum túnum á að
breyta í garða og það strax í
haust.
Ég geri ráð fyrir að um eign-
arréttin á þessum löndum verði
eitthvað þvarg. En ef noikkur
dugur er i bæjarstjórninni og
starfsmönnum hennar, verður
hægt að kippa því öllu í lag á
stuttum tíma, galduiinn er ekki
annar en að taka löndin eignar-
námi strax upp á væntanlegt
mat seinna. Ef okkar íhalds bæj-
arstjórn þætti það of mlíkjll sosa-
bolsaháttur, væri hægt að fá eig-
enduma til að leigja löndin til
garðræktar fyrir ekki minna en
þeir hafa upp úr þeim nú, það
myndi ekki verða tilfinnanleg
feiga fyxir hvern smágarð.
Þeir sem svo vildu fá þama
garða leigða ættu að fá þama
vinnu nú í haust við skurða-
gröft og annað, sem þarf til
sameiginlegs undirbúnings land-
inu. Og það ætti að vera ákvæð-
isvinna, að svo miklu leyti sem
hægt er. Einhverja vegi þyrfti
að gera í löndum þessum, en
þeir þyrftu ekki að vera bíifær-
ir, það væri nóg, að þeir væru
færir hestvögnum og handvögn-
um, því að þama þarf ©kki að
flytja svo mikið af neinni þunga-
vöm, og auk þess alls staðar
stutt á bílfæra vegi.
En svo er það annað. Gera má
ráð fyrir, að skortur vferði hér
næsta ár á útlendum ábuirði.
Pálmi Einarsson ráðunauturflutti
fyrir skemmstu ágætt erindi í
útvarpiö um hagnýtingu inniends
áburðar, og benti á margar leið-
ir til útvegunar á honum. En
fiestar þær leiðir vom þannig
að þær em ekki færar einstökum
smágarðeigendum í Rvík. Hann
benti t. d. á þara sem áburð.
Hér í nánd við Reykjavík er
viða þari, t. d. í Elliðaárvogi.
þar þarf að hefjast handa og
bera upp þara. Væri ekki ráð
að setja nokkra atvinnuleysingja
í að bera þar og veiÖa upp þara
í ákvæðisvinnu? Þaran ætti svo
,að selja í garða og flytja hann
tíl garðeigenda.
En fyrir þessum störfum getur
enginn aðilji gengist betur en
Reykjavíkurbær. Og þessarar
vinnu ættu að verða aðnjiótandi
fyrst og fremst atvinnulausir
heimilisfeður, sem vildu taka
garða 5 leigu. Og leiguna mætti
táka fyrirfram af vinnu þeirra,
hún yrði hvort sem er aldrei
nema smáræði, 15—20 krónur.
Eins mætti líka láta aöra, sem
þama fengju garða borga fyrir-
fram fyrir þá og áburðurinn þann
ig fengist strax nokkurt fé til
þessara framkvæmda og gæfi lika
nokkra trygginjgu fyrir því, að
garöarnir yrðu ræktaðir.
Nú er það vitanlegt, að í bæj-
arstjónninni eru sofandi sauðir,
það er nú þeirra náttúra, og við
erum orðnir því vanir. En úr því
að þeir hafa sofið í öll þessi ár
tiltölulega ótmflaðir, ættu þeir
að vera orðnir útsofnir og taka
nú fjörkipp, því að nú liggur
mikið við til að bjarga bæjarbú-
um frá yfirvofandi vandræðum.
Hér hefir verið bent á eitt lítið
úrræði, sem þó gæti verið mik-
ilsvert fyrir afkomu bæjarbúa,
Og ég segi ykkur satt, til þess
að hrinda þessu í framkvæmd
þarf ekki nerna dálitla vinnu,
eins til tveggja manna á skrif-
stofu borgarstjóra, og það að-
(ains í nokkra daga. E. K.
Jnlins Bomhoit nm fierzka
ævintýrið eftlr H.K.laxness
FYRIR stuttu síðan birti ríkisútvarpið frétt um ritdóm
— sem hinn þekkti danski ritdómari Julius Bom-
holt skrifaði í Kaupmannahafnarblaðið „Social-Demokrat-
en“ um Gerzka ævintýrið eftir Halldór Kiljan Laxness, sem
nú er nýlega komið út í danskri þýðingu.
Af því að frétt ríkisútvarpsins um ritdóm Bomholts
vakti töluverða eftirtekt, mun margan fýsa að sjá ritdóminn
orðréttan. Fer hann hér á eftir í íslenzkri þýðingu.
ÞETTA er sú barnalegasta
bók sem ég minnist að hafa
lesið. Hamingjan góða, en hvað
hún er barnaleg.
Halldór Laxness er, eftir orð-
um hans að dæma, ekki félags-
bundinn kommúnisti, en hann
er einn hinna trúuðu, sem krýp-
ur í andagt í fordyri musteris-
ins og hvíslar: Stalin er mikill,
Stalin er mikill ... og hann á
ekki til nema ljót orð í garð
jafnaöarmannanna. Hann talar
háðslega um „hina ósjálfbjarga
hægri-sósíalista á Norðurlönd-
um“ og reynir að gera hlægi-
legar þær kjarabætur, sem hin
endurbótasinnaða verkalýðs-
stétt hefir „gert hrossakaup
um“ undir stjórn auðvaldsins.
Þá kenningu, sem er í því falin
að vinna alla alþýðu til fylgis
við jafnaðarstefnuna í því skyni
að breyta þjóðskipulaginu á
lýðræðislegan hátt, kallar hann
„græningjahátt'L Hann virðist
gleyma því, að um þessar
mundir hallast kommúnista-
flokkar hinna ýmsu landa að
þessum „græningjahætti“ —
eða ef til vill lítur hann svo á,
að það sé almennt vitað, að
hinn kommúnistiski þvætting-
ur um ,,lýðræði“ og „þjóðfylk-
ing“ sé aðeins stundar-her-
bragð. Ef til vill. En er það þá
ekki vægast sagt dálítið spaugi-
legt, að í hugmyndafræði sinni
skuli kommúnistarnir skríða í
skjól jafnaðarstefnunnar, eftir
því sem þeim er unnt, meðan
hið nazistiska þrumuveður
geysar?
Laxness er sáróángæður yfir
því, hvernig „hægri-sósíalistar“
tali um Rússland. Ef hann vildi
lesa t. d. það, sem undirritaður
skrifaði um Rússland í bókinni
„Leiðangrar", .myndi gremja
hans ef til vill mildast nokkuð.
En því þá það? Það er hið fagra
hlutskipti þess manns, sem er
jafn einlægur í trú sinni og
barn, að hafa nautn af reiði
sinni.
Laxness ritar sjálfur um Ja-
goda, að hann hafi verið „mið-
aldaglæpamaður“. Æðsti mað-
ur hins rússneska réttarfars —
miðaldaglæpamaður. Takið nú
eftir:
„Samanborið við Jagoda
verður lítið úr hinum amer-
íksku glæpamönnum. Glæpa-
starfsemi hans er þeirrar teg-
undar, að hún á sér engin for-
dæmi frá því á velmaktarárum
páfadómsins. Alexander Borgia
og þess háttar manneskjur eru
ef til vill nánustu hliðstæður
hans.“
Örlög Alexanders Borgia eru
aðeins skiljanleg séð í ljósi eitr-
aðs umhverfis. Og hvað þá um
Jagoda ------?
Ef blöð jafnaðarmanna
hefðu, þegar Jagcda sat að
völdum verndaður af vopnum
og áróðurstækjum hins rúss-
neska einræðis, gagnrýnt gerð-
ir hans á þennan hátt, hefðu
kommúnistarnir orðið óðir og
uppvægir yfir „skítmokstri
hægri-sósíalistanna yfir sovét-
lýðveldin**. ’ljLlfiðSl
Eins og stendur er kommún-
istum leyft — afsakið: heim er
lögð sú flokksakylda á herðar
— að svívirða marga af þehn
mönnum, sem sátu eftir októ-
berbyltinguna 1917 í hinu póli-
tíska ráði flokksins ásamt Len-
in. Menn, sem seinna voru
„gerðir upp“.
Það, sem Laxness skrifar um
,,Trotskismann“, ber vott um
algera fáfræði viðvíkjandi
pólitískum grundvallarstað-
reyndum, og vörn hans fyrir
hin víðtæku málaferli í Moskva
með tilheyrandi fjöldaaftökum
er þess eðlis, að honum er mest-
ur greiði ger með því, að halda
henni sem minnst á lofti. Við
jafnaðarmenn höfum aldrei sett
sérlega hátt gengi hvorki á Si-
novjew né Trotski. En aftur á
móti höfum við aldrei viðhaft
hin móðursjúku hrópyrði, sem
hinir rétttrúuðu einræðisdindl-
ar viðhafa nú af ótta við að
verða annars grunaðir: Við
skulum að minnsta kosti
sleppa allri hræsni,
Á einum stað skrifar Laxness
um Rússland: Mikið hefir áunn-
izt, en þó hverfandi lítið saman-
borið við það, sem eftir er að
vinna. Með því að leggja upp úr
slíkum áfanga, væri hægt að
gera skynsamlegt, krítiskt mat,
gera ljósa, réttláta grein fyrir
kostum og göllum. En Kiljan á
Frh. á 4. *íðu.