Morgunblaðið - 09.07.1947, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 9. júlí 1947
MÖR8UNBLAÐIÐ
Á hernámssvæði Rússa í Berlín
VIÐ erum búnir að vera tvö
ár í Berlín, og aldrei höfum
við getað komist til hjeraðanna
umhverfis borgina. Rússneskir
varðmenn sjá um, að engin ó-
þarfa hnýsni eigi sjer stað á
þessum slóðum. Milli Elbe og
Oder er hernámssvæði Rússa,
leppríki Rússlands í Mið-Ev-
rópu.
I kjölfar hernáms Vestur-
veldanna hefur siglt ýmiskonar
ranglæti, sem þau sjálf börð-
ust gegn, svo sem fangelsán án
yfirheyrslu, takmörkun per-
sónulegra rjettinda, eignaupp-
taka, ritskoðun, útlegð o. s. frv.
Allt þetta er afleiðing af á-
kvörðunum Vesturveldanna
um útrýmingu nasismans, efl-
ingu lýðræðisins og baráttunni
gegn hernaðarandanum.
Vesturveldin treysta því, að
hjer sje ekki um að ræða annað
en óumflýjanlegt millibilsá-
stand, sem hverfi einn góðan
veðurdag.
Flokkseinræði.
Oðru máli gegnir um her-
námssvæði Rússa. A yfirborð-
dnu virðist mönnum vera sýnt
þar talsvert umburðarlyndi. En
annað verður uppi á teningn-
um, þegar skyggnst er niður í
kjölinn.
í fyrsta lagi eiga borgararn-
ir við flokkseinræði að búa.
Við skulum hugsa okkur það,
að Verkamannaflokkurinn í
Bretlandi bannaði það, að aðrir
en meðlimir hans byðu sig fram
til setu á þingi eða bæja- og
sveitastjórnum.
Með þetta í huga getur mað-
ur skilið ástandið í Branden-
burg og á Saxlandi, þar sem
frjálslyndir og kristilegir demó
kratar fengu þó um það bil helm
ing greiddra atkvæða við kosn-
ingarnar á hernámssvæði Rússa
á s. 1. hausti.
Svo er annað óskemmtilegt
við ástandið þarna, og það eru
herrjettir Rússa.
Þessir herrjettir starfa undir
stjórn rússnesku ríkislögregl-
unnar samkvæmt beinum fyrir-
mælum frá Moskva, og þeir eru
ríki í ríkinu og eru eins og
krabbamein fyrir heilbrigt þjóð
líf.
A vestanverðu hernámssvæði
Rússa sitja fjölmargir nasistar
1 einangrunarfangabúðum fyrir
engan annan glæp en þann að
Breskur blaðamaður
lýsir ástandinu
sagði forseti
hjeraðsins.
herrjettar eins
Alrænid nöfn.
Það eru einkum fjórir dval-
arstaðir, sem koma til greina
handa þeim, sem fremja afbrot
gagnvart hinum fyrirskipaða
sósíalisma. Þessir staðir eru
Buchenwald, í grend við Weim-
ar; Torgau-fangelsið; Sachsen-
hausen, í grennd við Oranien-
burg; og Jemnitz, nálægt Lie-
berose. Lesendur mun ráma í
þessi nöfn, sem oft voru nefnd
í blöðum á árunum 1933 og
1945. Hver, sem fær dvöl á þess
um stöðum, er kominn úr kall-
færi, jafnvel við rússnesku her-
stjórnina, og til hans komast
engir matvælabögglar, brjef
eða annað slíkt. Jeg er beðinn
að nefna ekki nöfn, en einn
sósíaldemókrata þekki jeg, sem
verið hefir í fangelsi síðan í
desember 1945 fyrir þær sakir
einar, að hann gagnrýndi þjóð-
nýtingu jarða í ræðu, sem hann
hjelt.
Vesturveldin hafa komið á fót
á hernámssvæðum sínum kvið-
dómum, skipuðum þýskum borg
urum. Er þessum dómum ætlað
hlutverk í þeirri heiðarlegu
viðleitni að útrýma nasisman-
um. A hernámssvæði Sovjet-
ríkjanna hefir slíku ekki feng-
ist framgengt. Þar eru aðeins
örfáir þýskir kviðdómar í
stærstu borgunum.
Rússneska ríkislögregían ætl
ar sjer það hlutverk að útrýma
nasismanum.
Einkennilegar aðfarir.
Þetta einstrengingslega rjett
arfar, þar sem ekki getur orðið
um neina áfrýjun að ræða, hef-
ir einkennilegar niðurstöður í
för með sjer. Menn, sem voru
virkir þátttakendur í nasista-
flokknum, eru látnir halda
mikilsverðustu stöðum við at-
vinnurekstur á hernámssvæði
Rússa, en óvirkir flokksmenn
eru sviptir eignum sínum og
settir í fangabúðir.
Við og við fara austur á bóg-
inn járnbrautarlestir fullar af
pólitískum föngum. Sú síðasta,
eftir að hafa búið við hinn
flókna og oft óljósa hugsunar-
hátt bresku herstjórnarinnar.
Maður freistast til þess að
halda, að það sje einhverjar
leifar af slagorði Hitlers „Kraft
durch Freude“, sem drífur á-
fram íbúana á hernámssvæði
Sovjetríkjanna, þar sem Rússar
hafa flutt burt vjelar, verk-
smiðjuútbúnað allskonar, lista-
verk, neysluvörur, búpening
og faglærða verkamenn.
Rússar stjórna á hernáms-
svæði' sínu með miklu einfald-
ari hætti en Bretar á sínu.
En mjer finnst samt, að með
tímanum muni allt jafna sig
eftir yfirstjórn Breta. En jeg er
hinsvegar þeirrar skoðunar, að
ráðstjórnaráhrifin á hernáms-
svæði Rússa verði harla lang-
vinn. Það getur vel verið, að
Rauði herinn vilji sieppa hand-
járnunum af íbúurri rússneska
hernámssvæðisins, en leynilög-
regla Sovjetríkjanna hefir
aldrei verið neitt fyrir það að
sleppa taki, sem hún hefir einu
sinni náð.
Krijtján Albertson
fimmtugur
ssn -
FJELAGSLÍF ungra sjálf-
stæðismanna hefur nú um skeið
staðið með miklum og sívaxandi
blóma. Meðlimatala fjelagsins
hefur stóraukist, en þó má bú-
ast við, að þessi aukning sje að-
eins upphaf að stórfelldri efl-
ingu fjelagsins og glæstri frain
tíð Sjálfstæðisflokksins á Siglu
firði.
Fjelagið hefur, auk venju-
legra fjelagsfunda og málfunda,
gengist fyrir skemmtifundum
hálfsmánaðarlega. Á þessum
fundum hafa verið fluttar ræð-
ur og ávörp og þar að auki verið
fjölbreytt skemmtiatriði og
dans. Fjelagið hyggst halda á-
fram þessari vinsælu starfsemi.
Nýlega hóf fjelagið mælsku-
og fræðslunámskeið fyrir með-
á venjulegt lítil- sem jeg vissi um, fór frá Torgau i iimi sína með mikilli þátttöku.
Ungir Sjáifstæðis-
efla fjela
KRISTJÁN ALBERTSON
sendisveitarfulltrúi á fimtugsaf-
mæli í dag. Siðan hann gekk í
utanríkisþjónustuna, snemma á
árinu 1946, hefur hann verið
fulltrúi við ísl. sendisveitina í
París. í eyrum kunningja hans
og vina, lætur hinn nýi titill
hans vel í eyrum. Því alla tíð
hefur hans fyrst og fremst ver-
ið getið í sambandi við bók-
mentir og blaðamensku. En við
val slíkra fulltrúa á þjóð eins
og íslendingar að hafa slíka
menn í huga, er hafa mikla
þekking á sögu og menning ís-
lendinga og annara þjóða.
Kristján Albertson vakti
snemma á sjer athygli, fyrir ein
dæma góðan bókmentasmekk og
áhuga fyrir menningarmálum.
Eftir stúdentspróf, fyrir 30 ár-
um, lagði hann stund á bók-
mentasögu við Hafnarháskóla.
Gekk hann á þeim árum í flokk
þeirra ungu íslensku rithöfunda
og þeirra sem þá voru miðaldra,
er vöktu á sjer athygli bæði
heima og erlendis. En brátt
hneigðist hugur hans fremur að
því að grandskoða skáldskap
annara manna og leiða það í ljós
í verkum þeirra, og fari, sem
mikilsvert er og framúrskar-
andi. Hefur hann aflað sjer
mjög náins kunnleika á verkum
margra helstu andans manna
bæði meðal íslendinga og ann-
ara þjóða.
Atvikin í lífi Kristjáns hafa
leitt til þess að hann hefur dval
ið langdvölum erlendis. Meiri
hluta þroskaára sinna hefur
hann verið fjarri Islandi. -
Nokkru fyrir styrjöldina síð-
ustu tókst hann á hendur kenslu
í íslensku og íslenskum bókment
um við Berlínarháskóla. Hann
var því erlendis öll styrjaldar-
árin.
Um áratugsskeið áður en hann
fór til Berlínar, var hann hjer
heima, nokkur ár var hann rit-
stjóri Varðar. í Mentamálaráði
var hann og formaður þess um
tíma. Fleiri trúnaðarstöðum
gegndi hann.
Sem ritstjóri var Kristján
mjög vel virtur, fyrir víðsýni
hafa trúað
menni.
En á austursvæðinu sitja nas
istar, sósíaldemókratar, kristi-
legir demókratar og frjálslynd-
ir allir saman í einangrunar-
fangabúðum. Liðsforinginn,
sem látinn hefir verið laus úr
stríðsfangabúðum í Wales, er
tekinn fastur aftur og situr nú
í fangelsi við hlíð óðalsbónd-
ans, sem hefir það til saka unn-
ið að vinna sina þúsund ekra
jörð betur en nágranni hans gat
ræktað fimm ekra land. Annars
getur það svo sem vel verið, að
smábóndinn sitji nú í steinin-
um fyrir það að hafa látið undir
höfuð leggjast að afhenda þann
skammt af rúgi eða kartöflum,
sem landbúnaðarnefnd Rússa
hefir fyrirskipað.
„Okkur er alveg sama um or-
sakir þess, að skammturinn er
ekki afhentur á rjettum tíma“,
rjett fyrir síðustu jól með 200
fanga til Brest Litovsk, þar sem
Bevin utanríkisráðherra skipti
um járnbrautarlest á leiðinni til
Moskva. Einn af þessum 200
föngum var borinn til járnbraut
arstöðvarinnar. Hann braust
um á hæl og hnakka, r.vo að
fjórir menn urðu að halda hon-
um. Nasistarnir gerðu margt
verra en þetta, en þeir ljetust
þó ekki vera velgerðarmenn
mannkynsins.
Þungar horfur.
Þrátt fyrir þessar aðfarir, þá<
virðast Rússar sem einstakling-
ar vera almennilegustu menn.
Jeg hef hitt nokkra Rússa í
Brandenburg og á Saxlandi.
Það voru gamansamir, hrein-
skilnir og hraustir menn. Hinn
einfaldi hugsunarháttur þeirra
er dálítið hressandi tilbreyting
Kristján Albertson.
hans, hófsemi í orðum, sann-
girni í málflutningi, hnitmið-
aða og drengilega gagnrýni. —
Hann er maður háttvís í orðum
og gerðum og vandar vel alt sem
hann lætur frá sjer fara. Per-
sónulegar illdeilur eru honum
fjarri skapi, því hann metur
jafnan hvern hlut eftir sann-
gildi.
Sem bókmentagagnrýnandj
hefur Kristján alla þá kosti, sem
slíka menn má prýða, að með-
töldum þeim, sem mestur er að
segja með góðvild, en íullri ein-
urð sannleikann allan, hver sem
í hlut á. Með því að dvelja lang-
dvölum erlendis, hefur hann
fengið útsýn yíir menningarlíf
samtíðarinnar, sem er slíkum
mönnum nauðsyn, en jafnframt
vanist því, að horfa á íslenska
atburði, menn og málefni þann-
ig, að aðalatriðin standa skýr,
en smávægilegar væringar og
kritur hverfa í fjarlægðinni. —
Væri gott til þess að vita, ef
hann vildi verja meiri tíma sín-
um en hingað til, í gagnrýni ís-
lenskra bókmenta. Því sú grein
menningarstarfsemi okkar, er,
sem kunnugt er, reikul og lítils-
megandi. En vart kann þaö
góðri lukku að stýra, með þjóð,
sem kallar sig bókmentaþjóð, að
sá þáttur menningar okkar sje
lengi hafður í öskustónni.
V. St.
Það er ánægjulegt, hve mikill
árangur hefur þegar orðið af
þessu námskeiði. Sjerstaka at-
hygli hefur vakið, hve kvenþjóð
in hefur tekið mikinn þátt í
mælskuæfingunum.
Á Siglufirði hafa ungir Sjálf-
stæðismer.n fengið mikla and-
stöðu frá hinum flokkunum,
sjerstaklega frá höfuðandstæð-
ing okkar Sjálfstæðismanna
kommúnistum. En siglfirsk
æska lætur slíkt ekki á sig fá,
heldur verður enn harðari og á-
kveðnari í baráttunni gegn þeim
log takmarkið hjá ungum Sjálf-
stæðismönnum er, að það orð,
sem Siglufjarðarbær hefur feng j
ið á sig, ura það, að rauðu flokk
arnir hafi þar völdin, hverfi í
skugga íortíðarinnar og verði
aðeins til að minna Siglfirðinga
á að slíkt megi ekki koma fyrir
aftur.
Drengjamet í spjótkasti
og 1000 m boðhlaupi
DRENGJAMÓT Ármanns fór Einnig hljóp Haukur Clausen 80
fram 5. og 6. þ. m. við mjög m. í undanrás á 8,6 sek.(!), sem
vond skilyrði, storm og rign- er heimsmetstími. — Hann var
ingu. j ckki með síðari dag mótsins
Á mótinu voru sett tvö drengja, vegna smálasleika.
met, sem viðurkend verða. -
Adolf Óskarsson' frá Vestmanna
eyjum kastáði drengjaspjótinu
57,45 m. og bætti drengjametið
þar um 3 y2 metra. Fyrra metið,
sem var 53,97 m., átti Ásmund-
ur Bjarnason, KR. Þá hljóp
drengjasveit ÍR á nýju meti í
1000 m. boohlaupi þrátt fyrir
hin óhagstæðu veðurskilyrði. I
sveitinni voru Haukur Clausen,
Reynir Sigurðsson, Örn Clausen
og Þórarinn Gunnarsson.
í langstökki stökk Örn Clau-
sen 6,91 m., sem er tnun betri
árangur en drengjametið, en
vindur var of mikiil í bakið.
i Helstu úrslit mótsins voru aim-
ars sem hjer segir:
FYRRI DAGUR:
Kringlukast: — 1. Pjetur Sig-
urðsson, KIÍ, 41,84 m., 2. Vilhj.
Vilmundarson, KR, 40,10 m. og 3.
Þórður Sigurðsson, KR, 38,70 m.
Langsiökk: — 1. Örn Clausen,
ÍR, 6,91 m., 2. Haukur Clausen,
ÍR, 6,55 m. og 3. Sigurður Frið-
finnsson, FH, 6,16 m.
Stangarstökk: — 1. Kristleifur
Magnússon, ÍBV, 3,20 m., 2. Adoíf
Óskarsson, ÍBV, 3,00 m. og 3. Sig-
ursteinn Guðmundsson, FH, 2,70
metra.
Framh. á bls. 11