Alþýðublaðið - 16.11.1939, Qupperneq 3

flMMTUDAGUE U. NÖV. 193«.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
VerihækknoiD á olíi og benzlni er
vðggngiof bandalags kouMsta
— ---*— ---
Héðinn fékk |»ó olíuna ekki hækkaða
nándar nærri eins mikið og hann viidi.
----—«-----
VARNARBANDALAGINU, sem kommúnistar eru að
fæða andvana þessa dagana, hefir borizt allra mynd-
arlegasta vöggugjöf frá Héðni Valdimarssyni, því sömu
dagana og fæðingarhríðirnar stóðu sem hæst, tókst honum
að kom fram stórkostlegri hækkun á olíu og benzíni.
Brennsluolía hækkar um 38,9% eða í 25 aura kg.
Steinolía hækkar um 21,3% eða í 37 aura kg.
Benzín hækkar um 30,5% eða í 47 aura 1.
Áður hafði brennsluolía verið hækkuð nokkuð og auk
þess verða smáhafnirnar úti á landi, héðan í frá, að greiða
auka flutningsgjald til þess að verða þeirrar náðar aðnjót-
andi að fá olíu handa sjómönnunum.
«------------------------
AL.ÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
t fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906 i Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦ •----------------------»
Brevtinprtiliog
nrnar við geng-
islögin.
Breytingartillögur Al-
þý'öuflokksihs við kaup-
gjaldsákvæði gengislaganna hafa
nú verið lagðar fyrir alþingi.
Þegar ákveðið var með þess-
’um lögum í vor að lækka gengi
krónunnar og láta kaupgjald í
landinu haldast óbreytt með
vissum undantekningum í heilt
ár, gerði enginn ráð fyrir þvi, að
verðlag á lífsnauðsynjum gæti
hækkað svo gífuriega á þeim
tíma eins og nú hefir orðið raun
á af völdum stríðsins, enda voru
ákvæði tekin upp í lögin, sem
áttu að fyrirbyggja það, að nokk-
ur alvarleg verðlagshækkun gæti
orðið hér innanlands, svo sem
bannið við því að hækka húsa-
leigu í heilt ár, eða verð á mjólk
og kjöti fyrr en þær undantekn-
ingar, sem lögin höfðu inni að
halda frá kauphækkunarbanninu,
kæmu til framkvæmda,
En þessar undantekningar, sem
Alþýðuflokkurinn fékk teknar
(upp í lögin til þess að tryggja
afkomu verkamanna, ef verð-
hækkun á lífsnauðsynjum skyldi
þrátt fyrir allt verða meiri en
búizt var við, voru á þá léið,
að óiðnlærðir verlramenn og sjó-
menn, og auk þeirra iðnlærðir
fjölskyldumenn, sem hefðu minna
en 300 króna tekjur á mánuði eða
3600 króna tekjur á ári hér í
Reykjavík og tilsvarandi minna
annars staðar á landinu, skyldu
fá kaup sitt hækkað 1. júlí 1939,
tef framfærslukostnaður hefði
fram til þess tíma hækkað um
5<>/o, og skyldi kauphækkUnin
nema helmiingi þeirrar hækkunar,
sem orðið hefði á framfærsiu-
kostnaðinum, ef hann hefði ekki
hækkað meira en 5—-lOo/o, en
tveimur þriðju þeirrar hækkunar
á framfærslukostnaðinum, sem
hefði orðið umfram 10°/o. En ef
f ramf ærsluko s tnaðurin n hiefði
ekki hækkað um 5o/0 1. júlí 1939,
skyldi kauphækkunin koma til
framkvæmda með sömu skilyrð-
um 1. janúar 1940, og hækkun
framfærslukostnaðarins þá vera
reiknuð út með samanburði á
verðlaginu mánuðina júlí til
dezember við það verðlag, sem
var mánuðina jánúar til marz
1939.
Þangað til stríðið skali á
reyndust þær vonir, sem menn
gerðu sér um það, að geta af-
stýrt allri verulegri verðhækkun
i sambandi við gengislækkunina,
fullkomlega á rökum reistar.
Framfærslukostnaðurinn hafði 1.
júlí ekki hækkað nema um rúm-
lega 2o/o, og sú kauphækkun, sem
heimild var fyrir í lögunum,
kom þar af leiðandi ekki til
framkvæmda þá.
En með stríðinu og þeirri stór-
kostlegu verðhækkun, sem það
hefir haft í för með sér, hefir
öllum þeim forsendum, sem
katupgjaldsákvæði gengislaganna
byggðust á, alveg óvænt verið
Tkippt í burtu og verðlagshækk-
Unin farið langt fram úr því, að-
állega í nóvember og dezember,
sem nokkur gerði ráð fyrir, þegar
þau lög voru samin. Kauphækk-
Unarákvæði Iaganna voru ein-
göngu miðuð við þá verðhækk-
un, sem verða kynni af gengis-
lækkuninni, en eru vitanlega al-
gerlega ófullnægjandi gagnvart
þeirri dýrtíð, sem skapazt hefir
af völdum stríðsins. Ef verka-
menn eiga að geta risið undir
henni og vandræðum á að verða
afstýrt, er ekki aðeins nauðsyn-
fegt að láta allan þorra þeirra
verða kauphækkunarinnar að-
njótandi, heldur og að hækka
hana svo, að verkamennimir fái
verðhækkunina, sem skapazt hefir
af völdum stríðsins, að fullu
bætta.
Með þessa nauðsyn fyrir aug-
um hefir Alþýðuflokkurinn í
breytingartillögum sínum við
gengislögin farið fram á:
1. ) að kauphækkunin verði lát-
in ná til allra óiðnlærðra verka-
manna og sjómanna og auk
þeirra til iðnlærðra fjölskyldu-
manna, sem hafa minna en 450
króna tekjur á mánuði eða 5400
króna tekjur á ári.
2. ) að kauphækkunin skuli að
fullu samsvara þeirri verðhækk-
un, sem orðin er, og
3. ) að verðhækkunin eða hækk-
un framfærslukostnaðarins, sem
kauphækkunin miðast við, skuli
reiknuð út með samanburði á
verðlagáinu í nóvember og dez-
ember við verðlagið þrjá fyrstu
mánuði ársins.
Það kemur nú 'til kasta al-
þingis að taka ákvarðanir um
þessar breytingartillögur við
gengislögin. En það er vonandi,
að alþingismennirnir geri sér
það vel ljóst, hve mikið veltur
á því, ekki aðeins fyrir verka-
mennina sjálfa, heldur og fyrir
þjóðina í heild, að kaupgjalds-
málin verði leyst á þann hátt,
sem verkamenn geti við unað,
að bætt sé fyrir þann órétt, sem
þeir hafa orðið fyrir af kaup-
gjaldsákvæðum gengislaganna
vegna hinnar miklu og övæntu
verðhækkunar af völdum stríðs-
í'ns, og afkoma þeirra tryggð
með tilliti til vaxandi dýrtíðar.
Á því getur eining og friður með-
al þjóðarinnar oltið í nánustu
framtíð.
Það væri þröngsýni, sem á-
reiðanlega myndi 'hefna sín, að
ætla að standa á móti réttmætum
kröfum verkamanna á þessum
alvarlegu timum, þegar eining og
samhugur meðal þjóðarinnar er
fyrir öllu öðru- Það hefir sam-
bandsþjóð okkar, Danir, séð. Hin
friðsamlega og framsýna lausn
launamáianna hjá þeim mætti vel
verða okkur bæði til íhugunar og
eftirbreytni. Því að við höfum
ekki frekar en þeir efní á þvi að
stofna til ófriðar um þessi mál,
þegar þjóðin öll þarf að vera
sameigintega á verði gegn ytri
og innri hættum.
Hver sýnir vantranst
á verkanSnnun?
A RNI FRA MÚLA var að
■*"*' heimska sig á því í gær, að
bera Alþýðuflokknum „vantraust
á verkamönnum“ á brýn vegna
þess, að flokkurinn vill ekki fall-
ast á það ákvæði, frekar en önn-
tur, í iagiafrumvarpi Bjarna Snæ-
björnssonar imi verkalýðsfélögin,
að allir þeir, sem ekki vinna
eða af einhverjum ástæðum eru
hættir að vinna verkamanna-
vinnu, séu reknir úr félögunum.
Hann veit að hverju er stefnt
Fæðingarhátíð kommúnista-
sambandins var hátíðleg haldin
í kaupþingssalnum, eins og vera
bar. Síðan með auglýsingu í
Ríkisútvarpinu um olíuhækk-
unina og síðast með lítilli og lítið
afsakandi yfirlýsingu, sem birt
var á lítið áberandi stöðum í
Morgunblaðinu og Vísi. í blaði
Héðins Valdimarssonar sást
hún ekki og mun kommúnist-
um, sem þykir lítill heiður að
olíuverzlun Héðins ekki hafa
þótt ráðlegt að birta hana- Það
fer ekki sérlega vel á því að
tala um arðrán auðvaldsins, en
þurfa svo að verja verzlunar-
hætti Héðiris.
Yfirlýsing þessi er undirrituð
af tveim mönnum, auk Héðins
og ber vott um háttprýði þeirra,
en segir raunar ekki annað en
það, að Vilhjálmur Þór hafi
ekki keypt inn olíuna í Ame-
ríku og ekki heldur leigt skip
undir hana. Um hitt er ekkert
getið, enda eigi unnt að mót-
mæla, að olíufélögin ætluðu sér
að flytja inn olíu og benzín frá
Englandi, sem var margfalt
dýrari en fá Ameríku og þóttust
ekki eiga rieins annars úrkosta,
fyrr en eftir að Vilhjálmur Þór
var búinn að leigja ódýrt skip
til flutninga og skýra frá, að
olía fengist keypt í Ameríku
með slíkri tillögu og álítur að
alveg nóg sé komið af þeim
skemmdarverkum, sem íhalds-
menn hafa unnið með bandalagi
sinu við kommúnista í verkálýðs-
félögunium, þótt ekki verði fyrir-
skipað með lögum að halda á-
fram þeim briottrekstrum úr fé-.
lögunum, sem íhaldsmenn byrj-
|uðu á í samvinnu við kommún-
ista í Hafnarfirði síðast liðinn
vetur. I því er ekkert vantraust
á verkamönnum, þótt Alþýðu-
flokkurinn telji sér skylt að verja
þá á alþingi eins og alls síaðar
annars fyrir slíikum tilræðum. .
En Árni frá Múla hefir það
eins og maðurinn forðum, sern
kallaði: „Grípið þjófinn!“ til þess'
að leiða athyglina frá sjálfum
sér. Eða hver sýnir „vantraust
á verkamönnum“, ef ekki einmitt
þeir Sjálfstæðismenn, þar á með-
al Árni frá Múla, sem nú vilja
með lögum taka fram fyrir hend-
urverkamanna og fyrirskipa þeim
e'tt og allt í félagsskap þeirra
eins og gert er í frumvarpi
Bjarna Snæbjörnssonar?
Því var „aldrei um Álftanes
spáð, að ættjörðin frelsaðist þar.“
Og engan hefir heldur órað fyrir
því, að verkalýðssamtökin eigi
eftir að frelsast fyrir það traust,
sem Árni frá Múla og fígúrur
eins og hann bera til þeirra.
með miklu lægra verði en hinu
brezka verði olíufélaganna. —
Þá fyrst tókst olíufélögunum
það, er þau áður töldu ómögu-
legt. Það er eins og þau skilji
aldrei annað en tungumál
stólfótanna- Geta þessara vold-
ugu auðfélaga til hagkvæmra
innkaupa er harla lítil, nema
hönd samkeppni sé annars veg-
ar.
Þegar olíusalarnir þykjast
hafa hreinsað sig af afskiptum
Vilhjálms Þór, segja þeir, að
engin barátta hafi verið við rík-
isstjórn og verðlagsnefnd um
hækkun á olíu og benzínverði.
Auðvitað var ekki slegist, en
allir þekkja ýtni H. V. í verz-
unarmálum og má nærri geta,
hvort hann hafi ,,slegið af“
700 000 krónum með góðu geði-
Ennfremur segjast þeir hafa
spurt viðskiptamálaráðherra og
verðlagsnefnd hvort Alþýðu-
blaðið hafi haft heimildir sínar
þaðan og fengið þær upplýsing-
ar — að svo væri ekki. Frá-
sögninni sjálfri bera þeir ekki á
móti, enda er hún óvéfengjan-
leg, og raunar viðurktennd með
hinni barnalegu yfirlýsingu ol-
íufélaganna.
Staðreyndir þessa máls eru
þessar:
1. Olíufélögin þóttust enga út-
vegi hafa um flutninga frá
Ameríku fyrr en Villhjámur
Þór var búinn að leigja skip
og skýra frá hinu ódýra
verði þar.
2- Héðinn Valdimarsson flutti
inn nýlega tvo skipsfarma
af olíu frá Bretlandi, sem
voru rúmum 200,000 krón-
um dýrari en ef olían hefði
verið keypt frá Ameríku.
3. Héðinn gerði kröfur um að
hækka fyrirliggjandi lager
olíufelaganna um ca. 700.-
000 krónur umfram það, sem
tekið var til greina-
4. Vegna afskipta ríkisstjórn-
arinnar af olíumálunum
hafa fengist hagkvæmari
innkaup á olíu en ella hefði
orðið, er nemur um 600 000
krónum.
Hér er um hálfa aðra milljón
króna að ræða, og þó H. V- hafi
verið reiðubúinn til þess að
stinga í sinn vasa verulegum
hluta þessarar upphæðar, á
hann líklega harla bágt með að
kingja því, að þetta hefir komið
opinberlega fram.
Engin dæmi eru þess, að
nokkur annar hafi gert svo stór
felldar tilraunir til að ná slíkum
stríðsgróða hér á landi, af nauð-
synjavörum almerinings, enda
situr það ekki á neinum að
gera slíkt og sízt þeim, sem
þykist berjast fyrir rétti þeirra
snauðu og bágstöddu.
Allur olíugróðinn kemur af
striti öreiganna.
H- V. hefir spurt viðskipta-
málaráðherra og verðlagsnefnd
hvort Alþýðublaðið hafi sínar
heimildir þaðan, og segist hafa
fengið neitandi svar. Fyrst
Héðinn er farinn að ganga til
spurninga hjá þessum aðilum,
ætti hann að spyrjast fyrir hjá
þeim um réttmæti þessarar frá-
sagnar. Alþýðublaðið mun með
ánægju birta svarið.
Listasafn danska ríkisins
hefir keypt brjóstmynd eftir Sig
urjón ölafsson myndhöggvara, og
greitt fyrir hana 1500 krónur. Á
Sigurjón allmargar myndir á
haustsýningu listamanna um þess
ar mundir. F.Ú.
Útbreiðið Alþýðublaðið.
Sven Hedin, sænski landkönn-
uðurinn, heimsótti Hitler ný-
lega í Berlín, en enginn veit,
hvað þeim fór á milli. Hér sjást
þeir á tröppum kanzlarahallar-
innar í Wilhelmsstrasse.
Athugasemd.
IÐVIKJANDI hinni fyrir-
huguðu kirkjubyggingu í
Laugarneshverfi, sem nú þessa
dagana er mikið skrifað og rætt
lum og ekki er nema gott um að
segja, viljum við þó að gefnu
tilefni talra fram, að það væril
æsikilegt, að fólk, sem er í fri-
kirkjusöfnuðirium, fái að vera í
friði í húsum sínum fyrir til-
raurium til þess að fá það til að
ganga úr þeim söfnuði, sem það
(ar í og hefir huigsað sér að vera
í áfram.
Hingað til hefir fólki verið
frjálst að vera( í i.og fam í hvaða
kirkju sem er til að hlusta á
jguðsíorð, og væri æskilegt, að
svo yrði áfram, án allrar tog-
streitu milli safnaðanna.
Nokkrlr frlkirkjumeðlimir.
Unga ísland,
9. hefti er nýkomið út. For*
síöumyndin er ljósmynd af hinu
fallega málverki Lómar, eftir Jón
Síefánsson. Þá er leikrit fyrir
böm, Álfarnir og ferðamaðurinn,
eftir Böðvar frá Hnífsdal, Vinir
vorsins, framhaldssaga, eftir
Stefán Jónsson, Hefnd Mowglis,
framhaldssaga eftir Ruyard Kip-
ling, þýtt af Jakobi Hafstein, Úr
sögu Eldeyjar-Hjalta, eftir Guð-
mund Gísiason Hagalín.
Fiskbirgðir
á öllu landinu námu 31. okt.
síðast liðinn 15411 þurrum tonn-
uín. Á sama tíma í fyrra námu
þær 9884 þurrum tonnum.
Bandaríkin hafa ennþá tíma til að gefa sig við friðsamíegum framförum. Þau byggja nú hverja
risastífluna og orkustöðina eftir aðra. Stíflan, sem sést á myndinni, er ein sú nýjasta, og er í
Hiwasseefljóti.