Tíminn - 04.06.1964, Blaðsíða 14

CLEMENTINE
KONA CHURCHILLS
Þennan mánudag í maí vissu
allir að stríðinu í Evrópu var
lokið — þó að formlega yrði það
ekkí fyrr en næsta dag. Fögnuð-
urinn og lætin í Moskvu voru
stórkostleg. Fjöldi manna fyllti
götumar og biðu óþolinmóðir
frétta, sem vitað var að gætu
komið á hverri stundu.
Clementine segir svo frá: „Ég
á ógleymanlegar minningar frá
síðustu vi'ku minni í Moskvu,
vegna þess hve mikið gekk þá á.
Það var 8. maí, lokasigurdagurinn
1 Bretlandi. í sendiráðinu heyrði
ég rödd eiginmanns míns úr út-
varpinu, þar sem hann tilkynnti
frá Lundúnum það, sem allur
heimurinn hafði beðið eftir.‘'
Winston lauk útvarpsræðu sinni
með orðunum: „Áfram Brittannia!
Lengi lifi málstaður frelsisins!
Guð blessi kónginn!“
„Monsjör Edouard Herri'ot,
franski stjórnmálasnillingurinn og
kona hans, sem nýlega höfðu ver-
ið frelsuð úr áþján og hörmung-
um þýzkra fangabúða, voru með
okkur í Moskvu“, sagði Clemen-
tine. „Eftir að hafa hlýtt á út-
varpsræðuna, sagði Herriot við
mig: „Sennilega þykir yður það
ekki karlmannlegt af mér að tár-
íella. En ég var einmitt að hlusta
á hr. Churchill. Ég heyrði rödd
hans síðast daginn í Tours 1940,
þegar hann hvatti frönsku stjórn-
ina til að halda fast á sínu, og
halda baráttunni áfram. Orð leið-
togans þennan dag voru ógleym-
anleg. Þégar ég heyrði svar
frönsku stjórnarinnar og vissi, að
þeir hygðust láta af baráttunni,
streymdu tár niður vanga hr.
Churchills. Svo að þá munuð þér
ski'lja, hvers vegna ég tárfelli í
dag.“ “
í London fór Winston til þakk-
arguðsþjónustu í kirkju heilagr-
ar Margrétar í Westminster, en
Clementine sótti á sama tíma
guðsþjónustu í brezka trúboðs-
húsinu. Fyrir altari þjónaði liðs-
foringi i konunglega sjóhernum,
sem var meþódistaprestur, en
„rauði biskupinn“ af Canterbury,
dr. Hewlett Johnson, prédikaði,
en hann hafði komið til Moskvu
daginn áður. Clementine stakk
upp á að biðja hann að prédika.
Dr. Hewlett Johnson byggði hjart-
næma ræðu sína á dauða Roose-
velts forseta.
Clementine átti þess ekki kost
að vera með Winston hinn sögu-
lega og stórkostlega dag, er hann
fór úr Downing Street 10 til Neðri
málstofunnar, til að lýsa þar yfir
sigri í Evrópu. Hún átti þess ekki
kost að sjá þær þúsundir manna,
sem söfnuðust saman á þingtorg-
torginu, fagnandi og hrópandi:
„Gamli, góði Winnie!", en hún
heyrði hrópin í gegnum útvarpið
og heyrði því lýst, hvernig bif-
reið forsætisráðherrans var næst-
um ýtt til þinghússins af æstum
manngrúanum. Og hún gat held-
ur ekki verið við hlið hans, þegar
hann birtist á svölum heilbrigðis-
málaráðuneytisins til að heilsa
mannfjöldanum, sem fagnaði hon-
um ákaílega. í hvert sinn, sem
hann fór inn, linnti fólkið ekki
látum, fyrr en það hafði fengið
hann út aftur.
Öllum fannst þeir þurfa að
halda upp á þennan dag sérstak-
lega. Winston kunni alltaf að hitta
á réttu orðin og sagði við þennan
glaða hóp fyrir neðan: „Þið ættuð
að taka ykkur frí á morgun!“
Hann byrjaði að syngja fyrstu lag-
línuna í „Land of Hope and
Glory", og mannmergðin fyrir
neðan tók undir einni röddu.
Clementine gat ekki leitt þetta
augum, en samt sem áður var
hún þarna með þeim í hjarta sínu:
Þá kom skeyti frá eiginmann-
inum: „Það væri vel til fundið,
ef þú flyttir útvarpsávarp til
rússnesku þjóðarinnar á morgun,
miðvikudag, ef Kremlbúar væru
því samþykkir. Sé svo, gætirðu
skilað eftirfaranadi kveðju frá
mér, að sjálfsögðu eftir að hafa
lagt það fyrir sendiráð okkar:
„Forsætisráðherrann til Stalíns
marskálks, til Rauða hersins og
til rússnesku þjóðarinnar. Fyrir
hönd brezku þjóðarinnar sendi ég
yður ínnilegar hamingjuóskir
vegna hinna ágætu sigra, er þér
hafið unnið á fjendum yðar með
því að hrekja innrásarherinn af
landi yðar og gersigra nazistísku
harðstjórnina. Það er staðföst trú
mín, að íramtíð mannkynsins bygg
ist á vmáttu og skilningi milli

96
brezku og rússnesku þjóðanna.
Hér á eylandi voru verður oss tíð-
hugsað til yðar allra, og af ein-
lægu hjarta sendum vér yður
beztu óskir um hamingju og vel-
famað, og að eftir allar þær fórnir
og þjáningar, er vér höfum þurft
að líða á sameiginlegri göngu
vorri um þennan skuggadal, meg-
um vér einnig ganga sólarstigu í
bróðurlegri sátt og samlyndi sigur-
göngu vora. Ég hefi beðið eigin-
konu mína að flytja yður öllum
þessi fáu vjnar- og aðdáunarorð.
Láttu mig vita, hvað þú gerir.
Ástarkveðjur. W.“
Þetta var hið formlega sigur-
sketi, sem Winston sendi Clemen-j
tine. Hið óformlega flutti hann
henni sjálfur símleiðis. Jafnvel á|
þessum gullnu sigurstundum hafði'
hann áhyggjur af framtíðinni, á-
hyggjur af áframhaldandi vináttu j
austurs og vesturs.
„Hvernig eigum við að geta
starfað saman, ef járntjald verðurj
dregið niður á milli okkar og að-
eins dregið upp stöku sinnum, svo i
að andlit, og það ekki frýnilegt,!
fái gægzt út til okkar?“ sagði
hann.
í hádegisverðarboði, sem sov-|
ézka ríkisstjórnin hélt Clementine
til heiðurs tveimur dögum áður en
hún fór frá Moskvu, gaf maddama
Mólótoff henni demantshring.
„Við biðjum yður að veita hring
þessum viðtöku sem tákn um
ævarandi vináttu", sagði maddama
Mólótoff. „Megi tengslin milli
hinna tveggja þjóða okkar vera
jafn björt, hrein og vara eins lengi
og steinn þessi.“
Um leið og Clementine þakkaði
maddömunni, kvaðst hún einkum
líta á hringinn, sem tákn um dáðir
sovézku konunnar, sem hefði unn-
ið sér ævarandi aðdáun fyrir afrek
sín í stríðinu. og við endurupp-
byggingu lands síns. Hún bætti
við: „Ég verð jafnframt að játa,
að kvenmaðurinn í mér hefur
mikla ánægju af steininum!“
Síðasta kvöldið i Moskvu sá hún
Svanavatns-ballettinn. Þegar tjald-
ið féll, kom aðaldansmærin í átt
að stúku Clementine og fagnaði
henni brosandi. Á eftir henni
fylgdi ailur dansflokkurinn. Flest-
ir áhorfenda voru tiginmenni Sov-
étríkjamia, og hyllti nú allur skar-
inn konuna’, sem gert hafði svo
mikið fyrir þjóð þeirra.,
Clementine sagði: „Þegar ég lít
um öxl til að kveðja Moskvu, bið
ég þess, að erfiðleikar og misskiln-
ingur hverfi úr sögunni, en vinátt-
an haldist."
Þegar komið var aftur til Lund-
úna, gaf ungfrú Mabel Johnson,
ritari Hjálparsjóðsins, skýrslu til
brezka Rauða krossins, um för
þeirra til Rússlands og Clemen-
tine bætti við skýrsiuna sínum
eigin athugasemdum um það, sem
gerzt í ferðinni og um reynsh:
hennar þar. Úr þeirri dagbók
hennar um förina, hef ég fengið
minningar hennar frá heimsókn-
inni, og x sömu frásögn segir hún:
„Mér virðist, dð þau tengsl, er
brezki Rauði krossinn kom á, séu
svipuð líflínu sem hann hefur
varpað Líl sovézku þjóðarinnar á
stund hættunnar og mikilla sorga.
Ef allt gengur vel, sem ég vona
að guð gefi, mun þessi líflína
verða styrkt af öðrum samtökum,
sem sta:fa á alhliða grundvelli
mannlegra samskipta. En ef svo
illa tækist til, að sambandið milli
þessara tveggja þjóða eigi eftir
að versna, þá skulum við sýna,
að líflína okkar er sterk, þótt mjó
sé. Það væri dásamlegt, ef Rauði
krossinn gæti treyst veika og
brotgjarna einingu Evrópuþjóð-
anna . ! “
vegna. Það var erfitt að þurfa að
segja slíka sögu alókunnugum
manni.
— Mér þykir leitt að verða að
segja það, en mér virðist bróðir
yðar ekki sérlega geðfelldur mað-
ur sagði hann þurrlega. —
Kannski var bara betra, að hann
gat ekki komið og heimsótt konu
sína núna.
— Ef til vill — ef það hefði
verið hann, sem ók bílnum, sagði
Brett Sheldon seinmæltur. — En
ekki mildur. Níu mánaða fangelsi.
— Og enn sagði hún ekkert?
spurði Brodie skilningsvana.
Hann gat ekki trúað þvíiíku um
þolinmóðu hógværu og hrein-
skilningslegu konuna, sem nú var
sjúklingur hans.
Brett minntist grátbólgins and-
lits Tracy, og hvernig hún hafði
núið hendur sínar í stjórnlausri
örvæntingu.
— Ég veit þetta er skelfilegt,
fáheyrt og ég ætti ekki að leyfa
HULIN FORTÍÐ
MARGARET FERGUSON
svo var ekki. Það var Tracy, sem
ók bílnum.
— Hvað þá? Læknirinn leit
snöggt upp. — Ætlið þér að segja
mér, að hún hafi hegðað sér þann
ig? Að það hafi verið hún, sem
varð manni að bana og lét síðan
eiginmann sinn taka á sig sök-
ina og afplána fangelsivvist?
— Hún varð gersamlega viti
sínu fjær, þegar þetta gerðist.
Mark reyndi að fá hana til að
nema staðar án þess að
beita valdi og það hefði
getað orðið bani þeirra beggja.
Hún fékk æðiskast við tilhugsun-
ina um, hverjar afleiðingar þetta
gæti haft — fangelsisvist, hneyksli
og umtal.
Hann mundi greinilega hræðsl-
una í andliti Tracy, svo að hún
sýndist hafa elzt um marga ára-
tugi. Og þá hafði hann sjálfur
fundið til meðaumkunar, svo að
hvernig mátti hann fyrirlíta bróð-
ur sinn fyrir það sem hann hafði
gert? Þó gerði hann það í aðra
röndina.
— Þess vegna verndaði Mark
hana og hlífði henni, hélt hann
áfram. Þes vegna tók Mark sökina
á sínar herðar er málii kom fyr-
ir réttinn. Auðvitað voru allir á
einu og sama máli um aðra eins
framkomu, bæði brjálæðislegan
akstur og síðan þá ragmennsku að
flýja af staðnum og dómarinn var
þetta. En hann vxldi gera það,
Brett! Hann mundi verða fjúk-
andi reiður ef allt sem hann hef-
ur orðið að þola . . . yrði að engu
gert, og ég skal endurgjalda hon
um þetta hundraðfalt, þegar
hann losnar, og kemur heim.
— Hún trúði því í einlægni, að
Mark vildi hafa það þannig, sagði
Brett stuttlega. Hvaða rétt hafði
þessi ókunnugi maður til að dæma
fólk, sem hann þekkti ekki nokk-
urn hlut.
— Þér sögðust hafa áhuga á að
vita þetta út frá læknisfræðilegu
sjónarmiði, var ekki svo? Jæja,
hefur þetta nokkuð hjálpað yður?
— Ef til vill. Doktor Brodie
hrukkaði cnnið, liugsi. Sektartil-
finning hefur valdið hinum furðu-
legustu hlutum í undirmeðvitund-
inni. Ef maður fær tækifæri til að
komast hjá ónotalegum staðreynd
um með þvi að neita að þær séu
fyrir hendi, getur afleiðingin oft
verið minnisleysi.
Hann leit á Brett og honum
skildist hann varð að velja orð
sín með gætni. Þess vegna hélt
hann áfram.
— Frú Sheldon er gróin sára
sinna eftir slysið og hefur náð sér
eftir hinar mörgu plastísku að-
gerðir sem gerðar voru á henni.
Sannleikurinn er sá, að hún má
fara af sjúkrahúsinu hvenær sem
er úr þessu. Ég geri ráð fyrir þér
séuð komnir til þess að sækja
hana?
— Já, ef hún er nógu frísk.
Ég gat ekki komið fyrr.
Brett var hálfafsakandi. Móðir
mín er nokkurs konar sjúklingur,
þjáist af liðagigt og systir mín er
í fastri vinnu, sem hún á erfitt
með að fá leyfi.
Hann reis skyndilega á fætur.
— Get ég fengið að sjá Tracy
núna? Hefur lienni verið sagt, að
ég sé kominn?
— Nei, ég kýs heldur að þér
farið inn til hennar, án þess hún
hafi nokkur boð fengið á undan.
Þegar hún sér yður gæti hún orð-
ið nægilega undrandi til að heil-
inn fengi áfall og hún fengi minn-
ið. Eruð þcr líkur bróður yðar í
útliti?
— Nei, það held ég ekki. Við
erurn svipaðir á hæð, en hann er
ijóshærður.
Brett hikaði vandræöalegur á
svip og bætti við:
— Ég . . . mig langar að taka
hana með mér heim, svo mér
þætti vænt um ef þér létuð mig
vita . . . hvað við skuldum yður?
Og mig langar að þér vitið, hversu
þakklát við erum yður fyrir að
hafa bjargað lifi hennar . . . og
andlitinu hennar.
Hann og móðir hans höfðu eytt
mörgum kvöldum í að velta fyrir
sér hinu flókna gjaldeyrismáii.
Þeir sem til þekktu sögðu að
læknishjálp í Bandaríkjunum væri
óhemju dýr. Og Mark gat ekki
hjálpað þeim, hann hafði ekki
einu sinni fengið vitneskju um
flugslysið strax. Þau höfðu talið
hyggilegra að bíða með að segja
honum frá því, unz þau vissu,
hvort Tracy myndi lifa — eða
deyja.
— Frá því hefur þegar verið
gengið, svaraði doktor Brodie ró-
lega. — Frú Jessel sá um það.
— Hver í ósköpunum er það?
spurði Brett hissa.
— Frú Jessel? Vitið þér það
ekki. Það var hún, sem réði frú
Sheldon til sín sem einkaritara og
selskapsdömu í vetur. Hún krafð-
ist þess að borga öll útgjöld
vegna þess að hennar vegna hafði
frú Sheldon tekið sér far með þess
ari ákveðnu vél. Frú Sheldon ætl-
aði að fara heim nokkrum dögum
áður, en frú Jessel grátbað hana
að fresta ferð sinni og aðstoða
sig að skipuleggja nokkur sam-
kvæmi, sem hún hugðist halda. Ef
hún hefði fengið að fara þegar
hún ætlaði sjálf, hefði betta ekki
komið fyrir. Ég skal nú fylgja
yður upp til frú Sheldon.
Tracy hafði farið á fætur og sat
nú í stól við gluggann og blaðaði
annars hugar í einu af mörgum
myndablöðum, sem frú Jessel
hafði sent henni. Frú Jessel var
elskuleg, feitlagin lítil kona með
blátt hár og sex demantshringi á
annarri hendi. Tracy leið næstum
eins og glæpamanni að uppgötva
að hún gat ekki með nokkru móti
munað eftir henni né öllum hin-
um glæsilegum samkvæmum, sem
hún virtist hafa skipulagt svo
prýðilega fyrir frú Jessel.
Ég hlýt að vera dugleg að skipu
leggja, hugsaði Tracy kæruleysis
lega. Mér þætti fróðlegt að vita,
hvers vegna ég sagði upp þessari
stöðu, sem virtist hafa verið þægi-
leg og vel borguð til að fara aftur
til Englands um háveturinn?
En ástæðan fyrir því var lokuð
inni í tómum huganum. Það var
sama hve mjög hún reyndi að
brjótast inn, hún gat ekki lokið
upp. Kannski yrði þetta lokað alla
tíð.
Hún heyrði fótatak á gangin-
um, létt, nær hljóðlaust fótatak
hjúkrunarkonu með gúmmísóla
undir skónum sínum, og fótatak
manns, ákveðið og þyngra. Auð-
vitað voru fleiri stofur við gang-
inn, þar lá fjöldi manns, sem dag
hvern fékk ótal heimsóknir. En
þetta fótatak i ganginum nísti
hana gegnum merg og bein . . .
Enginn kom að heimsækja hana,
meira að segja frú Jessel hafði
hálfvegis móðgazt vegna þess að
Tracy mundi alls ekki eftir henni
— og var því hætt að koma.
Hún sá að hurðarhúninum var
ýtt niður og hjúkrunarkonan leit
inn.
— Eruð þér á fótum, frú Sheld-
on? Hér kemur gestur til yðar.
Gjörið svo vel herra minn.
Hjúkrunarkonan hvarf á braut.
Maður kom inn og stillti sér upp
á miðju stífbónuðu gólfinu og
starði á hana. Hún fann til skyndi
legs svima og skynjaði aðeins að
hann var hár maður með blásvart
T f M I N N , fimmtudaglnn 4. iúní 1964
14