Tíminn - 23.02.1939, Blaðsíða 6

94
Tl>il\rv. fimmtMdagimi 23. febr»iar 1939
23. blað
EIGNAHREYFINGAR 1938.
Inn Fjárlög Reikningur
Tekjur samkv. rekstrarreikningi kr. 17.464.280.00 kr. 19.307.623.00
I. Fyrningar — 326.833.00 — 351.500.00
II. Útdregin bankavaxtabréf — 50.000.00 — 113.800.00
III. Endurgr. fyrirframgreiðslur — 10.000.00 — 17.000.00
IV. Endurgreidd lán og and-
virði seldra eigna — 50.000.00 — 124.100.00
Greiðslujöfnuður samkv. fjárl. — 113.028.00
Kr. 18.014.141.00 kr. 19.914.023.00
út Fjárlög Reikningur
Gjöld skv. rekstrarreikn. kr. 16.322.141.00 17.586.953.00
I. Afborganir lána:
1. Ríkissjóður:
a. Innlend lán 391.150.00 390.097.00
b. Dönsk lán 329.622.00 329.622.00
c. Ensk lán 476.228.00 476.253.00
2. Landssíminn 210.000.00 210.000.00
1.405.972.00
II. Eignaaukning ríkisstofnana:
1. Landsíminn 167.000.00 170.000.00
2. Ríkisprentsmiðjan 15.000.00 15.000.00
3. Landsmiðjan 18.000.00 8.000.00
4. Kristneshæli 10.000.00 10.000.00
5. Ríkisútvarpið 150.000 -
-r- Viðtækjaverzl. 60.000
90.000.00
6. Grænmetisverzlun 63.000.00
7. Tóbakseinkasala 40.000.00
8. Bifreiðaeinkasala 19.000.00
9. Raftækj aeinkasala 44.000.00
459.000.00
III. Vitabyggingar 65.000.00 60.000.00
IV. Lögb. fyrirframgreiðslur 10.000.00 16.000.00
Kr. 18.014.141.00 kr. 19.527.925.00
Greiðslujöfnuður samkv. reikningi kr. 386.098.00
Kr. 18.014.141.00 kr. 19.914.023.00
BREYTINGAR
á skulðum á árinu 1938.
Afborg. af föstum lánum ríkis-
sjóðs og landsímans ........ kr. 1.405.972.00
Lækkun á lausaskuldum ...... — 1.396.868.00
Afb. greiddar af öðrum en ríkissjóði
kr. 2.802.840.00
— 395.825.00
Kr. 3.198.665.00
Innlend lán tekin á árinu........ kr. 736.200.00
Ensk lán, tekin v. ríkisstofnana — 1.350.818.00
Víxilskuld í Útvegsb. v. h.f. Otur — 100.000.00
Hluti af víxilláni hjá Hambro .. — 821.817.00
3.008.835.00
Mismunur kr. 189.830.00
SAMANBURÐUR
á skuldum pr. 31. des. 1937 og 1938.
1937
Innlend lán ................... kr. 3.476.573.00 kr.
Dönsk lán vegna rikissjóðs ... — 1.073.528.00 —
Dönsk lán vegna veðdeildar . . — 5.541.620.00 —
Ensk lán.................... — 31.756.362.00 —-
Lausaskuldir ................... — 3.297.885.00 —
Skuldir landsímans ............. — 1.492.947.00 —
1938
3.822.676.00
743.905.00
5.373.121.00
32.403.601.00
2.822.834.00
1.282.948.00
Kr. 46.638.915.00 kr. 46.449.085.00
litið raunar ber með sér, að
nokkuTt fé hefir verið fest í nýj-
um eignum, og ennfremur hefir
verið lagt út fé vegna ábyrgða
sem ekki getur talizt vonlaust að
innheimtist síðar. Reikningsleg-
ur sjóður mun við endanlegt
uppgjör einnig verða eitthvað
hærri nú en um áramótin í
fyrra.
Að lokum skal þess getið, af
því að nokkuð hefir á sl. ári verið
um það mál rætt sérstaklega
að skuld ríkissjóðs við Lands-
bankann var í árslok 1937 kr.
2.292 þús. (þar með talinn víxill
endurkeyptur af Búnaðarbank-
anum), en í árslok 1938 kr. 1,038
millj. Hefir sú skuld því lækkað
um kr. 1.254 millj. á árinu 1938.
Raunverulega verður að telja
þessa niðurstöðu á rekstri rík-
issjóðs árið 1938 mjög sæmilega
og vel viðunandi, þótt ég vilji
taka það skýrt fram, að hún
gefur alls ekkert tilefni til minni
varkárni um afgreiðslu fjárlaga
nú en áður. Á þessu ári mun
gjaldeyris- og innflutningsnefnd
í samráði við fjármálaráðherra,
takmarka nokkuð innflutning á
tóbaki og áfengi til landsins, og
hlýtur það að hafa í för með sér
töluverða tekjurýrnun fyrir rik-
issjóð. Sé ég ekki betur en að
leggja verði til á alþingi, að rík-
issjóði verði á einhvern hátt
bættur tekjumissir þessi. Fer ég
þó ekki út í þá sálma nánar að
svo stöddu.
Vi/j« fjjárlagafrum-
varpið.
Fjárlagafrumvarpið fyrir árið
1940, sem hér er nú til 1. um-
ræðu, er ekki í verulegum atrið-
um frábrugðið gildandi fjárlög-
um. Heildargreiðslur úr ríkis-
sjóði eru ráðgerðar kr. 18.1 millj.
að meðtöldum afborgunum
fastra lána, en eru á yfirstand-
andi ári ráðgerðar 18.4 millj. kr.
Gjöld á rekstrarreikningi eru á-
ætluð nálega hin sömu 1940 og
1939. Lækkun heildargreiðslanna
stafar af því, að afborganir lána
fara nú lækkandi, í fyrsta skipti
um langt tímabil. Veldur því, að
á þessu ári er gert ráð fyrir síð-
ustu afborgunum af lánum í
Mismunur kr. 189.830.00
Danmörku, er nema kr. 275 þús.
árlega. Þó skal það tekið fram,
að, láðzt hefir að gera ráð fyrir
afborgun af láni, sem tekið verð-
ur á þessu ári til að byggja nýtt
strandferðaskip, og þarf að laga
það í meðferð frumvarpsins á
alþingi.
í frumvarpi þessu eru nokkrir
útgj aldaliðir hækkaðir frá því
sem var, og eru þessir helztir:
Laun hreppstjóra hækka sam-
kvæmt lögum frá alþingi um 23
þús. kr.; kostnaður við tollgæzlu
utan Reykjavíkur um 62 600 kr.,
sem stafar af fjölgun tollgæzlu-
manna; kostnaður við fasteigna-
mat um 80 þús. kr.; laun presta
hækka samkvæmt ákvörðun sið-
asta alþingis um 25 þús. kr.;
rekstrarstyrkur héraðs- og gagn-
fræðaskóla, samkvæmt undan-
farinni reynslu, um 20 þús. kr.;
fjárveiting til flugmála er hækk-
uð um 35 þús. kr„ og til skóg-
ræktarmála um 15 þús. kr. Áætl-
aður halli á rekstri rannsóknar-
stofu háskólans, kr. 25 þús., hef-
ir verið tekinn í frumvarpið, og
að lokum 40 þús. kr. fjárveiting
vegna starfsemi í sambandi við
friðun Faxaflóa. — Hinsvegar
hafa nokkrir liðir verið lækkað-
ir, einkum þeir, sem höfðu í för
með sér eyðslu á erlendum gjald-
eyri. Vil ég þar nefna framlag
til brúargerða og nýrra síma-
lagninga. Ennfremur hefir til-
lag til nýrra þjóðvega lækkað um
53 þús. kr. Aðrar breytingar frá
því, sem er í fjárlögum þessa árs,
eru ekki svo verulegar að taki
því að telja þær upp. Hinsvegar
er sjálfsagt að fara í gegnum
frumvarpið hér á þingi með
mestu nákvæmni og leitast við
að spara í hvívetna, þar sem
fært þykir. En ég vil leggja á-
herzlu á það, að heildarupphæð
fjárlaganna tel ég ekki fært að
hækka svo að nokkru verulegu
nemi.
Ég vil geta þess hér, að sú
breyting hefir verið á gerð, að
allir persónustyrkir til skálda,
rithöfunda og listamanna, og
annarra, sem líkt stendur á um,
hafa verið felldir niður, en í
þeirra stað veitt ein upphæð,
sem ætlazt er til að Mennta-
málaráð úthluti. Er þetta ekki
Rekstraryftrlit 1938
G J Ö L D Fjárlög Reikningur i TFKJUR Fjárlög Reikningur
7. g'r. Vextir 1.680.000 1.757.757 2. gr. 1. Fasteignaskattur 445.000 478.948
8. - Borðfé Hans Hátignar . . . 60.000 60.000 2-3. Tekju-, eigna- og hátekjusk.. 1.942.000 2.190.047
9. - Alþingiskostnaður 245.920 261.489 4. Lestagjald af skipum . . . 55.000 66.848
10. - I. Ráðuneytið, og ríkisfóhirðir . 280.746 371.318 5. Aukatekjur 665.000 659.815
10. - II. Hagstofan 65.301 65.250 6. Erfðafjárskattur 56.000 50.511
10. - III. Utaaríkismál 140.000 147.919 7. Vitagjald 490.000 470.254
11. - A. Dómgæzla og lögreglustj.. . 1.461.760 1.634 487 8. Leyfisbrófagjald 28.000 23.237
11. - B. Sameiginl. embættisk. . . . 317.000 409.239 9. Stimpilgjald 585.000 588.108
12. - Heilbrigðismál 669.481 701.136 10. Stimpilgjald af ávisunum . . 75.000 79.770
13. - A. Vegamál 1.696.902 1.849.000 11-12. Bifreiða og benzinskattur. . 715.000 851.472
18. - B. Samgöngur á sjó 654.000 654.000 13. Utflutningsgjald 30.000 177.667
13. - C. Vitamál og hafnarg 680.450 661.160 14. Áfengistollur 1.110.000 1.186.030
13. - D. Flugmál 5.000 14.724 15. Tóbakstollur 1.500.000 1.754.548
14. - A. Kirkjumál 410.120 415.731 16. Kaffi og sykurtollur.... 1.245.000 1.210.780
14. - B. Kennslumái 1 829.829 1.977.595 17. Annað aðflutningsgjald . . 72.000 71.577
15. - Til vísinda, bókm. og lista . 235.360 240.355 18. Vörutollur. . . . 1.555.000 1.565.888
16. - Til verklegra fyrirtækja. . . 8.828.400 3.757.795 19. Verðtollur 1.220.000 1.267.242
17. - Til alm. styrktarstarfsemi. . 1.592.500 1.586.157 20. Gjald af innfl. vörum . . . 1.530.000 1.980.552
18. - Fftirlaun og styrlctarfé. . . 363.373 363.320 21. Gjald af innl. tollv 500.000 592.473
19. - Óviss útgjöld 100.000 232.127 22. Skemmtanaskattur .... 135.000 184.435
16.322.141 17.130.556 23. Veitingaskattur 100.000 90.133
Heimildarlög 1.250 Endurgr. tekjur, hækkun, 14.053.000 15.540.335
Þingsályktanir 138.335 eftirst. og ínnh.iaun . . 505 222
Væntanleg fjáraukalög. . . Sérstök lög 89.271 232.541 3. gr. A. Rikísstofnanir: 15.035.113
1. Póstmál 1.000 50.000
17.586 953 2. Landssíminn .... 1557.000 560 000
Tekjuafgangur 1.142.139 1.720.670 3. Áfengisverzlun 1.360.000 1.900.000
4. Tóbaksverzlun 600.000 770.000
5. Rikisútvarp ....... 73.800 32.000
6. Rikisprentsmiðja 55.000 55.000
7. Rikisvélsmiðja 17.100 8.000
8. Vífilstaðabuið 5.000 1.000
' 9. Kleppsbúið 5.000
10. Bifreiðaeinkasala 75.000 68.000
11. Raftækjaeinkasala .... 75.000 124.000
Grænmetisverzlun 63.000
Reykjabúið 5.800 3.636.800
3. g-r. B. Tekjur af fasteignum . . . 38,680 30.000
4. - Vaxtatekjur 504.700 529.110
4. - Óvissar tekjur 50.000 76.600 635.710
— Samtais kr. 17.464.280 19.307.623 Kr 17.464.280 19.307.623
gert í því skyni, að hætt verði
stuðningi við skáld, rithöfunda
og listamenn, heldur til þess að
losa alþingi þið það mikla ónæði
og truflanir, sem allar þessar
smáíjárveitingar til einstakra
manna hafa í för með sér, og
ekkl síður allar þær umsóknir,
sem ekki er sinnt. Vona ég að
allir þingmenn viðurkenni, að
það er stórkostlegur ávinningur
fyrir alþingi, að losna við þessar
fjárveitingar og alls engar líkur
til þess, að Menntamálaráði
takist verr að úthluta fé þessu
en áður hefir tekizt á alþingi.
Þeir menn, sem styrk hafa feng-
ið af 18. gr. fjárlaganna undan-
farið, og komnir eru fyrir 60 ára
aldur, njóta styrksins áfram
samkvæmt frumvarpinu, enda
er til þess ætlazt upphaflega,
að á þeirri grein séu eingöngu
eftirlaun. Vænti ég að allir þing-
menn geti orðið sammála um
þessa skipulagsbreytingu.
MiUiþinganefndin í
shatta- og tollamálum.
Tekjur ríkissjóðs eru í frv.
þessu áætlaðar hinar sömu og
1939. Eigi að síður er rétt að taka
það fram, að milliþinganefndin,
sem starfað hefir síðan síðasta
alþingi lauk, að endurskoðun
skatta- og tollalöggjafarinnar,
hefir unnið mikið verk, og verð-
ur næstu daga borið hér fram
frumvarp, er hún hefir samið,
og hefir inni að halda ákvæði
um öll aðflutningsgjöld til
landsins.
Samkvæmt beiðni minni lét
nefndin það verða sitt fyrsta
verk, að endurskoða öll lög, sem
lúta að aðflutningsgjoldum,
samræma tollana og gera lögin
einfaldari í framkvæmd. Vænti
ég fastlega, að háttvirt alþingi
taki frv. þessu þannig, að það
verði að lögum nú á þessu þingi,
og geti öðlazt gildi 1. janúar
1940. Nefndin hefir miðað starf
sitt við það, að ríkissjóður fái
af aðflutningsgjöldum svipaðar
tekjur og áður.
Þótt nefndin skili frv. þessu,
er starfi hennar eigi lokið. Mun
hún samkvæmt beiðni minni
halda áfram starfi og athuga
skattamál öll. Ég hefi farið fram
á það við nefndina, að hún at-
hugaði nú næst, hvort ekki sé
unnt að tryggja enn betur en
gert er með núgildandi löggjöf,
að rétt sé talið fram til tekju- og
eignaskatts, og athuga sérstak-
lega, hvernig unnt sé að ná
skatti af því vaxtafé, sem al-
mennt er talið, að eigi komi til
skatts, eins og nú standa sakir.
Vona ég að nefndin skili frv. til
laga um þetta efni áður en langt
líður á þingtímann, og geti það
orðið afgreitt á þessu þingi.
Eignir og shuldir
ríhissýóðs
1934 og 1938.
Áður en ég lýk máli mínu um
afkomu ríkissjóðs, langar mig
til þess að drepa á nokkur atriði,
er sýna hag hans nú samanborið
við það, sem var í árslok 1934.
í árslok 1934 voru ríkisskuldirn-
ar taldar alls 41.937 millj. kr„ en
í árslok 1938 eru þær um 46.323
millj. kr. Á þessum árum hafa
hinsvegar verið tekin 3 íán, sem
ekki snerta beint afkomu ríkis-
sjóðs, og nema þau nú um ára-
mótin þessum upphæðum: Hluti
Utvegsbanka íslands af láni
1935, kr. 2.544 milj., lán vegna
stækkunar síldarverksmiðju á
Siglufirði, kr. 598 þús„ og lán til
stækkunar útvarpsstöðvarinnar,
kr. 753 þús„ eða alls kr. 4.894
millj. Ef við drögum þessi lán frá
skuldunum eins og þær eru í
árslok 1938, verða skuldir þær,
sem sambærilegar eru skulda-
upphæðinni 1934, 41.449 millj.
kr.,,og er það lægri upphæð en
en skuldirnar voru þá, og er þó
ekki tekið til greina, að ríkis-
sjóður hefir á þessum árum yfir-
tekið skuldir, sem eru rekstrin-
um óviðkomandi, t. d. Skeiða-
áveituskuldina, jarðakaupa-
skuldir og afföll við það að
breyta lausaskuldum í fast lán.
Ef við lítum hinsvegar á eignir
ríkissjóðs í árslok 1938 og 1934,
þá sjáum við að eignir í ríkisfyr-
irtækjum, svo sem varasjóðir og
rekstrarfé, ennfremur jarðeign-
ir og sjóðeignir, hafa aukizt á
tímabilinu um a. m. k. hátt á
aðra miljón. Er þó ekki talið
nándar nærri allt það fé, sem
varið hefir verið til margskonar-
endurbóta og viðauka á fast-
eignum ríkisins.
Á þessu tímabili hafa þó verið
greiddar hærri fjárhæðir til
stuðnings atvinnuvegunum, en
þekkzt hefir áður. Vil ég í því
sambandi aðeins benda á tvennt
sem ekki á sér nein fordæmi. Til
mæðiveikivarna og styrkja
vegna veikinnar, hefir á þessum
árum verið varið 1,2 millj. kr„
að frádregnu því, sem aðrir hafa
þar lagt fram en ríkissjóður. Til
fiskimálasj óðs hafa verið greidd-
ar kr. 1.150 milj., á sama tíma,
sem varið hefir verið til margs-
konar nýjunga í sjávarútvegs-
málum. Samtals hafa því 2,33
millj. kr. verið greiddar úr ríkis-
sjóði, aðeins vegna þessara
tveggja mála, og verulegur hluti
þessarar fjárhæðar hefir komið
alveg óvænt til útgjalda, og án
þess að unnt hafi verið að ætla
fyrir því í fjárlögum.
Viðshiptin við útlönd.
Þá kem ég að viðskiptum okk-
ar við önnur lönd 1938. Um það
j verð ég fremur stuttorður. Eg
hefi fyrir skömmu gefið yfirlit
um það efni á vegum ríkisút-
varpsins. Verð ég að gera ráð
fyrir því, að háttvirtir þingmenn
hafi kynnt sér það yfirlit og aðr-
ir hlustendur sennilega líka.
Samkvæmt bráðabirgðayfirliti
hagstofunnar varð verzlunar-
jöfnuðurinn hagstæður sl. ár um
8.6 millj. kr. Innflutningurinn
nam kr. 49,1 millj., en útflutn-
ingurinn kr. 57,7 milj. Var út-
flutningurinn heldur lægri en
1937, en innflutningurinn hins-
vegar 2,5 millj. kr. lægri. Þetta
er hagstæðasti verzlunarjöfnuð-
ur, sem náðst hefir um alllangt
skeið, eða síðan 1928, að árinu
1932 undanskildu. Innflutnings-
höftunum var beitt svipað og
árið áður, en þó heldur meir.
Nokkrar umræður hafa orðið um
það fyrr og síðar, opinberlega og
manna á meðal, hvert gagn hafi
orðið af innflutningshöftunum.
Það er vitað, að á árinu 1932 varð
innflutningurinn lægri en hann
hefir orðið fyrr og síðar um langt
skeið. Hefir oft verið til þess vís-
að af gagnrýnendum haftanna
og því slegið fram, að þar sem
innflutningur síðar hafi orðið
hærri en 1932, sé það allgóð
sönnun fyrir því, að ekki hafi
orðið slíkt gagn að innflutnings-
höftunum og af er látið. Árið
1932 var verðlag lágt, innflutn-
ingshöftum nokkuð beitt, og
minna inn flutt en ella vegna
þess, að menn voru þá enn að
moða úr vörubirgðum frá 1930
og 1931. Það er þess vegna eng-
inn vafi á því, að það er hin
harðasta prófraun á gagnsemi
haftanna, að bera innflutning-
inn nú saman við það, sem hann
var 1932, og þegar það bætist
við, að innkaupsverð er nú mun
hærra en þá, og innflutnings-
þörf hefir stóraukizt vegna vax-
andi mannfjölda. Nú ætla ég
þessvegna að bera nokkuð sam-
an innflutning 1932 og 1938, og
þá fyrst þeirra vara, sem inn-
flutningshöftin eiga að hafa
mest áhrif á:
1932 1938
þús kr.
1. Kartöflur, ávextir 1051 666
2. Vefnaðarv. og fatn. 3340 3433
3. Skófatnaður 883 654
4. Verkf., búsáh. o.fl. 928 1202
5. Hreinlætisvörur 457 267
6. Hljóðfæri, leðurv. 45 51
7. Úr, klukkur o. fl. 62 66
6766 6339
Jafnframt mun ég gera sam-
anburð á innflutningi þeirra
vara, sem höftunum er ýmist
ekki ætlað að hafa áhrif á, eða
að minnsta kosti minni áhrif
en hina flokkana:
1932 1938
þús. kr
1. Byggingarefni 4498 6955
2. Vörur til útgerðar 11507 13610
3. — til landbúnaðar 573 872
4. Efniv. til iðnaðar 1340 1935
5. Rafmagnsvörur 891 2166
6. Skip og vélar 1515 3703
20324 29241
Af þessum samanburði verður
ljóst, að innflutningur þeirra
vara, sem höftin hafa helzt á-
hrif á, er minni síðastliðið ár en
jafnvel árið 1932, en þá var þessi
innflutningur af alveg sérstök-
um ástæðum óvenju lágur. —
Hvaða líkur halda menn nú að
væru til þess, að önnur eins nið-
urstaða fengist án innflutnings-
takmarkana? Ef við athugum
svo hinsvegar samanburðinn í
hinum flokknum, byggingarefni,
framleiðsluvörum, skipum, vél-
um og vörum til framkvæmda,
þá er hækkunina á innflutn-
ingnum þar að finna vegna auk-
innar framleiðslu og nýsköp-
unar frá því sem var 1932.
Það er heldur engin tilviljun,
sem veldur því, að þrátt fyrir
allt, sem á dagana hefir drifið
síðustu árin, og lækkaðan út-
flutning, hefir verzlunarjöfnuð-
ur verið miklu hagstæðari en
áður var.
Hitt er annað mál, að Fram-
sóknarflokkurinn álitur ekki
eftirsóknarvert eða æskilegt að
hafa innflutningshöft til fram-
búðar, enda þótt honum sé ljós
þörf þeirra, eins og sakir standa.
Framsóknarflokkurinn myndi
fagna því mjög, af ástandið í
þessum málum breyttist svo til
batnaðar, að unnt væri að búa
við meira frjálsræði í viðskipt-
um en verið hefir nú um skeið.
(Niðurlag ræðunnar kemur í
blaðinu á laugardag).
- Kaup og sala -
Ullarefni og silki.
margar tegundir. BLÚSSUR,
KJÓLAR o. fl. nýkomið.
SAUMASTOFAN UPPSÖLUM.
Sími 2744.
Annast kaup og sölu verðbréfa.
Vinnið ötullega fyrir
Tímann.