Morgunblaðið - 22.09.1976, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. SEPTEMBER 1976
fttofyntiilrlflifcife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavlk
Haraldur Sveinsson.
Matthlas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson
Aðalstræti 6. slmi 10100
Aðalstræti 6. slmi 22480
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 50.00 kr. eintakið.
Sennilega er engin
þjóð háðari utanrikisvið-
skiptum en við íslendingar.
Efnahagslegt sjálfstæði okkar
og velferð grundvallast að
verulegu leyti á andvirði út-
flutningsafurða okkar og
traustleika þeirra markaða,
sem við þeim taka. Þau verð-
mæti, sem við komum i frjálsan
gjaldeyri, gera okkur kleift að
komast yfir þær nauðsynjar:
neyzluvörur, iðnaðarhráefni og
framleiðslutæki, sem ekki eru
tiltæk í landinu, en eru óaðskilj-
anlegur hluti nútíma þjóðfé-
lagshátta og velmegunar. Það
er óhjákvæmileg forsenda
efnahagslegs fullveldis og stöð-
ugleika velmegunarþjóðfélags
okkar, að okkur takist að ná og
viðhalda hagstæðum viðskipta-
jöfnuði út á við, þ.e. að koma
útflutningsframleiðslu okkar í
það verð er rísi undir nauðsyn-
legum innflutningi og eyðslu
okkar i erlendum gjaldeyri.
Skipta má þeim þjóðum,
sem kaupa útflutningsafurðir
okkar, í fjögur markaðssvæði
Bandariki Norður-Ameríku,
sem eru langstærstur kaupandi
freðfiskframleiðslu okkar Vest-
ur-Evrópu (EFTA og EBE-lönd),
Austur-Evrópu (þar með talin
Sovétrikin) og loks önnur við-
skiptalönd viðs vegar um heim,
sem flest eru smátæk i afurða-
kaupum héðan. Öll þessi mark-
aðssvæði eru okkur mikilvæg.
Þýðing EBE-markaða hefur og
vaxið með framkvæmd bókun-
ar 6, þ.e. tilkomu tollfriðinda
fyrir íslenzkar útflutningsafurð-
ir. Engu að siður er það stað-
reynd, sem ekki verður komizt
fram hjá, að viðskipti okkar
hafa um árabil verið óhagstæð
við öll þessi markaðssvæði
nema eitt, Bandarikin; þ e. að
við höfum keypt og flutt inn
vörur frá þeim langt umfram
afurðasölu til þeirra. Innflutn-
ingur frá Bandaríkjunum hefur
hins vegar verið lítið brot af
útflutningi okkar þangað Þann
veg hefur orðið til sá frjálsi
gjaldeyrir, sem nýttur hefur
verið til að mæta viðskiptahalla
okkar við önnur markaðssvæði,
m.a. vegna oliukaupa frá
Sovétríkjunum, sem hvergi
nærri kaupa afurðir af okkur til
móts við innflutning frá þeim.
Guðmundur H. Garðarsson,
alþingismaður, hefur undanfar-
ið ritað greinaflokk um utanrik-
ismál og utanrikisviðskipti Is-
lands i Morgunblaðið, þar sem
staðreyndir þessa þýðingar-
mikla málaflokks hafa verið
dregnar skýrt og skilmerkilega
fram í dagsljósið. Þar kemur
m.a. fram, að Bandarikin hafa
verið stærstur og þýðingar-
mestur markaður islenzkra
sjávarafurða sl. 25 ár, þegar á
tímabilið er litið i heild. Þangað
hafa árlega farið að meðaltali
um 25% útflutnings okkar og
einstaka ár hefur útflutningur
þangað farið i allt að 40%
heildarútflutnings. Siðast liðin
fimm ár hefur hlutur þessa
markaðar i heildarútflutningi
okkar verið frá 22 upp í 37%.
Meginhluti útflutnings ís-
lands til Bandaríkjanna hefur
verið frystar sjávarafurðir, eða
um 95% útflutnings þangað
Verðmæti frystra sjávarafurða á
Bandaríkjamarkað var á sl. ári á
milli 1 3 og 14 milljarðir króna.
Þessi viðskipti hafa byggzt á
gagnkvæmu viðskiptafrelsi,
sem engar hömlur hafa verið
lagðar á umfram það sem eðli-
legt má teljast i samskiptum
þjóða. Þannig hafa sölusamtök
islenzkra frystihúsa getað
byggt upp fiskiðnaðarverk-
smiðjur og söluaðstöðu i
Bandaríkjunum, sem traustleiki
markaðarins og hagkvæmni
hvilir á. Þessi söluaðstaða er i
dag burðarásinn í íslenzkri freð-
fiskframleiðslu.
Rekstrarstaða fiskveiðiflota
okkar og fiskiðnaðar sem og
atvinnuöryggi þúsunda sjó-
manna, verkamanna og verka-
kvenna um land allt, hvilir ekki
sízt á því sölukerfi, sem tekizt
hefur að byggja upp með þess-
um hætti. Um 75% af fram-
leiðslu nálægt 1 00 frystihúsa i
iandinu fara beint á Bandarikja-
markað. Þessi markaður er þar
að auki eina viðskiptasvæði
okkar í dag, sem skilar hag-
stæðum viðskiptajöfnuði, ráð-
stöfunargjaldeyri, er mætir að
hluta óhagstæðum viðskipta-
jöfnuði okkar við önnur mark-
aðssvæði. Þýðing hans ér því
Ijós öllum þeim, sem einhverja
innsýn hafa i utanríkisviðskipti
þjóðarinnar.
Þegar þessar staðreyndir ut-
Utanríkisviðskipti og
efnahagslegt sjálfstæði
anríkisviðskipta okkar eru skoð-
aðar í Ijósi sameiginlegra hags-
muna þjóðarinnar; ekki sízt
þeirra sem við sjósókn og fisk-
iðnað fást, kemur leiðari Þjóð-
viljans sl. sunnudag spánskt
fyrir sjónir. Þar er með illyrða-
flaumi veitzt að þeirri frjálsu og
sjálfstæðu utanríkisstefnu, sem
íslendingar hafa fylgt frá stofn-
un lýðveldisins, en einn veiga-
mesti þáttur og árangur þeirrar
stefnu hefur verið að vinna
islenzkum útflutningsafurðum
traustan og öruggan markað,
sem er ein meginforsenda
efnahagslegs fullveldis og vel-
megunar þjóðarinnar.
Guðmundur H. Garðarsson,
alþingismaður, lýkur greina-
flokki sinum um islenzk utan-
rikisviðskipti á þessa leið:
„Óhrekjanlegt er að hin fast-
mótaða stefna i utanríkismál-
um, sem byggist á athafna-
frelsi og nánu samstarfi við
vestrænar þjóðir, hefur gert ís-
lendingum kleift að eiga hag-
stæð útflutningsyiðskipti við
bezta markað heims. Sérhver
tilraun til að veikja þann grund-
völl eða raska þeirri uppbygg-
ingu sem átt hefur sér stað í
þessum efnum, er tilræði við
islenzku þjóðina. Frelsi hennar
og sjálfstæði byggist á áfram-
haldi þeirrar utanríkisstefnu,
sem íslendingar hafa búið við,
að sjálfsögðu með eðlilegum
breytingum í samræmi við tíma
og aðstæður. En grundvallar-
stefnan verður eftir sem áður
sú að treysta náin tengsl við
vestrænar lýðræðisþjóðir á
grundvelli friðsamlegra, frjálsra
og ábatasamra viðskipta."
Hlutur konungs hefur
komíð mörguni á óvart
Rabbað við Marin Guðrúnu ræðismann
í Malaga og mann hennar Jean Briand
Hjónin Marin Guðrún og Jean Briand de Crevecoer.
UNDANFARIÐ hafa ver-
ið hér f heimsókn Marin
Guðrún Briand de Creve-
coer, ræðismaður fslands
í Malaga á Spáni og mað-
ur hennar Jean Briand
de Crevecoer. Margir Is-
lendingar sem hafa lagt
leið sína til Suður-
Spánar hafa notið fyrir-
greiðslu þeirra hjóna.
Mbl. ræddi við þau hjón
áður en þau héldu á
braut og spurði einkum
um hvernig ástand mála
væri á Spáni nú þegar
drjúgur tími er liðinn
frá því Franco einræðis-
herra andaðist.
— I daglegu lífi er mjög svo
litla breytingu að merkja. Sfð-
ustu árin sem Franco lifði fór
að bera á því að fólk hefði
áhuga á að koma upp pólitísk-
um klúbbum og upp úr þeim
hafa síðan myndast þeir stjórn-
málaflokkar, sem nú láta að sér
kveða: falangistar, kristilegir
demókratar, frjálslyndir, sósial-
demókratar og sósialistar. Eftir
að Franco andaðist var undir
forystu Arias Navarro, þáver-
andi forsætisráðherra, gengið
mun lengra í lýðræðisátt en bú-
ist hafði verið við. Þó lögðu
flestir mikla áherzlu á að þró-
unin mætti ekki verða of hröð,
heldur yrði að fara hægt í sak-
irnar. I þeirri stjórn var þá
áreiðanlega. Fraga innanríkis-
ráðherra sem var í reynd
stefnumótandi og þegar sú
stjórn hvarf frá héldu flestir að
honum yrði falið embætti for-
sætisráðherra. Þvi kom mörg-
um á óvart þegar Suarez var
skipaður í starfið og er talið, að
konungur hafi þar viljað hafa
hönd i bagga. Suarez er per-
sónulegur vinur konungs og er
sagður duglegur stjórnmála-
maður. Hann er falangisti, en
talinn hófsamur og vill ekki
fara of geyst.
— Við getum ekki neitað þvi
að okkur finnst sem Spánverjar
láti.sér fátt um stjórnmál finn-
ast. Þess ber að geta að þeir
hafa ekki þekkt lýðræði og
einnig verður ekki horft fram-
hjá þeirri staðreynd að af sum-
um stéttum — hinum efna-
minni — var Franco dáður og
virtur — algerlega andstætt þvi
sem Salasar var til dæmis I ná-
grannalandinu Portúgal. Það er
heldur ekki laust við að Spán-
verjar hyllist til að sveipa
minningu Francos ljóma; ef
vöruskiptajöfnuðurinn er mjög
óhagstæður eða ef gjaldeyris-
sjóðir rýrna mikið, hristir fólk
höfuðið og segir: „Þetta er allt
vegna þess að sá gamli lifir ekki
lengur." Auðvitað verður fólk
líka að hafa í huga að stjórnar-
far verður að miðast við aðstæð-
ur á hverjum stað. Þróað lýð-
ræði eins og gerist á Norður-
löndum og í mörgum öðrum
löndum V-Evrópu er ekki endi-
lega það sem hentar Spáni lang-
bezt. Heiminum verður ekki
þreytt á einum degi, þótt einn
maður deyi og meira að segja
þeir róttækustu gera sér grein
fyrir þvi að þetta verður að
ganga fyrir sig þannig, að ekki
fari allt úr skorðum. Spánverj-
ar segja sjálfir: „Það þarf að
stjórna okkur með fastri en
kærleiksríkri hendi.“ Og það er
ekki bara hægt að taka aðferð
sem hentar einhvers staðar og
ganga út frá þvi sem gefnu að
hún eigi við hvar sem er.
— Hlutur konungsins hefur
komið mörgum á óvart, sögðu
þau hjónin. — Margir voru
sannfærðir um að hann yrði
hálfgerð skrautfigúra. En i Ijós
hefur komið að hann beitir sér I
stjórn landsins og virðist ætla
að verða vinsæll meðal fólksins.
Hann hefur áreiðanlega frjáls-
lynd viðhorf og enda þótt hann
sé alinn upp undir handarjaðri
Francos gerir hann sér grein
fyrir að breytinga er þörf og
virðist hafa þá yfirsýn, sem er
nauðsynleg og getur komið
landi og þjóð til góða.
— Innan núverandi stjórnar
eru auk Suarezar tveir menn
verulega áberandi. Þeir eru
Pito de Veiga flotamálaráð-
herra og Franco flugmálaráð-
herra — sem er alls óskyldur
gamla Franco. Þessir menn eru
báðir hershöfðingjar og aug-
Ijóst er að herinn hefur drjúg
Itökí stjórninni. En þessir
menn virðast njóta trausts og
vinsælda. Þá ber og að nefna
aðstoðarforsætisráðherrann
Santiago, aldraður fyrrverandi
hershöfðingi og Francomaður.
Hann verður í augum margra
eins konar tengiliður nútíðar
og fortíðar og Spánverjar virð-
ast gera sér ljóst að ákveðið
samhengi verður að vera þar á
milli, svo að kollsteypur verði
ekki of snöggar.
— Lifskjör á Spáni fara batn-
andi. Astand Suður-Spánar hef-
ur alltaf verið verra en norðar í
landinu. En ferðamanna-
straumurinn hefur bætt þar
mikið um. Kröfur Spánverja til
lífsins eru ekki á Norðurlanda-
mælikvarða, en maður fær ekki
séð að fólk yfirleitt líði skort
nema siður sé. Á Suður-Spáni
er sjálfsagt minni áhugi á
stjórnmálum en á Norður-Spáni
og menningarlega séð hefur
Suður-Spánn löngum þótt á
töluvert lægra plani.