Alþýðublaðið - 21.11.1939, Blaðsíða 2

ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓV. 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Mý béks
aria Antoinetta
ef tir Stef an Zweig
110) Og þar sat hann. 111) En hvað þar var dimmt og leiðin-
legt. 112) Ög svo sögðu þeir við hann: — Á morgun verðurðu
feengdur. 113) Það voru slæmar fregnir. 114) Og eldfærunum
sínum hafði hann gleymt heima hjá sér.
M
E
Oröseiiding
til kaupenda út um land. [1]
llunið, aS Alþýðublaðið á að greiöasí fyrirfram
ársfjórðungslega.-----Sendið greiðslur yðar á
réttum gjalddögum, svo sending blaðsins trufl-
ist ekki vegna greiðslufalls.
Þeir, sem éska, geta fengið blaðverðið kcalið
með póstkröfu.
<¦>=*£> i-<o
If bðk vffifltaileg
eftir Sigorð M
Arnarholti.
IRÁÐI er að gefa út fyrir
jólin síðustu Ijóð Sigurð-
ar Sigurðssonar frá Arnarholti.
Liggja frammi áskriftarlistar
að bókinni í öllum bókaverzl-
unum bæjarins. Er hér um að
ræða ýms kvæði, er skáldið lét
eftir sig ýmist í óprentuðum
handritum eða prentað á víð og
dreif í blöðum og tímaritum.
Prófessor Sigurður Nordal hef-
ir aðstoðað við val kvæðanna
og skrifar hann einnig stuttan
formála fyrir bókinni. Upplag
bókarinnar verður mjög lítið
og aðeins fyrir áskrifendur. 75
Magnús Magnússon íslenzkaði.
Útgef.: ísfoldarprentsmiðja h.f.
—o—
ÞAÐ er djarflega í ráðist af
ísafoldarprentsmiðju að
gefa út þessa bók nú á hinum
erviðu tímum, því að bókin er
á fjórða hundrað blaðsíður í
stóru broti, og efni hennar
þannig, að ekki hæfir annað en
bezti búningur, sem völ er á.
Þennan vanda hefir útgefandi
leyst af hendi svo að stór sómi
er að. Þetta mun vera vandað-
asta útgáfa, sem komið hefir á
markaðinn það sem af er þessu
ári-
Höfundur þessarar bókar,
Stefan Zweig, mun vera . lítt
þekktur höfundur hér á landi,
ég hefi ekki séð á íslenzku
nema 2 smásögur eftir hann,
auk þessarar stóru bókar, en
því þekktari er hann meðal
bókmenntamanna úti um heim
og það ekki að ástæðulausu.
Zweig er þýzkur rithöfundur,
fæddur í Vínarborg árið 1881.
Lagði hann stund á heimspeki
fyrst framan af, en tókst því
næst ferð á hendur víða um
lönd. Árið 1901 gaf hann út
fyrstu bók sína, ljóðabók, sem
hét „Silberne Saiten." Seinna
kom út ljóðabókin „Die friihen
Kránze," sögurnar „Die Liebe
der Erika Ewald", „Erstes Er-
lebnis"'og „Der Zwang." Þá
gaf hann út ferðalýsingar og
ritgerðir m. a. „Verlaine," —
„Verhaeren" og „Rolland",
,.Drei Meister" (Balzac, Dickens
og Dostojewski). Ennfremur
leikrit, eins og „Das Haus am
Meer", „Der vervandelte
Komödiant", „ Jeremias" og
„Legende eines Lebens." —
eintök verða gefin sérstaklega
út og fylgja þeim myndir af
höfundinum á ýmsum aldri og
rithajndar'sýnjishorn.
Zweig fékk Bauernfeld-verð-
launin fyrir bókmenntaafrek
sín árið 1906-
En tvímælalaust mun þó
Zweig hafa orðið frægastur af
ævisögum sínum, Maríu Stúart,
Fauché og Maríu Antoinettu,
enda hafa þær hlotið geysi-
miklar vinsældir víða um lönd.
Ævisaga Maríu Antoinettu
ber það með sér, að höfundur-
inn hefir lagt á sig geysivinnu
til undirbúnings verkinu. Hann
hefir lesið firn af bókum um
frönsku byltinguna, bækur um
þær persónur, er hann rýsir í
bókinni, bréf, dagbækur, mál-
skjöl og hirðannála, og seg-
ir frá því, sem máli skiptir,
hræsnislaust og án yfirdreps-
skapar. Hann hefir næma sam-
úð með aðalpersónunni og rit-
ar um haria af miklum skiln-
ingi, gerizt nærri því mála-
færslumaður hennar, en dregur
þó enga fjöður yfir það, sem
honum finnst miður í fari
hennar. Hann er ágætur sál-
fræðingur og afburðarithöfund-
ur- En í sagnfræðinni eru veil-
ur.
Það er nauðsynlegt hverjum
sagnfræðingi að hugsa með
höfðinu, en. ekki hjartanu, því
að rök sögunnar eru köld. Og
það er ennfremur nauðsynlegt
hverjum sagnfræðingi að vera
hugkvæmur, en hann verður að
vega og meta það, sem honum
dettur í hug, áður en hann læt-
ur það frá sér fara. Hann verð-
ur með öðrum orðum að hafa
skarpa dómgreind- Vegna þess,
að Zweig hefir samúð með
Mariu Antoinettu hefir hann
tilhneigingu til þess að sveigja
til sögulegar staðreyndir henni
í vil. Og hæpið er það, sem
höfundurinn gefur í skyn, að
hin raunverulega orsök hinnar
frægu og margumtöluðu
frönsku stjórnarbyltingar hafi
verið ofurlítill líkamsgalli á
Lúðvíki sextánda. Þar held ég,
að enginn geti verið honum
sammála siðan Freud leið, ef
hann hefði þá verið það. Það
væri það sama og að halda því
fram, að hin raunverulega or-
sök heimsstyrjaldarinnar hafi
verið morðið á Ferdinand erki-
hertoga, sem frægt er orðið.
Þá virðist höfundurinn hafa
óþarflega mikla samúð með
konungsfjölskyldunni, en get-
ur varla fundið nógu fyrirlitleg
orð yfir „saumakonurnar," —
sem fóru til Versala, til þess að
sækja konunginn, og höfðu
þær þó ekki annað til saka
unnið en vera svangar- Höfund-
urinn virðist einblína um of á
hryðjuverk þau, sem fylgdu
stjórnarbyltingunni frönsku,
en grillir naumast þá hugsjón,.
sem að baki hennar lá. Enn-
fremur leggur höfundurinn
mikla áherzlu á, að hreinsa
„mannorð" Maríu Antoinettu,
en hann smjattar á því, að
Mirabeau hafi sofið milli
tveggja óperusöngkvenna sein-
ustu nóttina, sem hann lifir og
skal það viðurkennt, að sá
heiðursmaður hefði getað valið
sér kristilegri dánarbeð. Að
öðru leyti er Mirabeau einhver
ógleymanlegasta persónan í
bókinni.
Um þýðinguna er það að
segja, að hún er víðasthvar á-
gæt. Magnús Magnússon er
hinn pennafærasti maður og
ritar kjarngóða íslenzku. Því
leiðinlegra er það, að rekast á
hinar barnalegustu málfræði-
villur á dreif um bókina, sem
ekki er hægt að flokka undir
prentvillur með bezta vilja. —
Prentvillur eru ekki margar. Ó-
viðkunnanlegt finnst mér að
tala um „leyndardóm lokrekkj-
unnar." Orðið „lokrekkja". er
víst ekki til nema í einni merk-
ingu og er fjarri lagi að álíta,
að svefnsalir Lýðvíks sextánda
hafi verið í nokkurri líkingu
við hvílu Þorkels háks. Betra
hefði verið að tala um „leynd-
ardóm rekkjunnar-"
Þá kann ég ekki heldur við
að kalla Versali „nafla verald-
arinnar."' Menn eru minnugir
þess, er Magnús Torf ason fann
„nafla Árnessýslu" fyrir nokkr-
um árum hér einhversstaðar
austanfjalls og varð frægur af.
Hitt var tilgerðarminna að kalla
Versali „miðdepil veraldarinn-
ar."
Það er svo ¦ um hverja bók,
(Frh. á 4. síðu.)
Húsmæður!
Hafið þér athugað pað, sem skyldi, að
þrátt fyrir það pótt aðrar fæðutegundir
hafi nú hækkað í verSi, og sumar Haj&g
verulega, þá er
iBjélknrverðið enfipá ébrejrtt.
Við samanburð á mjólk og öðrum einstök-
um fæðutegundum er rétt að hafa hug-
fast, að f mjólklmiil er alt saasteiiaað
Eggjahvitaefai, kolvetal,
fita, sðlt eg fJðrefai.
rreyr
Aadsvar tll Jóns Pálmasonar.
Effir ¥ilmund JéMS^@n,
TJ'G læt mér fátt ura finnast
¦¦-* dýravini, sem @era sér dátt
við hwnda, ketti og hvers konar
kvikmdi, leita eftir viðbröigðum
peirra, gaumgæfa athafnir þeirra
og rýna eftir skapferli peirra. Við
vini mína, sem pessu marki eru
brenndir, er ég vanur að segja:
Hin eina skepna í guðs sköpuniar-
verki, sem nokkurs verulegs er
ffln vert og aldrei er hægt að
verða leiður á, er mainnskepnan.
Þekkir maður ekki al'la ketti af
einum ketti og alla hunda af
einum hundi? Ef ketti er strokið
Um bakið, fettir hann sig og
teygir og setUr -upp stýri. Ef
honum er hnotað í bringuna,
malar hann. Ef kjáð er framan
í hund, dillar hann rófunni. Ef.
honum er sveiað, lægir hann eyr-
un, Ieggur skottið aftur á.milli
fótanna og snautar sneyptur í
burtu. Og veit ekki hver einasti
hundur alls staðar og ævinlega,
hvað hann hefir étið? En mann-
skepnan? Pað, sem er ómótstæði-
legast vi'ð hana, er það, hvað
húin er margbreytileg og töfrandi
ósamkvæm sjálfri sér. Vinir mín-
ir mega hafa sin eftirlæti fyrir
sig, ég kýs mér menQina, er
bakklátur forsjóninni fyrir alla
pá, sem orðið hafa á leið minni
— og nú allra siðast fyrir Jón
Pálmasioin, alÞingismann, endur-
skoðanda ríkisreikninganna m. m.,
sem hún hefir valið mér að ljúf-
um sessunaut á alþingi.
Satt er það, að alirar aðgæzlu
þarf við, ef menn eiga ekki að
verða fyrir vonbrigðum af með-
bræðrum sínum. En það er til
einfalt ráð við því: að gera ekki
ofmiklar kröfur til þeirra. Og ef
kröfurnar eru nógiu hóflegar,
verða þeir, sem ekki standast
þær, aðeins til skemmtilegrar til-
breytingar í gráma hversdags-
leikans..
Ég hefi þanrúg tamið mér að
gera þær einar kröfur til manna,
sem gefa sig við ritdeilum, að
ef þeir átelja eitthvað í blaða- ,
grein, geri þeir sig ekki seka um
það, sem þeir átelja, í hinni sömu
blaðagrein. Látum vera, í annarri
blaðagrein og þó að væri í samla
tölublaði, Ég læt það t. d. vera,
þó að J. P. skrifi grein og telji
til spillingar að fela mér að
semja um nokkra vinnu fyrir rík-
i'ð vegna sambands míns við Al^
þýðuflokkinn — sem hann játar
með réttu, að sé í lausara lagi,
og að vísiu sé ég ekki í neinu
verkalýðsfélaigi, sem ég hefiheld-
ur aldrei verið. Hver em eg, að
ég fátist í því, að hinn sami J.
P. er svo ósamkvæmur sjálfum
sér, að hann styður í stjóirn og
gerir að f élagsmálaráðherra iog þar
með að yfirmanni m'ínum iog
þeirra stofnana, sem hann telur
í sv-o mikilli hæítu fyrir ^gengni
verkamanna, sjálfan formann Al-
þýðuflokksins, forseta Alþýðu-
sambands Islands og æðsta mann
allra verkamannasam'taka í land-
inu! Og það er ekkí einungis að
hann umberi þetta, heldur var
honum sem kunnugt er manna
bráðast að koma þessari stjórn á
ia^ggirnar, svo brátt við hlið for-
manns Framsöknarflokksins, að
honum fór eins og litlum úrriða
við hliðina á stórum urriða, sem
veit ekki fyrri til en hann hefir
verið gleyptur öfugur af hiwum
síóra, unz hann stendur botn í
kviði hans og' brakar stírtlunni
út um annaö kjaftvikið.
J. P. kryddar hversdagsleik-
ann enn betur en þetta, því að
í greinum sínum til mín syndgar
hann manna skemmtilegast gegn
lágmarkskröfu þeirri, sem ég gat
um, að ekki væri ósanngjamt að
gera til höfunda í ritdeilu. Hefi
ég það mér til einkagamans og
rek ekki hér. Aðeins minhi ég
á, að hann kveinkar sér mjög
undan því, en metur mér um leið
til veikleika í orðaskíptunum., að
ég láti skína í, hvert álit ég hafi
á gáfnafari hans og þekkingu og
kállar • dylgjur. Á þetta sér þö
lítinn stað. En sjálfur fer hann í
sömu andránni með rætnar get-
sakir um innræti mitt og styður
ómerkilegu kjaftasluðri af versta
tæi. Um rógsögur þær hefi ég
að öðru leyti það að segja, að ég
býð J. P. hér með aðstoð mína
við öflun allra gagna þeim til
upplýsingar. Og ég fer alls ekki
fram á, að hann biðji mig fyrir-
gefningar, ef þær reynast til-
hæfulausar, en heiti honum hins
vegar að biðja hann opinberlega
afsökumar, ef þar leynist hin
minnsta átylla mér til ávirðingar.
Svo lágar kröfur, sem ég fyrir
varygðar sakir ætla rétt að gera
til mannanna yfirleitt, hygg ég,
að mesta nærgætni verði að sýna
siðameisturum og umvönidiurum
og því meiri nærigætni þvi á-
f jáðari sem þeir eru í lumvöndun-
inni. Enginn skyldi ætlast til, ef
hann á ekki að verða fyrir sárum
vonbrigðum, að sá, sem gerir sér
títt um óráðvendni annarra
manna, hljóti að vera frómur
sjálfur, iög má þakka fyrir, ef
hann er ekki rummungur. Ég
stíng upp á, að menn láti sér
nægja að gera þær krofur til
5^^—
þvilíks vandlætara, seni ryðst
fram fyrir aðra til þjófaleitar í
hlisi náunga síns, að hann gangi
ekki stelandi í sjálfri þjófaleit-
inni. Hliðstæoar kröfur vil i^
gera til þeirra, sem kjósa sig
að háværum w vaindlæturum Um
meðferð opinberra fjármuna. Lát-
um þá vera úr veikum reyr í við-
skiptU'm sínum við hið opinbera
eins og hverja aðra við tilsvar-
andi aðstöðu. En mættum við
ekki ætlast til, ef þeir taka að
sér að líta af hálfu hins opiu-
bera eftír grandvarleika annarra,
einkum ef þeir rækja það með
hóflausri tortryggni, líkt og við
illræðismenn eina væri að fást,
að við það tiltekna starf haldi
þeir sér nokkurn veginn í skefj-
um og láti undan falla að gera
sig þá stundina seka um allar
þær ávirðingar, sem þá fiðrar
svo eftír að snuðra Uppi í fari
annarra?
Ég mun nú leggja þenna mæli-
kvarða á hinn vandlætingarhvata
sessunaut minn, eftir að hann af
ólíkt imeiri óbilgirni hefir leitazt
fyrir um óhlutvendni mfaa í við"
s'kiptum við hið opinbera, orðið
þessa vísari og metið mér til
hneisu: Ég leyfði mér þá ðsvinnu,
að vísu eigandi sæti á alþingi og
síutfningsmaður rikisstjiórnarinn-
ar, að sækja um stöðu í starfs-
grein minni, stórum verr laun-
'aða en stöðu þá, er ég gegndi
á'ður. Ég keppti um þessa stöðu
á opinberum vettvángi, með því
að ég neitaði að taka við henni
í kyrrþey án þess að hún væri
au^glýst og nema mér þætti hæfa
að kunnum öðrum urasækjenidum,
sem þð er til, að mönnum þyki
óþarfa hæverska. Ég varð ekki
var við, iað stéttarbræður minir
teldu veitinguna tíltakanlegt
hneyksiii, né heldur hefi ég fengið
grun um; að þeim hafi þótt það
mjiög ásannast síðar. Laun emb-
eetiisins, sem að vísu eru ósmekk-
lega greidd eins og mörg önn;ur
embættislaun ríkisins vegna úr-
eltra launalaga, voru ákveðin
(embættinu í tíð fyrirrennara míns
löngu áður en ég tók við því.
Því fer svo fjarri, að mér hafi
verið veitt nokkur aukin friðindi
í launakjörum, að ég hefi þvert á
móti sjálfur ótilkvaddur gert
hvort tveggja: að auka störf mín
og lækka laun míp, og óska ég
J. P. fyrir hönd ríikisins til ham-
ingju, ef hann snuðrar uppi
mai]ga embættismenin, sem sér^
staka tilhneigingu hafa til slíks,
að ég segi ekki framtak til. Það
er rógur einn, að farið hafi verið
fram á, að ég lækkaði laun mín
frekar, og þar af leiðandi hefi ég
ekki heldur færzt undan þvi. Ef
það þykir hæfa, sem virðist vaka.
fyrir J. P., að gera landlæknis-,
embættið að einu lægst launaða
Iæknisstarfi á landinu, mun ég
láta það persóaulega a'fskipta"
laust að öðru leyti en því að taka
tíl athugunar, hvort óg se svo
farlama orðinn, að ég taki þá til