Morgunblaðið - 18.09.1973, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ — ÞRIÐJUDAGUR 18. SEPTEMBKR 1973
Hrafn Gunnlaugsson sknfar frá Stokkhólmi;
Æsispennandi kosninganótt í Svíþjóð
Palme klifrar upp á borð á blaðamanuafundi.
KOSNINGANÓTT sænsku
þingkosninganna var geysi
lega spennandi. Kemur
þar margt til. Kosninga-
tölva sjónvarpsins gerði
ýmist að spá falli stjórnar
jafnaðarmanna eða áfram-
haldandi setu og þá með
naumum þingmeirihluta.
Annað sem jók á spenn-
una var, að hiðmargrómaða
og hraðvirka talninga-
kerfi, sem átti að hafa úr-
slitin tilbúin fyrir mið-
nætti,reyndist hroðvirkten
ekki hraðvirkt, svo ná-
kvæmar tölur létu oft bíða
eftir sér.
Það sem ruiglaði talniniga-
kerfið helzjt í rtmimu, var að
sumuim kjósendum, sem
höfðu þegar greitt atkvæði
með póstseðli (Svíar hafa sér-
stakt kjörborð á pósthúsum
Jamdsins, fyrir utan kjörstaðar
atkvæði) hefur smúizt hugur
é siðasta degi, og þeir kosið
aftur. í tilvikum sem þessum
giidir síðari kjörseðillinm.
Fjöldi þessara efasemda-
manna reyndist miklu meiri
en nokkum gat órað fyrir. Þá
er vert að taka með í reikin-
inigimn, að kjörsókn var mjög
mikil síðustu timana, sem
kjörstaðir voru opnir, og að í
heild er þetta mesta kjörsókn
í sögu Svía.
PALME BRUGÐIÐ
Sænska utanríkisráðuneyt-
ið hafði komið upp sérstakri
aðstöðu fyrir erlenda frétta-
memn í anddyri sjónvarpshúss
ins og allir stjómmálaflokk-
amir buðu fréttamönmum er-
iendu dagblaðanna að líta inn
á kosnimgavökur sjálfrar
flokksforystunnar. Við
komum í höfuðstöðv-
ar jafnaðarmanna upp úr
10 um kvöldið, en þá
hafði kosninigatölva sjónvarps
ins sent frá sér fyrstu spána.
Eftir henni að dæma, var yfir
burðasigur borgaraflokkanna
trygigður, hlutföllin yrðu
170 gegn 180 fyrir borgara-
flokkana. Þar sem fjöldi
tæknimanna hafði lofað mjög
djúpsæi og spakvizku tölv-
unnar tóku menn þessa spó
góffa og gilda. Það var ekki
brashýr forsætisráðherra sem
fór fögrum orðum um fómar
vilja þeirrá, er hefðu gefið
vimnu sína í kosnimgabarátt-
una fyrir jafnaðarmenn.
Pálme ræddi ekki hugs.amleg
stjómarskiptd. Forsætisráð-
herranum virtist ögn hrugðið
og dró hann sig fljótlega til
baka inn í minna herbergi
ásamt nokkrum forimgjum
j afn.aðarmanna.
FÖGNUÐUR
Við heimsóttum mæst kosn-
ingavöku Miðflokksins (Cent-
erpartiet). Nýjar tölur, sem
beintu til breytimga á spá tvölv
ummar höfðu ekki komið. Þar
var gífurlegur fögnuður og
virtust þeir ýngri i hópnum
eiga erfitt með að stilla gleði
sína. Allir voru sannfærðir
um stjórnarskipti og hinn
ágæti rithöfumdur, Per Olov
Siundmann, sem talinm var
helzta menmtamálaráðherra-
efni borgarafl'okkanna lék á
als oddi við fréttamenm. Eft-
ir fyrstu tölium að dæma hafði
fyligi Miðflokksins aukizt um
6—7%. Nokkru síðar birtist
formaður flokksins, Fálldin,
og menn voru fljótir að skála
fyrir nýja forsætisráðherran-
um. Eftir að hafa hlustað á
siigursömigva Miðflokksins
héldum við til höfuðstöðva
Þjóðarflokksins (Folkpart-
iet). KLukkan var tæplega
háíf tólf og nýjar tölur voru
komnar. All't benti enn til
þess að stjómarskipti yrðu,
en hlutföllin milli borgara-
flokkanna höfðu breytzt frá
því sem áður var. Þjóðar-
fliokkurinn hafði orðið fyrir
algjöru fylgishruni, Miðflokk-
urinn og Hægri flokkurimn
höfðu tekið hrumið yfir til
sin. Gunnar Helen, formaður
Þjóðarflokksins var auðsjáan
lega mjög sleginn yfir síðustu
tölum. Hann leiddi sem mest
hjá sér allt tal um fylgishrun
flokksins, og sagði, að aðal-
atriðið væri, að nú yrðu loks-
ins stjórnarskipti og slíkt
væri sigur í ósigrinum.
SÖNGUR OG DANS
Við kvöddum fljótlega sali
Þjóðarflokksins og heimsótt-
um kosn'mgahátíð kommúm-
iista. Þar var mikil gleði og
glaumur. Formaður flokksins,
C, O. Hermanson lét gleði
sína óspart I ljós, söng og
dansaði. Baráttumenn flokks-
ins höfðu safnað að sér ýms-
um hljóðfærum og voru hinir
hressustu og sumgu baráttu-
söngva. Að siðustu heimsótt-
um við Moderama (Hægri
flokkinn). Kiukkuna vamtaðd
nú örfóar mínútur í 12. Þá
birtist ný spá á sjómvarps-
skerminum og sló þá þögn á
flesta. Borgaraflokkamir
voru aðeins 5 þimgsætum. ytfir
og Sveiflan virtist jafnaðar-
mönnum í hag. Gösta Bob-
man, formaður flokksins, sagð
ist ekki vilja fuilyrða, að um
stjórnarskipti yrði að ræðe.
Nú, jafnaðarmenn höfðu tap-
að nokkru fyligi, hefðu komm
únistar sigið á. Hvað varðaði
eiigin iflokk var Bohman
ánægður með árangurinn.
Hægri fflokkurinn vann als
staðar á, en á kostnað Þjóðar-
flakksins.
ALMENNUR HLÁTUR
Við héldum aftur upp í sjón
varpshúsið og mú hófst hin
munverulega spemma. Tölivan
gerði ýmist að spá stjómar-
skiptum eða að spá þvi, að
stjórnin héldi velli með naum
indum. Er frá leið urðu sveifl
umar svo örar að almennur
hlátur fór um húsið í hvert
skipti sem tölvan sendi frá sér
nýja spá.
Forsætisráðherra, Olov
Palme, kom nú í fyl'gd fíokks-
bræðra til að umdirbúa sig
undir sjóruvarpssamtal strax
og tölumar yrðu skýrar.
Paime var n.ú léttur I spori og
igerði að gamni sínu, en vildi
engu spá um úrsllitin. Það
var þó augljóst á öllu, að
hann þóttist nú trúa þvt að
stjórnin héldi velld.
Flokksforingjarnir komu
nú hver á fætur öðrum en
talmimgim tafðiist og tölivan
spáði ýmist of eða vam fyrir
stjómina. Kosningavaka
sjónvarpsins var framlen/gd
aftur og aftur og aftur og aft-
ur, en að verða 4 um mongun
in,n var ljóst að staðan væri
svo jöfn, að ekki yrði hægt
að segija með vissu um úrslit-
in fyrr en daginm eftir. Tölv-
am spáði þá ýmist 175 þinig-
sætum gegn 175 eða 176 geign
174 jatfnaðarmönnum og
kommúnistum i vil.
Svíþjóð hafði uppldtfað geysi
lega spennandi kosninganótt
em án fullrar vissu um úrslit-
in.
Fylgishrun Þj óðarflokksins
Fréttaskýring eftir
Hrafn Gunnlaugsson
Stok’khólmi í gær.
SÆNSKI þjóðarflokkurinn
(Folkpartiet) er áþreifanlegt
dæmi um borgarafiokk af
gamla skólanum, sem liefur
dagað uppi. í kosningabarátt-
unni Ienti flokkimnn í tóma-
rúmi milli hægra flokksins
(Moderarna) og Miðflokksins
(Centerpartiet). Miðflokkur-
inn og Hægri fiokkurinn hafa
mjög ákveðin baráttumál á
stefnuskrá sinni og berjast
fyrir hugsjónum, en Þjóðar-
flokkurinn hefur oftast verið
hraeddur til stórra ákvarðana
og átt erfitt með að finna
mál eða skýra stefnu til að
berjast fyrir, sem hrifi al-
menning. Þrótinin bendir til
þess, að fólk krefjist nú skýr-
ari svara af stjórnmálaflokk-
unum en áður, og kjósi í
minna mæli eftir reglunni: ég
kans þá síðast og kýs þá
aftur.
MiðffloikkuiriTiin hefur tekið
skelegga afsitöðu gegn auknu
miðstjómarvaldi og náð víða
til ungu kynslóðairinniar með
því að sýna í verfci, þar sem
þeir ráða út á landsbyggð-
inni, að hugur fylgir máld, og
takmarkið sé dreifimg valds-
ims í framkvæmd en ekki í
siagorðum támiuim. Á þennan
hátt hefur Miðflokkurimn
skapað hugmyndalega and-
stöðu gegn jafnaðarmönnum
og kommúnistuim, sem boða
aukið miðstjórnarvald.
Þá er græna bylgjam öðru
fremur afsprengi Miðflokks-
ins, en fylgjendur bylgjunnar
berjast gegn mengun, þenslu
stórfoorga, hraðbrautum o. s.
frv. Græna bylgjam á mikils
fylgís að fagna meðal æsk-
unnar, og ekki er ótrúlegt, að
Miðffliofekuiriinn hatfi unnáð
fylgi af Þjóðarflokkinuim í
krafti hannar.
Þjóðarflokkurinn hefur
vissiulega fylgt Miðtflokknum
að málium í þessum efinum en
ofltast verið of seinn til og
efeki tekið jafn einarðlega af-
stöðu og Miðfliofctourinm.
Hægri flokfcurinn hefur
barizt fyrir mjög harðri
sitefnusfcrá upp á siíðfcastið
og efcki farið í launfcofa með
skoðanir sínar eins og svo oft
áður fyrir tíð múverandí flor-
manns .flokksimsi, Gösta Boh-
man. Það kann að hljóma
furðulega, en eitilhörð af-
staða Bohmams hefur orðið
til að afla honum vinsæida
langt út fyri.r raðir Hægri
flokksins, og er trúlegt, að
Gösta Bohman
margir af fyrrverandi stuðn-
imgsmönmum Þjóða.rflokfcsins
hafi kosið Hægri floíkkinn
vegna Bohmans. Sjónvarpið
hefur rannsakað vinsælddr
flokksformannanina meðal al-
menndmgis og sýna niðurstöð-
ur þeirrar ranmsóknar, að
Bohman nýtur einna mestra
vinsælda af flolkfcsileiðtogun-
um, ef mdðað er við stærð
haris eigins flofcfcs.
Þá hefur Hægri flokkurinn
lofað skattalæfckun, ef þevr
kæmusit tdil valda, og bent á
ýmisar leilðir. Þjóðarflökkur-
inm hefur í senn verið tví-
stígandi og óáfcveðinn í
skatttaimáluim. Sæmdilega efnað
miðstéttarfóllk og smáat-
vinnurekendur, sem hafa
stuitt Þjóðarflokfcinn hafa þvi
feosið Hægri flokkinn í rtfk-
ara mælli en áður. Verði ekki
um aigera endumýj un innan
Þjóðarfloklkisins að ræða er
hætlt við að hann hverfi hægí
og sígamdi af pallborði
saenskrar stjómmélasögu, lííkt
og gömul skrudda, sem allir
hafa lesið 100 sinnum og
höfðar efcfcl fraimar til neims.