Morgunblaðið - 24.01.1973, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAÓúk ii. JjAr^b!AR 19tá
2T
Fæddur 11. 11. 1910
Dáinn 17. 12. 1972
KUNNINGI minn, Jón Éinars-
son, vélameistari og vinnsliu-
stjóri í Krassanesverksmiðj unni
v. Akureyri, Byg.gðavegi 103,
Akureyri, lézt á heimili sinu 17.
desember sl. og var útför hams
gerð frá Akureyrarktrkju 28.
s. m. Langar mig til aS minnast
þessa mæta mianns á opinberum
vettvanigi með fáum orðum og
hiefði fyrr mátt vera, en ekki
varð því við komið.
Jón Einarsson var sonur hjón-
anna Þórdísar Guðmumdsdóttur,
sem var frá Hafnarfirði og Ein-
ars Sveinssonar, bónda og húsa-
smiðs, sem var Skaftfellingur
að ætt og uppalinn í Mýrdal og
eru þau nú bæði létin. Þegar
Jón, fyrsta bam þeirra hjóna,
fæddist, bjuiggu þau hér í Reykja
ví'k og áttu hér heima nokkur
ár eftir það og vann Einar að
iðn simni, sem var húsasmíði.
Það mun hafa verið árið 1914,
að hjónin öuttust að Brautarholti
á Kjalamesi og hófu sveitabú-
s'kap, en höfðu þar aðeins stutta
dvöl, þvi ári síðar keyptu þau
Leirá í Borgarfirði, höfuðból að
formu og nýju og bjuggu þar
nálægt áratug, eða þar til Jón
var 14 ára. Jón ólst því að mestu
leyti upp í Leirársveitinni og
átti hann margar ljúfar minn-
inigar frá þeim árum, en á þeim
aldri er mesta þroskaskeið og
breytinga flestra manna og
verða minningar frá því skeiði
jafnan rikastar í endurminnimg-
unni, einkum þegar á ævina
liður. Um það leyti sem Jón
fenmdist, það er árið 1924, flutt-
ist fjölskyldan frá Leirá og sett-
iist að á Skaiganum og reisti Ein-
ar þar íbúðarhús fyrir þau, en
1929 fluttuist þau til Reykjavikur
og bjuggu foreldrar Jóns þar
jafnan síðan. Jón var þó farinn
suður nokkru áður til iðnnáms í
jámsmíði. Námsgáfur góðar
komu snemma í ljós hjá Jóni
en ekki mun hugur hans þó hafa
staðið svo mjög til langskóla-
náms, en hann lauik iðnnámi
með góðum vitnisburði og
nokkru síðar settist hann í Vél-
stjóraskóla fslands og útskrifað-
ist þaðan vorlð 1933 með óvenju-
lega hárri einkunn, eða þeirri
hæstu, sem þar hefði verið tek-
in, að þvi er kunmuigir menn
hafa sagt mér. Nokkru síðar fór
hann í ratfmagnsdeildina og út-
skrifaðist þaðan Næstu árin starf
aði Jón aðallega sem vélameist-
ari á skipum Eimskipafélags fs-
lands, mest á gamia Dettifossd.
Það miun svo hafa verið á árimu
1941, að Jón brá sér í land og
gerðist þá um sumarið aðalvél-
stjóri við síldarverksmiðjuna á
Dagverðareyri við Eyjafjörð.
Vorið 1940 hafði Jón gengið að
eiga eftirlifandi konu sína, Ingi-
bjöngu Þórðardóttur, sem var
héðan úr Reykjavík og fluttust
þau hjónin norður árið 1942 og
bjuggu þar saman þar til yfir
lauk og hygigst frú Iingibjörg búa
þar áfram, svo mikliu ástfóstri
tóbu þau bæði við þessa fögnu
og veðursælu byggð, þótt fjarri
væri átthöguim þeirna beggja.
Fynst voru þau möng ár á Dag-
verðareyri, en þegar þar var
©kki verksvið fýrir Jón lengur,
þegar síldin brást við Norðuir-
land, fluttust þau til Akureyrar
og gerðist Jón þá yfirvéllsitjóri við
frystihús Ú.A., en nú síðast, eða
um árafuig, var hann vinnslu-
stjóri við Krossianesverksmiðj -
una. Jón hafði alla tíð verið
þrekmenni og hnauistmenni, en
fýrir 3—4 árum veiktist hann og
varð að vera frá vinnu nokkurn
tírna, en virtist svo hafa náð sér
nokkuð vel eftír þau veikindi, en
nú kom kallið án þess að gera
boð á undan sér.
Eins og áður er dnepið á, var
allt nám og síðan starfssvið Jóns
Einarsson í aðalatvinniuigneinum
landsins og hygg ég, að naumast
magi á milii hjá, hvort hann haifi
staðizt betur prófin í iðn- og vél-
skólanum eða í sjálifum skóla
lífsins. Ég vann aldrei með Jóni,
en glöggir menn, sem starfað
hafa með Jóni og undir hans
stjónn hafa sagt mér ýmislegt
athyglisvert um vinnubrögð
hans. Jón er sagður hafa verið
yfirleitt mjög vinsæll af sam-
starfsmönmum sinum og undir-
mönnum, enda var honum ein-
staklega laigið að stjórna fólki
við störf. Hann gerði að vísu
miklar kröfur til manna sinna,
en öllum var ljóst, að hann gerði
jafnan mestar kröfur til sjáifs
sín. Hann gekk heill og óskiptur
að hverju verki og dugnaður,
hæfni hans og eldmóður hreif
aðra með sér. — Ekki var Jón
margmáll til lofs eða lasts,
en þeir, sem lögðu sig fram,
gátu reiitt sig á traust hans
og stuðning. — Sumium
fannst Jón vera nokkuð íhalds-
samur í háttuim og hann var
ihaldssamur í þeim skilningi að
hann mat mikils ýrnsar fornar
dyggðir, svo sem orðheldmi,
vinnusemi og hófsemi. Hann var
hins vegar opinn fyrir hvers kon
ar nýjiungiuim í hagrænum og
verklegum efnum og fáir mumu
haifa verið fljótari að tileinka
sér nýjungar á sínu sviði en
hann. Einn af starfsmönnuim
Jóns, vel glögigur maður, hetfur
saigt mér eftirfarandi sögu: Þeg-
ar síldarverksmiðjan í Krossa-
nesi hafði fy rst tekið á leigu sild
arflutniingaskip, en það var árið
1963, hafði verið fengin síldar-
dæla og sett í skipið, en hún
reyndist óhæf, þegar til átti að
taka. útlendur verkfræðingur,
sem komið hafði með dæluna til
landsins, var þá kallaðiur til.
heimakær, enda bjó kona hans
honum gott heimili, enda bar
aldrei skugga á hjónaband
þeirra. Ekki varð þeim þó barna
auðið, en þau tóku í fóstur og
sem kjörbam konumgan dreng,
sem nú er uppkominn, Guð-
mund Jónsson, yfirvélstjóra í
vararafstöðinni á Akureyri, sem
hefur reynzt foreldrum sinum
eins vel og bezt verður á kosið
og hefur gengið svipaða braut
bæði í námi og starfi og faðir
hans. Tvo bræður á Jón á lífi,
sem báðir eru yngri en hann, en
þeir eru Hlöðver Einarsson, vél-
smiður, Njarðargötu 33 hér í
borg og Sveinn Einarsson, verk-
fræðingur, starfsmaður Samein-
uðu þjóðanna í Mið-Ameríku.
Fóstursystir þeirra bræðra er
Arnheiður Jónsdóttir, húsmóðir
á Breiðamýri í Reykjadal.
Méð Jóni Einarssyni hverfur
af sviðinu sérstæður o>g uimfram
Sveinsson trésmiður. Hann var
Skaftfellimgur í ættir fram.
Jón fluttist með foreldrum
sinum vorið 1914 að Brautarholti
á Kjalarnési. Þá jörð höfðu þau
tekið á leigu til eins árs, en vor-
ið 1915 festu þau kaup á heima-
jörðinni Leirá í Leirársveit og
fluttust þá þangað þar sem þau
bjug'gu í 9 ár. Árið 1924 fluttist
Jón með foreldrum sinum til
Akraness og átti þar heima til
ársins 1927 að hann fór til
Reykjavíkur og hóf jámiðinaðar-
nám í Vélsm ðjuinni Héðni og
lauk þar sveinsprófi í rennismíði
árið 1931 ásamt iðnskólaprófi.
Það sama haust hóf hann svo
nám í Vélskóla íslands og lauk
þar prófi með ágætum vorið
1933, enda ágætur námsmaður.
Þá strax að afloknu prófi hóf
hann störf hjá Eimskipafélagi ís-
lands h.f., sem vélstjóri á e. s.
Dettifassi, en haustiið 1936 fékk
hann fri frá störfum þar og hóf
niám i rafmagnisdeild Vélskól-
ans, sem þá var nýlega stofnsetf.
Lauk hann þar lofsamlegu prótfi
vorið 1937. Eftir það var hamn
vélstjóri á e. s. Dettitfossi þar til
árið 1941 að hann sagði sfcarfi
símiu lausu hjá Eim.skipafélaiginu
og réðst að Dagverðareyri, en
þar steig bann á land hinn 1. maí
1941 ásamt eiginkonu sinni, Ingi-
bj örgiu ÞórðardóttUr. Þau giftu
sig 22. júní 1940. Einkasonur
þelrra er Guðmundur fæddur
29. nóvember 1944.
Bræður Jóns eru Hlöðver jám-
smiður og Sveinn verkfræðing-
ur og Bergþór er var yngstur og
dó smá bam.
Sonur Þórdísar af fyrra hjóna-
bandi var Guðmundur Jónsson.
Hann lauk prófi úr Sjómanma-
skólanum árlð 1930 og fórst mieð
m.b. Kveldúlfi frá Akranesi vet-
urimn 1933. Hann var alla tið Jóni
JÓN EINARSSON,
Akureyri - Minning
Verkfræðingurinn skoðaði grip-
inn i krók og kring og reyndi að
finna, hvað að væri. Jón Einars-
son stóð álengdar og fyigdist
vel með. Ekki tókst verkfræð-
inignum að finna hvað að var og
gaf verkið frá sér. Gekk Jón þá
að dælumni, losaði með fáum
handtökum úr henni stálsívaln-
ing og fór með hann í verkstæði
verksmiðjunnar. Eftir hálftíma
eða svo, var viðgerðinni lokið.
Ekki sagði Jón eitt orð meðarn á
þessu stóð. Nú var það verk-
fræðin'gurinn, sem stóð álengd-
ar og fylgdist með og er sagt, að
hann hafi orðið dálitið skrítinn í
framan, þegar dælan fór í gang.
— Þetfca þótti að vomum vel af
sér vikið. En svipuð atvik, þótt
þau væru kannski ekki eins sér-
stæð, munu oft hafa komið fyrir
í starfi Jóns Einarssonar. Hann
tók vist æði oft til sinna ráða,
m.a. með smiði vandfenginna
hluta, þegar mikið lá við og var
þá ekki spurt um, hvort væri
dagur eða nótt, helguir dagur eða
rúmhelgur. Slíkir menn eru þarf-
ir þjóð sinni og samiferðamönn-
uim og vandfýllt skarðið, þegar
þeir falla.
Ég held, að segja megi, að Jón
Einarsson hafi fyrst og fremst
verið miaðiur starfsins, fundið
þar miklia lífstfyllingu. Mikla
ánægju hafði Jón þó af veiði-
skap, og var það næstum eini
„iuxusinn", sem hann veitti sér,
að skreppa austur í Laxá dag og
dag, enda var hann laginn veiði-
maður. Eiinmiig kunni hann vel að
fara með byssu, einkum fyrr á
ánuim. Virðist Jón hafa sótt bæði
smiíðanáttúruna og veiðigleðina
til föður sins, en hann mun lítt
hafa gierngið að störfum við bú-
skap, nema uim sláttinn, en sinnti
því meira smiíðum og veiðiskap
i Laxá meðan hann bjó á Leirá.
Jón Einarsson var maður
allt merkur maður, sem lagði
sig ekki eftir að þræða slóðir
annarra í hvívetna, en var þó
mikil hjálparhella samferðamönn
um og öllu atgervi leggja fyrir
frábær. Er það mikið happ, þeg-
ar menn gæddir svo góðium gáf-
um og öllu atgervi lieggja fyrir
sig nám og störf í þýðingarmestu
atvinnuigrein landsmanna og
leggja sig þar alla fnam og held
ég, að fátt sé æskilegra fyrir af-
komu og framtið þjóðarinnar i
þessu landi en að eiga sem flest
börn af gerð Jóns Einarssonar.
Við hjónin vottuim konu Jóns
heitins og öðrum ástvinum ein-
læga samúð okkar.
Sigurður M. Helgason.
JÓN Einarsson, verksm.stjóri í
Krossanesd er látinn.
Sunnudagsmonguninn 17. des-
ember hafði hann heimsótt gaml
an og góðan vin sinn og fyrr-
verandi samsfcarfsmann við Síld-
arbræðslustöðina á Dagverðar-
eyri, Guðna Þórðarson, verk-
stjóra í Hamarstíg 1 á Akureyri
og Sigríði Einarsdótfcur konu
hans.
Þeir héldu þeim góða og
gamla sið og heimsækja oft hvor
annan.
Jón virtist reifur og hress og
kvaddi þessi vini sina og gekk
heim á leið upp Hamarstiiginn
en hann kornst ekki heim i
Byggðaveg 103.
Hann hné í götuna framan
við næsta hús við sitt eigið og
dó samstundis af blóðtappa í
hjarta.
Jón Einarsson var fæddur í
Reykjavik. Voru foneldrar hans
hjónin Þórdis Guðmundsdófctir,
ætfcuð úr Hafnarfirði og Einar
mjög kær enda sérstakur að öllu
því sem góðan dreng prýddi,
enda alizt upp alla tið með
bræðnum sínum.
Fóstursystur átti Jón. Hún
heitir Arnhieiður Jónsdóttir og er
gift Hanallldi Sfcefánssyni, bónda,
Breiðumýri í Reykjadal.
Ing'Ibjörg var dóttir hjónanna
Þuiríðar ólaifedóttur og Þórðar
Sigfúsar Vigfússonar, skipstjóra.
Bjuiggu þau á Njáissgötu 37.
Þórðuir dnukknaði árið 1924 og
var ynigsta barnið þá enn ófætt.
Systkinin voru 7 og var Irngi-
bjöng eina systirin og 9 ára að
aldri þegar Þuríður varð fyrir
þessu áfalh. En hún var einstök
manneskja og hélt saman he'm-
ilinu og kom sínum stóra hópi
upp og öllum vel til manns.
Böm þeirra voru:
Ástvaldur skipstjóri, hafn-
sögumaðuir í Keflavik. Ólafur
raifvirki í Vestmannaeyjum. Vig-
fús skipstjóri, sem lézt í apríl
1968, 54 ára og hafði þá síðustu
4 árin verið fnamkvæmdastjóri
við Hraðfryst'lhús Stokkseyrar.
Skúli trésmiðuir. Hjörfcur vél-
stjóri og ynigstur, Þórður, rak-
arameistari í Vestmannaeyjuim.
Ég sem þessar línur rita sfcarf-
aði í Síldarbræðslunni á Dag-
verðareyri árin 1943 til 1953 eða
um 10 ára skeið og i nánu sam-
starfi með Jóni Einarssyni.
Á stríðsárunuim var hafizt
banda uim endurbyggingu verk-
smiðjuinnar á Dagiverðaneyri.
Þagar Jón réðst til verksmiðj-
unnar árið 1941, var hún lítifl
og gömul, bræddi um 1.200 mál
á sólarhring.
Það voru erfiðir tímar við upp-
byggmgu og bneytingar á gam-
alíli verbsmiðju og þurfti mik-
iMar hugsunar við.
Jón bar hitann og þuinigann af
öllum þeim verklegu fram-
kvæmdum.
En fnamkvæmdirnar voru þantn
i.g genðar, að gamla verksmiðj-
an var aldrei stöðvuð. Reksfcur-
inn hélt áfram og smátt og smátt
jókst vélakostur og var svo kom-
ið 1945, að verksmiðjan var kom-
in í fullia afkastagetu, 6.000 mál
á sólarhring.
Það er nú óhætt að segja að
þesisl verksmiðja var með beztu
verksmiðjuim landsins að öllum
vðlabúnaði og í hagkvæmnii i
rekstri og jafnvel þófct viðar
væri leitað.
Jón sá um og stjómaði upp-
sebninigu og staðsetningu allna
vó’ia og allis rafmagnsútbúnað
ar en verksmiðjan rak eigin raf-
stöð og framleiddi næga orku
fyrir allar þarfir sínar.
Aðalverkstjóri verksmiðjunn-
ar var Guðni Þórðarson og var
samvinna Jóns og Guðna við all-
ar endurbygginigar með ágætum.
Á þeim árum var verksmiðju-
stjóri norskur maður, J. Jentoft
Indbjör að nafni, en hann hætti
starfi árið 1948. Bar hann fullt
traust til Jóns og fóil honium mik-
M verketfni, sem Jón leysti frá-
bærlega vel af hendi.
Verksmiðjan, sem Jón tók ást-
fóstri við og byg'gði upp svo vel,
sem það var gfirt, varð honum
mjög kær.
Síðan kom síldarieysið fyrir
Norðurlandi 1945 og þá sögu ætla
ég ekki að rekja.
Það var með miklum trega,
sem Jón horði upp á það, að
vélar verksmiðjunnar voru tekn-
ar niður og seldar til ýmsra
staða, Sauðárkróks, Vopnafjarð-
ar og Neskaupstaðar. Þrátt fyrir
allt, þá skiiluðu vélarnar bæði í
Vopnafirði og Neskaiupstað mikl-
um hagniaði til beggja þessara
staða.
Þagar vélakostur verksmiðj-
umnar á Dagverðareyri var rifinn
niður og seldur árið 1955, flutt-
ust þau hjón til Akureyrar og
keyptu þar húsið Bygigðaveg
103 og áttu þar heima æ siiðan.
Hann vann nokkur ár sem yfir-
vélstjóri við frystihús Útgerðar-
félags Akureyr'nga, eða til árs-
ins 1963 að hann réðsfc verk-
smiðjustjóri að verksmiðjunmi á
Krossanesi.
Þó að Jóni væru allar leiðir
opnar til ágætra starfa við ýmis
fyrirtæki, þá vildu hann og hans
ágæta kona, Ingibjörg Þórðar-
dóttir, ekki flytjast frá Akureyri
og Eyjafirði.
Þar undu þau sér bezt enda
höfðu þau Lifað þar sín beztu ár.
Margar ferðir fór Jón á sjó i
Eyjafirði bæði til fiskjar og til
veiða og sér till andlegrar og
líkamlegrar hressingar.
Hanm undir sér vel á bátnum
sinuim á firðimum bláa. Stund-
um gekk hann með sjó fram í
vikinni á Dagverðareyri og út
með fjörum. Hélt hann þá gjarn-
an á silungsistömg og veiddi oft
vel stóra og væna sjóbleikju.
Þessar stundir voru Jóná dýrð-
arstundir.
Fylgdi pabba sínum á þessum
feröum Guðmundur einkasonur
hans, og var hann ekki margra
ára, þegar hann fór að fylgjaat
með honum. Var jafnan mjög
náið og kært samband þeirra á
millli. Hefur Guðmundur fetað i
fótspor föður sins og sótt mennt-
uin sína í sömu skóla og hamn.
Guðmund'Uir er nú yfirvélstjóri
vð vararafstöð Laxárvirkjunar
ó Akureyri.
Á stríðsárunuim á Dagverðar-
eyri þegar síldin var mest árin
1943 og 1944 var ganram að litfa.
Jón lagði nótt við dag og ég
skiildi aldrei hve hann gafc lagt
á sig mikla vinnu við að halda
verksmiðjunni i fullum giangi og
gekk það göldrum næst, hve Jón
var úrræðagóður og snjall á að
leysa hinar vandamestu smíðar á
varahlutuim svo sem legum og
tannhjólum svo nokkuð sé nefnt.
En mikill skortur var á öllum
varah’iutum sérstaklega í ýmsar
gamlar vélar og á striðsárunum
var al'ls ekki hægt að fá suma
nauðsynlega varahJiutL
Eimnig bættist það við að skip-
in þurftu margvislegar við-
Framhald á bls. 23.