Morgunblaðið - 22.09.1976, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. SEPTEMBER 1976
— Stjórn Smiths
Framhald af bls. 1
menn af 66 &þingi landsins. Þing-
flokkurinn mun koma saman og
fjalla um málið á fimmtudag, að
þvf er talið er.
Hinar brezk-bandarfsku tillög-
ur til lausnar, sem enn hafa ekki
verið birtar, gera sem fyrr segir
ráð fyrir meirihlutastjórn blökku-
manna innan tveggja ára, og einn-
ig stjórnarskráráðstefnu f Genf,
að fjölgað verði ráðherrum í rfkis-
stjórn Ródesfu þannig að blakkir
þjóðernissinnar fá ráðherrastóla
og stofnun sjóðs upp á tvo millj-
arða dollara með aðild Bandaríkj-
anna, Bretlands, Suður-Afrfku og
fleiri þjóða til að bæta hvftum
íbúum Ródesfu tjón af búferla-
flutningum frá landinu og stuðla
að uppbyggingu þess undir stjórn
blökkumanna, að því er AP-
fréttastofan sagði í kvöld. Nyer-
ere sagði f dag, að samkvæmt um-
ræddum tillögum væri gert ráð
fyrir myndun bráðabirgðastjórn-
ar í Ródesfu sem „aflýsti strfð-
inu“, þ.e. blakkir skæruliðar
myndu hætta bardögum. Fréttir
herma að þetta atriði hafi Smith
beðið Kissinger að fá samþykkt
hjá leiðtogum Afríkuríkja, en
annað hafi verið að öryggi hvftra
yrði tryggt.
Bandariskir embættismenn
túlka ummæli Nyereres, sem þeir
höfðu búizt við að yrði hvað erfið-
astur viðureignar af Afrísku leið-
togunum í sáttatilraunum Kiss-
ingers, á þann veg að aðrir afrfsk-
ir leiðtogar muni einnig fylgjandi
frumkvæði Kissingers f þessu
efni. Hvað varðar klofning innan
skæruliðahreyfingar þjóðernis-
sinna f Ródesfu sagði Nyerere, að
einnig innan hennar væri ekki
nauðsynleg fyrir stjórnarskrár-
ráðstefnu f Genf, þvf þar gætu
fulltrúar hinna ýmsu brota átt
sæti.
Þá sagði Nyerere að nokkur
árangur hefði náðst í viðræðum
Kissingers og John Vorsters, for-
sætisráðherra Suður-afríku, um
framtíðarskipan mála í Namibíu
(Suðvestur-Afrfku), þótt allmörg
vandamál væru enn óleyst.
— Fyrsti maður
Framhald af bls. 3
samþykkt að fara þess á leit við
Magnús H. Magnússon fyrrver-
andi bæjarstjóra að hann skipaði
fyrsta sætið á lista Alþýðuflokks-
ins f Suðurlandskjördæmi við
næstu alþingiskosningar og varð
hann við þeirri bón.
Magnús H. Magnússon er fædd-
ur i Vestmannaeyjum 30. septem-
ber 1922 og er því tæplega 54 ára
að aldri. Magnús lauk prófi frá
Loftskeytaskólanum 1946 og
gegndi ýmsum störfum fyrir Póst
og sfma og árið 1956 var hann
skipaður póst- og sfmstjóri í Vest-
mannaeyjum.
Magnús var kjörinn bæjarfull-
trúi fyrir Alþýðuflokkinn í Vest-
mannaeyjum 1962 og var sfðan
ráðinn bæjarstjóri þar, og varð
hann landskunnur er eldgosið
byrjaði f Vestmannaeyjum 1973.
Magnús er kvæntur Mörtu
Björnsdóttur.
— Blöð um
sænsku
kosningarnar
Framhald af bls. 15
hagsmuni sfna eða hvort þeir
hafi verið að gera uppreisn
gegn miðstjórnarskrifstofu-
bákni, en úrslitin sýni að hægri
sveifla í jafn sósfalseruðu landi
og Svíþjóð sé hugsanleg ekki
sfður en vinstri sveifla.
Blöð á Norðurlöndum fjalla
og mikið um niðurstöðurnar og
taka að sjálfsögðu afstöðu eftir
því hvernig þeirra eigin póli-
tísku viðhorf eru. Þó ber flest-
um saman um að borgaraflokk-
unum muni ekki ganga upp á
það allra bezta að koma sér
saman um málefnasamning og
vinna sfðan saman, en á hitt
beri að líta að fjarska fátt bendi
til að stórkostlegar umbyltingar
muni fylgja f kjölfar þessara
kosninga þrátt fyrir allt.
— Þeir gáfu
þér viskí
Framhald af bls. 12
gera það sem ég lét hjá líða að gera;
skömm yfir því að ég skyldi ekki þora
að gera það; og ótti gagnvart því að
einhvern daginn eða nóttina muni þau
ekki snúa heim á lifi "
,,Við viljum gera það sem foreldrar
okkar gátu ekki gert," segja hinir ungu
blökkumenn Þeir eru ótrúlega ungir
fyrir jafn sögulegt verkefni. Flestir
þeirra eru blakkir eða kynblandaðir
nemendur á aldrinum 1 0—20 ára, og
jafnvel heyrist um 8 ára börn með
pólitíska vitund og hugsjón. Þessir
nemendur hafa tekið höndum saman
við háskólastúdenta á aldrinum
18—28 ára sem stundað hafa nám
við þá fimm háskóla sem blökkufólki er
veittur aðgangur að og eru ekki fyrir
hvíta stúdenta í þessum háskólum
mótaðist þessi barátta blökkumann-
anna úngu gegn kerfinu
Þetta unga fólk á líka til siðferðilegt
hreinlyndi Það hefur brennt til grunna
mikinn fjölda áfengisverzlana og bjór-
halla í þeim tilgangi að eyðileggja
áfengi hvita mannsins sem svo mjög
hefur dregið jafnt úr siðferðislegu sem
líkamlegu þreki foreldra margra þeirra.
Faðir einn áem reyndi að koma í veg
fyrir að sonur hans hellti niður úr
viskíflösku i einni árásinni á vinbúðirn-
ar fékk þetta svar: „Þeir gáfu þér viskí í
staðinn fyrir frelsi."
Nokkur munur er á gömlu afrisku
þjóðernisstefnunni, eins og hún hefur
verið hingað til í Suður-Afríku, og
hinni nýju meðvitund blökkumannsins
eins og hún birtist hjá unglingunum.
Hinir fyrri þjóðernissinnar voru sam-
einaðir í pólitískum samtökum og
reyndu á margan hátt að brjóta sér leið
inn í núgildandi valdakerfi og öðlast
viðurkenningu innan þess. Ungu
blökkumennirnir eru hins vegar sam-
einaðir I tilraunum sínum til að byggja
upp nýtt valdakerfi til andófs hinu
gamla Af þessum orsökum hafa svo
fáar skýrar kröfur komið fram í báráttu
unglinganna og af þessum orsökum er
barátta þeirra óskipulögð og lögreglan
hefur ekki haft árangur sem erfiði við
að reyna að finna og handtaka ein-
hverja „leiðtoga" Unga fólkið vill
brjóta kerfið í heild sinni niður.
„Þið standið andspænis siðustu kyn-
slóð blökkumanna sem er reiðubúin til
að reyna samningaviðræður," sagði
T.J Makhaya, borgarstjóri i Soweto,
fyrir rannsóknarnefnd ríkisstjórnarinn-
ar sem kannar blökkumannaóeirðirnar.
„Unga kynslóðin kallar okkur heimska
bjálfa vegna þess að okkur verður
ekkert ágengt. Hún segir að fyrst við
getum ekki öðlast réttindi okkar með
samningum þá verðum við að grípa til
spjóta og skjalda og koma saman á
vigvellinum til að finna svar fyrir land
okkar."
Árangur „byltingar" blökkumanna-
barnanna á þeim þremur mánuðum
sem hún hefur staðið er makalaus.
Hún hefur breiðst út til nánast allra
helztu staða í Suður-Afríku, og eytt
gamalgrónum fjandskap milli, blakkra,
kynblandaðra og indverskra unglinga.
Hún hefúr t d. afsannað þá þjóðsögn
að kynblendingar og Indverjar í land-
inu myndu er yfir lyki snúast á sveif
með hinum hvítu fremur en Afríku-
mönnunum. Hún hefur valdið vakn-
ingu meðal hinna 23 milljón kúguðu
íbúa Suður-Afríku á svo afgerandi hátt
að samskipti þeirra við hvíta minnihlut-
ann verða aldrei söm og áður
Áhrifin á afstöðu hvítra eru ekki
minni, og sundrung og ótti hefur grip-
ið um sig meðal þeirra. Vorster er ekki
lengur hinn alvitri guð minnihlutans.
Aðskilnaðarstefnan er ekki lengur heil-
ög og eilíf. Leit er hafin að öðrum
lausnum Almennur áhugi hefur skap-
azt á þjóðarráðstefnu í Suður-Afríku á
borð við þá sem stofnaði Sambandsrík-
ið Suður-Afríku árið 1910, og yrði
henni ætlað að gera stjórnarskrá fyrir
nýtt rki allra kynþátta Innan stjórnar-
flokksins sjálfs er þegar kominn upp
alvarlegur klofningur milli afturhalds-
sinna og hinna sem viðurkenna að
breytinga er þörf
Vegna þessarar breyttu stöðu er sú
yfirlýsing Vorsters fyrir fáum dögum
að blökkumönnum yrðu aldrei afhent
völdin í Suður-Afríku og gripið kunni
að verða til hörkulegri aðferða við
öryggisgæzlu, algjörlega vanhugsuð
og óraunsæ. Lögreglan mun ekki leysa
vandamál Suður-Afríku. Knýjandi þörf
er hins vegar á pólitískri lausn, og það
innan fárra vikna. Ella blasir ekkert við
nema blóðug kynþáttastyrjöld.
(Byggt á Observer)
— Sjálfstæði
Bantústana
Framhald af bls. 12
manna fæddust á þessum
„hvitu' svæðum, að forfeður þeirra
bjuggu þar áður en hinir hvitu komu
þangað, skiptir engu máli fyrir að-
skilnaðarkenninguna
Ýmsir stjórnmálaskýrendur telja
raunar að afleiðing ákvörðunar
Transkei um að þiggja sjálfstæði af
Suður-Afrikustjórn, þ.e. að allir
Afrikumenn frá Transkei sem búa á
„hvitum" svæðum verði nú þegnar
Transkei, hafi verið einn mikil-
vægasti þátturinn i óeirðunum að
undanförnu i blökkumannahverfum
„hvitu" Suður-Afriku.
Sú furðulega staða kemur upp að
Transkei mun hafa 1,7 milljón
þegna innan landamæra sinna en
1,3 milljonir utan landamæranna
Þetta er staðan samkvæmt sjónar-
miði ríkisstjórnar Vorsters En æðsti
ráðherra Transkei er á öðru máli
Ráðherrann Kaiser Matanzima,
heldur þvi fram, — og það með rétti
— að Suður-Afrikustjórn geti ekki
kveðið upp lagalega úrskurði fyrir
sjálfstæðan Bantústana, sjálfstætt
riki Á hinn bóginn getur Matanzima
ekki heldur lýst þvi yfir að þessi 1,3
milljónir blökkumanna utan Trans-
kei eigi að verða þegnar Suður-
Afriku, — þvi ekki getur Transkei
kveðið upp lagalega úrskurði fyrir
Suður-Afríku Útkoman virðist þvi
ætla að verða sú að þessar 1,3
milljónir blökkumanna verði i raun
án ríkisfangs, land- og réttindalaus-
ir Ef fleiri Bantústanar þiggja sjálf-
stæði, og stjórnir tveggja til viðbótar
Bophuthatswana og Basotho, hafa
sagst ætla að gera það, verða þeir
Afrikumenn sem ættaðir eru þaðan
en búa utan þeirra utan garðs á
sama hátt
Andstæðingar sjálfstæðis
Bantústana segja að sérhver
Bantústani sé lífrænn og óaðskiljan-
legur partur Suður-Afriku Þeir saka
Suður-Afrikustjórn um að ætla að
sundra Afrikumönnum með þvi að
brjóta upp ættlöndin i sjálfstjórnar-
svæði Afrikumenn séu ein pólitísk
heild sem eigi fulían rétt ti| að gera
tilkall til pólitiskrar stjórnar i Suður-
Afriku i heild, en ekki aðeins i ein-
hverjum afskornum hluta landsins,
Rök Transkeistjórnarinnar og
Suður-Afrikustjórnar fyrir sjálf-
stæðisákvörðuninni eru í fyrsta lagi,
að kjósendur í Transkei muni fá
tækifæri til að greiða atkvæði með
eða gegn sjálfstæði i almennum
kosningum 29. september, i öðru
lagi að Transkei er að landflæmi
stærra en 30 af 144 aðildarlöndum
Sameinuðu þjóðanna, og i þriðja
lagi að tekjur á hvern íbúa i Transkei
eru hærri en í 20 aðildarlöndum
S.Þ Rökin gegn sjálfstæði Transkei
eru i fyrsta lagi að Afrikumenn frá
Transkei afsala sér fæðingarrétti
sinum í Suður-Afriku, bæði stjórn-
málalega og efnahagslega við sjálf-
stæðistökuna, í öðru lagi að
Transkei er ekki efnahagslega sjálf-
stætt, — 40 milljónir af 60
milljónum dollara tekjum þess á ári
koma frá Suður-Afriku,— og geti
jafnvel ekki einu sinni séð lands-
mönnum fyrir nægilegum mat, og i
þriðja lagi að kosningarnar 2 9
september muni ekki gefa rétta
mynd af almenningsálitinu vegna
fangelsana á frambjóðendum
stjórnarandstæðinga að und-
anförnu.
Fyrir utan Transkeí og ofannefnda
tvo Bantústana eru rikisstjórnir
nánast allra annarra eindregið and-
vigar sjálfstæði á þeim forsendum
að það sé markleysa ein vegna þess
að Bantústanarnir eiga svo mikið
efnahagslega undir stjórninni i
Pretóriu. En valdhafar i Transkei
halda engu að siður ótrauðir áfram
undirbuningi fyrir gríðarleg hátiða-
höld vegna sjálfstæðisins 23.—27.
október. _ , _.
Byggt á Observer.
Aöalfundur
Heimdallar
Aðalfundur Heimdallar S.U.S. í Reykjavík
verður haldinn miðvikudaginn 22. sept.
1 976, kl. 20.30, í Bolholti 7 (Sjálfstæðishús-
inu).
DAGSKRÁ:
1. SKÝRSLA STJÓRNAR
2. LAGÐIR FRAM ENDURSKOÐAÐIR REIKNINGAR
3. UMRÆÐUR UM SKÝRSLU OG REIKNINGA.
4. LAGABREYTINGAR
5. UMRÆÐUR OG AFGREIÐSLA STJÓRNMÁLAÁLYKTUNAR
6. KOSNING STJÓRNAR OG TVEGGJA ENDURSKOÐENDA
7. KOSNING FULLTRÚARÁÐS.
8. ÖNNUR MÁL.
FÉLAGAR ERU HVATTIR TIL AÐ MÆTA.
Stjórnin.
— Pyntingar
og svívirðingar
Framhald af bls. 13.
stundir áður en farið var með þá inn
í tjaldið Öllum hermönnum var vel-
komið að taka þátt í barsmíðunum í
hvert sinn sem pyntingar áttu sér
stað, hvort sem var i tjaldinu eða úti
á bersvæði, safnaðist saman múgur
og margmenni til að horfa á Ég
horfði ekki á, en sérhvert kvöld
heyrði ég ópin."
^ Pyntingar hófust venjulega þeg
ar klúbburinn lokaði (klúbburinn er
drykkjutjald hermanna, en þar var
lokað um kl. 9 að kvöldi). Maður
heyrði öskrin langt fram yfir mið-
nætti. Yfirmennirnir grobbuðu sig af
því í minni áheyrn að hafa notað
símtæki sem höfð eru meðferðis á
vígstöðvar til þess að gefa fólkinu
raflost í kynfærin, geirvörturnar og
eyrun. Það var almennt vitað að slíkt
átti sér stað
^ Ég sá tvo grunaða verða fyrir
vatnspyntingum í búðunum nærri
Inahna. Höfuð þeirra voru keyrð
ofan í venjulegar járnfötur fullar af
vatni og þeim var haldið á kafi unz
þeir létu ekki á sér bæra Það varði í
rúmlega mínútu. Ég sá einn stórvax-
inn sem þurfti fimm menn til að
halda ofaní fötunni.
£ Ég sá oft unga drengi verða fyrir
barsmíðum og spörkum Bundið var
fyrir augu þeirra. Sumir voru um 1 3
ára en sumir ívið eldri.
^ Allir hinna grunuðu voru með
bundið fyrir augu og þeir barðir er
komið var með þá. Þeir bjuggu við
ömurlegan aðbúnað. Að nóttu til
voru þeir handjárnaðir við trjá-
stofna. . . aðeins klæddir lendar-
klæðum og rennblautir. Sumir voru
hafðir í pyttum. Þetta var að vetrar-
lagi bg mjög kalt á næturnar, ná-
lægt frostmarki."
0 „Snemma í júní hófu herfylkin
fimm sameiginlegar aðgerðir og
héldu innreið sína inn að miðju
(beltisins). . . Allir karlmenn frá kyn-
þroskaaldri voru teknir. Fyrirmælin
voru að drepa þá sem reyndu að
komast undan og handtaka þá sem
ekki gerðu það. Allir hinna hand-
teknu voru barðir, pyntaðir og yfir-
heyrðir. Síðan var farið með þá til
Ondongwa-herbúðanna.
0 Okkar herfylki náði milli 200 og
300 mönnum, og ég held að hin
herfylkin hafi náð svipuðum fjölda.
Af þeim 1000 mönnum eða svo
sem hnepptir -voru í hald átti að
ákæra um 40 fyrir hermdarverka-
starfsemi, að því er okkur var síðar
tjáð. Allir voru fluttir til Ondongwa
þar sem þeir sem ekki voru ákærðir
voru látnir fylla sandpoka endalaust
sem hermenn tæmdu jafnharðan og
síðan fylltu þeir þá aftur. Þeir fylltu
pokana með berum höndum.
^ Rúmlega 90% hermanna í mínu
herfylki tóku þátt í þessu. Meirihluti
minnar hersveitar tók þátt í barsmíð-
um; á þær var litið sem nautn.
Fyrstu tvær klukkustundirnar sem
fangarnir voru í haldi höfðu her-
mennirnir frjálsar hendur. Ég sá oft
mennina barða með hnefum, stig-
vélum og rifflum, brennda með
sígarettustubbum og verða fyrir því
að sandi var troðið upp i þá. ."
Þessar lýsingar Bill Andersons
hafa hlotið staðfestingu fleiri aðila
sem ekki hafa þó viljað láta nafns
síns getið Prestur einn handan
landamæranna í Suður-Angóla hef-
ur m.a. lýst kynferðislegum svívirð-
ingum suður-afrískra hermanna á
fjölskyldum þar í bréfi sem hann
sendi starfsbróður sínum í Namibíu.
Þær lýsingar verða þó ekki raktar
hér
(Byggt á The Guardian).
— Spurningin
ekki hvort
heldur hvenær
Framhald af bls. 13.
Þeir visa á bug þvi opinbera hlutfalli að
tiu skæruliðar falli á móti einum her-
manni stjórnarinnar I styrjöldinni og
lita á slíkt sem áróðsursbragð. Margir
blökkumenn, bæði I borgum og sveit-
um. eru eindregið þeirrar skoðunar að
öryggissveitirnar birti ekki fregnir um
lát allra sem falla, og jafnvel segir
sagan að ekki sé skýrt frá dauða mála-
liða frá Bretlandi, Ameriku, Evrópu og
viðar
Blökkumenn sem koma frá vigstöðv-
unum viðurkenna að það hafi gerst að
skæruliðar hafi drepið óbreytta borg-
ara En þeir segja jafnframt að þessir
borgarar séu „tshombes", þ e. menn
sem skýra stjórnarhernum frá dvalar-
stað og gerðum skæruliða og þess
fólks sem skýtur yfir þá skjólshúsi,
gefur þeim mat og aðrar nauðsynjar.
Slikir svikarar fái nægar viðvaranir áð-
ur en þeir séu drepnir
Hvitu ibúarnir trúa að striðið snúist
um viðnám gegn kommúniskum undir-
róðursöflum en blökkumenn lita á það
sem frelsisstrið, og þeir telja að það sé
ekki spurning um hvort stjórn Smiths
falli úr sessi heldur aðeins hvenær.
Liklegast fæst svar við þeirri spurningu
á næstu mánuðum.
(Byggt á Observer).