Morgunblaðið - 22.01.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. JANÚAR 1®«7.
17
Varúð á vegum
Undanjfiarna daga hefur mjög
verið brýnt íyrir mönnum að
gæta varúðar á vegum úti vegna
mikililar hálku. Hálkuihættan
verður oft mest á sléttustu og
beztu vegunum. Engum kemur
þó til hugar, áð af þeim sökum
eigi að draga úr vegabótum.
Sumum þykir seint sækjast í
þeim efnum, hitt er þó sanni
nær, að í vega,gerð hafa verið
unnin stórvirki á síðustu árum,
þó að betur megi ef duga Skal.
En hiollt er að minanst þess, að
ekki er aillt fengið með greiðfær-
ari vegum. Varúðinni má aldrei
gleyma. Vegakerfi mun hvergi
■vera fuilkomnara en í Banda-
ríkjunum. Eftir áramótin var
aagt frá því í bandariskum blöð-
um, að á árinu 1996 hefðu 50
þús. menn misst láfíð þacr í landi
í umferðarslysum á vegum útL
Hlutföllin eru þau, að Banda-
ríkjamenn eru h.ujb. þúsund
sinnum fleiri en íslendingar.
Samkv. 'þrvií hefðu 50 íslendimg-
ar átt áð farast af sa-ms konar
slyisum, ef slysaihjlutföllin væru j Reykjavíkurhöfn
!hin sömu í báðum löndum, en
hér létuist 21 af þessum orsökum.
REYKJAVIKURBREF
. Laugardagur 21. jan.
I mliuiísun óþörf
Víst er dánartalan hér al'lt of
há, en ekki helmingur þess, sem
í Bandaríkjunum varð. Mann-
og bíilamengð eykur slysahætt-
una meira en réttu blutfaili nem
ui'. Meiri hraði ag óvairkárni í
umferðinni veldur samt vaifa-
laust mestu. Þess vegna verður
að brýna fyrir mönnum, að
bættir vegir mega ekki verða til
þess að draga úr varúðinni. Lin-
ari ákvæði í engilsaxneskum
iöndum en 'hér um áflen.gis-
nieyzlu við bílaakstur hafa einn-
ig sín áíhríf. í brezíkum blöðum
var sagt frá því, að umferðar-
•lysum fjöligaði mjög um jbla-
leytið. Þau urðu lan,g flest á
þeim tíma, þegar menn voru að
fara heim til sín úr jólasam-
kvæmum, hvort heldur í heima-
húsum eða á veitingastöðum'. í
einhverjum veimeintum ábend-
ingum var á diögunum saigt, að
maður, sem hefði smakkað á-
fengi, ætti að hugsá sig vel um
éður en bann færi að afca bffl.
iHér á engin umhugsun að þur.fia
að tooma til greina. Bílaakistur
og áfengisneyzla samrýmast með
engu móti. Engum ætti fremuir
að dietta í hug að aka bíl undir
áhrifum áfengis en að ganiga
berriassaður um Austurstræti.
íslenzk loggjöf og löggæala hafa
þegar áorkað mikilu í þessu. Heil
brigt og sterkt aLmenningsálit
á áð útrýma þessum ósóma með
öllu. •
Læknislýsin" á
Churchill
Nýlega var sagt flrá deil u Mbr-
ans lávarðar og læknaflélagsins
brezka. Hætt var við að gera
Mbran flélagsrækan gegn þvd, að
hann bæðiist afsökunar á sumu
þvL er hamn hafði sagt um sjúk-
'leika GhurchiiLs í bók þeirrL sem
hann ritaði uim það efni og kom
út á sl. árí. Moran var í mörg
ár Wfllæknir Ohurchills og hon-
um mijög handgenginm. Bók hans
er samibland dagbófcar, endur-
minninga og eigin hugleiðinga.
Fáar bækur, sem út komu á sl.
éri, munu hafa vakið meiri at-
hyglL Hún er nokkuð langdreg-
in á köfllúm, og oft er erfitt að
étta sig á hvað er samtíma írá-
sögn og hverju er bætt við síð-
ar í ljósi þess, sem í m.iilitíðinni
haflði gerzt. Engu að sfður er
bókin hin merfcilegasta heimild
um hinn mifcla brezfca stjórn-
tná'lamann. Annað mál er,
hversu viðeigandi það sé, að
læfcnir skuli swo skömimiu eftir
andllát sjúklings síns birta þvi-
lífca frásögn. Út af því S'pannst
deilan miilli höfundarins og hins
brezka læknafélags, ag skilst
mönnum, að Möran hafi nú við-
urkennt, að sér hafi iliilega mis-
sézt. Honnum til afisöfcunar er
ihins vegar það, hvílílfca þýðingu
það hefur að átta sig á eðli s lífcis
manns sem Churchills. Hvað sem
um bókina að öðru leyti verður
sagt, þá s'taðfastir hún, að meira
var apunnið í Ohurdhilil en flesta
.aðra ag að hann var áð ýmsu
margra manna mafci. Óhjáifcvæmi
legt er, að menn fýsi að vita
sem mest um þviilíkan rnann.
Óstöðug vinátta
Fróðlegt er að lesa um breyti-
teg viðhorf Qburohiils til Stalíns.
Þar skiptust á andiúð, tortryggni,
aðdáun ag flordæming. Moran
vífcur raunar oft að því, að Oh'ur
chill hafi verið lítil'l mannþekfcj-
arL Hann hafi verið svo upptek-
inn af sjálflum sér, að han,n hafi
lítt hirt um að kynnast öðrum
eða hlýða á mál þeirra. Hann
hafi fyrst og fremst metið menn
efltir því hvort hann ta'ldi þá sér
þæga éða eklfci og er ChurchiM
sannast að segja efcki einn um
þann eiginleika. Óneitanlega
sýnasit viðhlorf Ohurchil'ls til
Stalíns mjög mótuð af þessium
skoðunarhiætti. Á köflum þcnldi
hann Stailin með engu mótL og
taldi það furðulega frekju af
slífcum manni að sýna sér, —
fiultlrúa hins voldugasta heims-
veldis, er nokkurn tima hefði
uppi verið —, ékki meirí virð-
ingu en hann gerði. En áðúr en
varði áttu þeir Ohurchffl og Síall
ín ekfci nógu sterk orð til að
hæla hvor öðrum og lýsa gagn-
fcvæmu trausti. Á meðan því flór
firam vildi OhurchiLl gefa Stailin
nafngiftina „hinn mikli.“ Þá
Ihafði Churdhffl og lenigi mynd
af Stalin uppi við í sveitasetri
sínu. Hlún hvarf þó skjótflega eft-
ir andlát einvaldans og veit Mbr
an ekki hvað af myndinni varð!
„Miklu verra en
stríðið“
Einna hiörðust átök sýnast
Ihafa orðið á milli Stailins og
Ohurdhil'ls á flundii þeiTra í
Moskvu í ágúst árið 1942. Þá
igökk á ýmsu, en atlt endaði í
sátt og samlyndi og síðustu nótt-
ina sat Churchil'l £ram.undir
mongun við mat og dryfclk með
bóndanium í Krentl. Moran segir,
að OhurChiH hafi komið afltur ti'l
þeirra samJanda sinna klukkan
háltf fljiögur eftir miðnættL og
hafi strax af svip hans mátt sjé,
að a'Ilt hafi gengið að óskum.
Méðal þess, sem Moran ritaði þá
í dagbók sína, er þessi frásögn
hiöfð orðrétt eftir OhurdhiH:
„Þegar ég spurði um samyrkju
búin og baráttuna við kú'lakk-
ana, ^varð Stalin mjög alvarieig-
ur. Ég spurði hann, hvort þetta
hefði verið eins slæmt og striö-
ið. „Ó, já,“ svaraði ihann. „Venra.
Mikið verra. Það hélt áfram áT-
um saman. Flestum þeirra var
eytt („liqvidated") af bændun-
um, sera hötuðu þá. 10 miMjónum
þeirra. En við urðum að gera
þetta til þess að vélvæða land-
ibúnað okfcar. Að lokum var fra.m
teiðsla landlbúnaðarvöru tvö-
flöldúð. Hvað er ein kyns'lóð?“
spurði Stalin á meðan hann gekk
fram og aftur um gólfið, með-
fram endilöngu borðinu."
„Hagskýrslu-
atriði“
Löngu síðar, eða hinn 26. sept.
1954 víkja þeir QhurChi/11 og Mor
an að þessum sömu atburðum í
'rabbi stínu. Oh'urChil.1 hafði þá
nýlega tesið bækur um stríðs-
glæpi Þjóðverja og réttarflarið í
■Rússiandi. Moran hefur eftir
honum:
„Veiztu Charíes,'* sa.gði hann
diaufur í dálfcinn, „ég er farinn
áð halda, að Stalin hafi haft
mikið á samvizkunni. Átta mililj-
ónir manna misstu liífið í hung-
ursneyðinni og aðrar sjö mffljón
ir við stofnun samyrkjúbúanna.
Ég hafði ekki gert mér grein
flyrir þessu“.
„Manstu ekfci eftir því, þegar
Stalin sagði: „„Hvað er ein kyn-
slóð?“ “
„Sagði hann það? Hvenær?**
Nbkkra stund sat hann þög-
ul'l huigsi og vitnaði síðan í
Stalin: „Þegar einn maður deyr,
Iþá finnst manni það hafa þýð-
ingu og fcorna við man.n, en daiuði
m.ililijónar manna er hagskýrslu-
atriði“.“
Þegar máður les þessar fláorðu
ifrásagnir, h'lýtur hann að furða
sig á, að nokkur skuli ótil-
neydidur styðja kenningar
ikommúnista. Morð Hitllers á 6
imiHjónum Gyðin.ga vekja með
réttu viðbjóð og hafa í sér flálgna
endanlega sönnun fyrir glæp-
isemi þeirra ofstæfciismanna, sem
Iþvlí aflhiæfi réðu. Hægt er að
aegjia Stalin það til aflsökunar,
að hann hafli ekki æfllað að upp-
.ræta heila þj'óð, eins og vakti
flyrir Hitler, heldur einungis
lörfla efnahaigslegar framfarir í
landi sínu. En það skiptir engu
máli, hvort það voru 10 e'ða 15
milljónir manns, sem misstu líf-
ið við þá framfaraviðleitni, flórn-
in var í engu samræmi við á-
winninginn. Þar sannaðist enn,
að tiliganigurinn helgar ekki ætíð
meðalið.
„Hvað er ein
kynslóð?64
Það er einnig aufcaatriði
í þessu samlbandL hvort þær
f.ramfiarir náðust, sem Stailin
taldi sér trú um, að hann hefði
stefnt að. En dauði 10 tii 15
miLljóna manna til að knýja
fram ákveðna stjórnmálakreddu
ver’ður enn örmuríegrL þegar þess
er gætt, að tilgangurinin náðist
allls ekki. Landlbúnaðar£ram-
leiðsla í Rússlandi hefur lönguim
ihjakfcað í sama fari og var á
keisaratímanum fyTÍr stríðið
1914. Á þessu támabili hefur orð-
ið sflórkosflleg aulkning í f.ram-
leiðslu landlbúnaðarvöru í öll'um
vestrænum löndum og vinna þó
að hernni mi'blu færri en áður
igerðu. Engu að síður er með
réttu eða röngu talað um of-
fram'lefðsliu landbúnaðarvara í
iþessum öndum, og eitt af helztu
viðfangsefnum stjórnmáilama'nna
þar er hvað eigi að gera við þá
offramteiðslu. Sem betur fler
'hafa síðari valdhafar í Sovét-
Rússlandi horfið frá hinum
blóbidrifnu stjórnairaðferðum
Stalins. En hver sem aðferðin
hefur verið, þá heflur ekki tek-
izt að ná þeim framflörum í land
búnaði sem annars staðar hafa
orðið með manneskjúlegum
hætti. í Sovét-Rússlandi var
einni kynsilólð fórnað til verra en
einskis, og þar sem flórnin va.r
mest, var árangurinn minnstur.
Með þessu er ekki sagt, að ekk-
ert hafli áunnizt í þessu mikila
og rífca landi. Mikilhæfur stjóm
máilamaður, sem víða hafði farið,
sagði eitt siinn: „Auðvitað haifa
orðið mifclar framfarir í Sovét-
Rússila.ndii. Spurningin er sú,
'hvort þær séu virði þeirra fórna,
sem færðar hafa verið til að ná
þeim.“ Þar sem frjáisræði ríkir
fer margt í súginn og ýmiselgt
gengur hægar en hugur manna
S'tendiur tiL Engu að sáður er
reynslan sú, að fómirnar þar eru
ólífct minni og framfarirnar ó-
líkt hra'ðari en í þeim llöndum
þar N sem hatröm ríkisfbrsjá er
látin öllu ráða.
Tuttu«u milljónir
höfðu fallið
En efcfcii var ‘látið við það sitj'a,
að rönig afnáhagsstefina lei'ddi til
þless, að 10 til 15 milLjónir
manna í Sovétríkj'unum voru
sviftir lífi á árunum 1930 til ’39.
í síðustu áramótagrein sinni í
Þjóðviljanum kemst Einar Oil-
geirsson svo að orði:
„Savétríkin hinsvegar komu
út úr stríðinu sem sigurvegarL
er flært hafði dýrustu fórnir, en
var flakandi í sárum. Þéttbýl-
ustu og auðuigustu landsvœði
þeirra voru eyðilögð. 25 milljón-
ir manna af þeim svæðum voru
heimiilisilausar, lifðu í koíum og
grenjium. AjmJk. 20 milljiónLr
manna höfðu fa'llfð í stríðinu.“
Þetta er hroðaleg lýsing, og
vissulaga á sú þjióð sfcilið samúð,
sem þanniig hefiur verið leifcin.
Hver var það, sem öðrum frem-
ur bar ábyrgð á þvL að seinni
'heimsstyrijöldiin var háð? Næst
Hitler og kumpánum hans voru
það Stalim og hans kumpánar,
sem þessu réðu. Samningar naz-
istalleiðtoiganna þýzku og valda-
manna í Kreml í ágústlok 1939
voru úrslitaorsök styrjaldarinn-
ar, er hófst þá fáum dögum síð-
ar. Ef þeir samningar hefðu ekki
verið gerðir, mundi Hitler hafa
hikað vfð að ráðast á Pólland.
Einn mikilvirtasti sagnfræðing-
ur Breta hefur -ritað um það
bólk, að stríðsviljii Hitters ha'fi
ekki verið eins eindreginn og
fltestir hafa ætlað. Um S'líkt má
deila. Hitt er óumdeilanlegt, að
það var atbeini Stalins og flé-
laga hans sem réði úrslitum um
það, að styrjöddin var hafin með
þeim hættó, sem varð. í bezta
tilfleUi er 'hægt að aflsaka Stalin
með þv*í, að hann hafi mismetið
allar aðstæður hrapallega. En ef
menn vilja ruota svo væg orð,
verður að segja að afdrifarífcara
mismat hefur enginn þjóðhöfð-
ingi framið. Auðvitað var Stalin
ekfci einn, hann naut fýlgis
æðstu aðstoðarmanna sinna.
Einn þeirra, Molotoff, er enn á
lífli. Það er til lofs núverandi
valdamönnium í Sovétríkjunuim,
að hann skuii hafa verið siettur
tM hliðar. En sMkt fær efcki af-
sakað, að á íslandii skulli
vera stjórnmálafllokkur, sem tel-
ur það trúaratrfði að heflja bil
skýjanna þá misendismenn, sem
hér voru að veifcL
„Rúmensk við-
horf“
Því að emginn skyldi ætla, að
Einar Olgeirsson væri nú að
ryflja upp hinar óskaplegu blóð-
fórnir rússnesku þjóðarinnar I
stríðinu 1941 tiil 1945 til að áfélil-
ast fllökksbræður sína þar
eystra. NeL þvert á mótL hann
útmálar þetta nú í því skyni að
reyna að telja rnönnum trú um,
að óttinn við ásælni Sovétvalda
manna giegn Vestur-Evrépu hafii
verið blekking frá upphafL þeg-
ar vegna getuteys>is Sovéthers-
ins á þessu tímalbili. Það leið þó
efcki nema rösik vifca þangað til
sjálflur Þjióðviljinn aflsannaði
þessa söguskýringu Einars OI-
geirssonar. Hinn 8. janúar birtist
í Þjóðviljanum ítarleg grein um
„Rúmensfc viðhorf“ og er höf-
undurinn enginn annar en
Austri, maðurinn, sem Einar
Olgeirsson ætlast til að verði eft
irmaður sinn í þingsæti flyrir
Reykvíkinga. í þessari grein seg
ir m.a.:
„Sós'íailistíslku hagkerfli var
ekki komið á í Rúmeníu með
innanlandsibyiltingu, heldur var
það ein af afteiðingum heim-
styrjaildarinnar: það afl sem úr-
slitum réði var ekki verkalýðs-
stétt Rúmení'U og fllokkar henn-
ar, heldur hinn Rauði her Sovét-
ríkjanna.“
Síðan er nánari grein gerð fyr
ir yfirgangi rússneskra kommún
ista í Rúmeníiu og rakið hverniig
þeir hafla á sfðustu árum orðið
að slaka á kverkataki sinu.
Þar veldur mestu hið aukna
jafnvægi í álfunni, sem flébkst
með stofnun Atlantshafsbanda-
lagsins. Hin fríðsamlega og öra
framíþróun Vestur Evrópu í
skjtófti Atlantshafsbandalags‘ins
hefur ekki einugis orðið þeim
heimshiluta til ómetanlegs góðs,
heldur á hún einnig ríkan þátt í
batnandii stjlórnarfari austan
járntjaJds.