Morgunblaðið - 10.12.1978, Blaðsíða 6

54
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 1978
UMFERÐARMALl
Tyrkir þeir sem eru nú á
döfíum eru yfirleitt mestu
friðsemdarmenn og alúðleg-
ir svo af ber, ekkert líkir villi-
mönnunum sem ganga undir
þeirra nafni í mannkynssögunni
og vaða um síður hennar brenn-
andi borgir, rænandi, nauðgandi
og drepandi. Þó bregður stundum
út af þessu — sérstaklega í
umferðinni. Umferðin í Tyrklandi
er nokkurs konar kappakstur þar
sem allir eru á móti öllum og öll
brögð leyfileg.
Mönnum hefur komið margt í
hug til skýringar því hvers vegna
Tyrkir taka svo illa umferðar-
stjórn og reglum sem raun ber
vitni. Ein er á þá leið, að þeir sem
dvalizt hafa gigtiverkamenn í
öðrum löndum, einkum Þýzka-
landi, um tíma en snúið heim
aftur, valdi mestöllum usla í
umferðinni: Þetta eru ómenntaðir
menn, komnir úr sárri fátækt, en
snúa nú heim frá
Norðurevrópu með
dýra og kraftmikla
bíla og þurfa þá
um fram allt að
sýna hetjuskap
sinn, Ieikni í akstri
og vélarafl bíl-
anna. Þar sem þeir
eru hvort tveggja
óvanir bílumferð
og misvel læsir á
umferðarmerki er
ekki á góðu von. En
þar' við bætist svo, að
múhammeðstrúarmenn eru frá
fornu fari nokkuð skeytingarlitlir
um líf sitt og limi; þeir fela sig
bara Allah á vald og geisast fram
eins og frægt er um stríðsmenn
Múhammeðs á öldum áður.
Það fara margar sögur og
lygalegar af bílmenningu Tyrkja
og er það skiljanlegt. Til dæmis er
sagan af Tyrkjanum sem var á leið
til Ankara og vildi komast sem
fyrst á leiðarenda. En á hann sótti
svefn á leiðinni, og dottaði hann
við og við undir stýrinu. Hann
hafði þó gert ráð fyrir þessu:
Konan hans sat í sætinu við hlið
háns, hafði hjá sér vatnsbrúsa
með sprautu og sprautaði framan í
karl sinn í hvert sinn er hann
sofnaði ...
Önnur er til af manni sem fór
frá Múnchen, búinn að þéna vel og
hafði keypt sér bíl, heljarmikinn
grip en gallaðan að því leyti að
gírarnir voru bilaðir — allir nema
einn. Var það heldur bagalegt því
maðurinn ætlaði alla leið heim til
Istanbúl á bílnum, en þar ætlaði
kunningi hans, bifvélavirki, að
gera við gírkassann. Maðurinn
vildi reyna hvað hann kæmist, því
bílaviðgerðir í Þýzkalandi eru
dýrar eins og annað. Hann lagði
því af stað, og komst alla leið að
landamærum Þýzkalands. og
Austurríkis — í bakkgírnum!
Það er mála sannast að tauga-
veiklað fólk eða veilt fyrir hjarta
ætti alls ekki að aka bíl í
Tyrklandi. Reyndar er það ekki
nema fyrir al-
hraustustú
menn. Ætli færi
ekki um flesta
ef þeir væru á
ferð eftir þjóð-
vegi, tvístefnu-
akstursvegi, á
100 km hraða Of
allt í einu kæm
flutningabíll
yfir brekkubrún
á móti — röngu
megin á vegin-
um og sömuleiðis á 100 km hraða?
Þetta er alvanalegt í Tyrklandi
og umferðarmenningin öll er mjög
á svipaða lund. Það er því engin
furða, að maður ekur daglega fram
á hálfónýta bíla eða slasað fólk,
nema hvort tveggja sé, á götunum
í höfuðborginni, Ankara. Arið 1975
(nýrri skýrslur ekki komnar út)
létust 5000 manns í umferðarslys-
um á vegum en 28 þúsund
slösuðust — og eru þó ekki nema
rúm 600 þúsund vélknúin farar-
tæki í landinu. Nú eru skráð nærri
helmingi fleiri, og hefur þá slysum
varla farið fækkandi.
- JOHN IIOWARTH.
HjálpíHjálp!
Tyrkirnir eru
að koma!
Nokkur á móti?
— Það væri þá nýlunda! Myndin er af fundi
Æðsta ráðsins þeirra Sovétmanna þann 1.
þessa mánaðar. Ráðið er alþingi Sovétríkj-
anna en vinnuárið þess er samt öllu
skemmra en okkar íslendinga. Það er hvatt
saman tvisvar á ári og situr þá þetta tvo til
þrjá daga. Atkvæðagreiðslur eru heldur
ekki eins tafsamar og hér með því að allir
eru alltaf sammála um allt.
ISTANBULi Að aka bíl (Tyrkjaveldi er „ekki nema fyrir alhraustustu
menn“, segir greinarhöfundur.
JAPAN/ATVINNULEYSll
Um þessar mundir er mikið
atvinpuleysi í Japan. En
það atvinnuleysi er nokkuð
öðru vísi en við hér fyrir vestan
eigum að venast. Atvinnuleysingj-
arnir eru sem sé allir í starfi.
Þetta er um það bil hálf milljón
manns og mætir í vinnuna stund-
víslega á hverjum morgni, stimpl-
ar sig inn — en sezt síðan við að
drekka te, hlusta á útvarpið og
lesa dagblöðin og heldur því
áfram, þó með matar- og kaffihlé-
um, þar til vinnudegi lýkur. Það er
ekkert annað handa fólkinu að
gera.
Þetta sérstæða atvinnuleysi er
mest í mannflestu atvinnugrein-
unum, stáliðnaði, skipasmíði og
vefnaði. Þáð er afturkippur í
þessum greinum öllum og ekki
einugis í Japan heldur um allan
heim. Þar við bætist að Japanir
eiga við að etja stóraukna sam-
keppni í þessum iðngreinum; eru
þar komnir til sögunnar Suður-
kóreumenn, Formósumenn, og
fleiri Asíuþjóðir þótt minna hafi
TARTARARl
Krímtartarar skjóta stund-
um upp kolli í fréttum af
því að þeir hafa lengi átt í
vök að verjast og eiga enn. Um
daginn bárust enn fregnir af þeim; í
þetta sinn meina sovézk yfirvöld
þeim að snúa heim úr útlegð. Er
þetta haft eftir andófsmönnum
eystra.
Krímtörturum var gefið það að
sök í seinna stríði að hafa lagt
Þjóðverjum lið. Lét Stalín reka þá í
útlegð í refsingarskyni, ein 200
þúsund saman, og var ekki numið
staðar fyrr en í Usbekistan í
Miðasíu en sumir flæmdir norður í
Síberíu. Undanfarið hafa þeir viljað
snúa heim á Krímskaga, en yfirvöld
lagzt gern því. Törturum í Úsbekist-
an hefur verið neitað um brottflutn-
ingsleyfi, og jafnvel hefur verið
gerð leit á Krímskaga að Törturum
sem kynnu að hafa snúið þangað
aftur og setzt að í heimildarleysi.
Fylgdi sú saga, að hús sumra hefðu
verið jöfnuð við jörðu og þeir fluttir
burt, en annar almenningur æstur
gegn Törturum, og skólabörn m.a.
verið látin semja ritgerðir um
„Föðurlandssvik Tartara í heim-
styrjöldinni ...“
Herleiðingin
kostaði 100
þúsundir lífið
Eins og áður sagði voru ein 200
þúsund Tartara rekin í útlegð á
sínum tíma. Að sögn Tartara
sjálfra létust 100 þúsund í þessari
herleiðingu.
Þeim voru opinberlega gefnar upp
sakir árið 1967 en þrátt fyrir það
hafa einungis 2000 fjölskyldur
fengið að snúa aftur til síns heima
og setjast þar að. En 700 fjölskyld-
ur, u.þ.b. 3000 manns, munu hafa
snúið heim og setzt að í heimildar-
leysi.
Það virðist, að Tartarar ætli ekki
að láta hlut sinn mótþróalaust í
þetta sinn. Nú um miðjan nóvember
efndu þeir til mótmælafundar í
Belogorsk á Krímskaga; þar voru
stödd 200 manns og kom lögregla á
vettvang og dreifði fundarmönnu.
En í júní síðastliðnum gekk svo
langt, að maður að nafni Musa
Makhmud, sem flæma átti að
heiman, kveikti í sér og brann til
bana að lögreglunni áhorfandi.
- REUTER
BLÓÐHEFNDIRl
Þeir eru langræknir menn
Egyptar. Fyrir aldar-
fjórðungi drap maður
mann og var settur inn fyrir.
Hann var svo látinn laus á
dögunum. En hann naut frelsis-
ins ekki lengi. Sonur pess er
hann myrti foröum hafði nefni-
lega beðiö fyrir utan og vó hann
um leið og hann kom út úr
fangelsisdyrunum. Um svipaö
leyti gerðist pað og í porpinu
Borra al Agouz, að maður skaut
föðurbróöur sinn til bana í
hefndarskyni fyrir pað aö fööur-
bróöirinn haföi drepið annan
frænda hans — fyrir 33 árum...
Að pví er opinberar skýrslur
herma fer blóöhefndum, aetta-
víg og heiðursglæpum svo-
nefndum p.e. manndrápum fyrir
ærumeiöíngar, fækkandí í land-
inu. Samt sem áður láta enn ein
1300 manns lífið í slíkum vígum
á ári hverju, og talið er aö 90
púsund hafi verið vegin í
hefndarskyni á fjórum síðustu
áratugum. Þaö eru fleiri en fallið
hafa samtals í peim fjórum
stríðum sem orðið hafa milli
Egypta og ísraelsmanna.
80% pessara hefndarmorða,
eða um pað bil, hafa verið
framin úti á landi og langflest
að hlutfallstölu í upphéruðum
landsins. Þar er hvort tveggja
blóð og veðurlag heitara en
niðri við sjávarsíðuna. Yfirleitt
er nú heldur lágt risið á
egypzkum bændum, enda hafa
peir löngum verið kúgaðir, og
eru peir vanir aö taka flestum
misgerðum með jafnaðargerði
— nema pví ef vegið er aö
heiðri peirra. Pá er fjandinn
laus. Það er hægt að vega að
heiðri peirra með margvíslegu
mótí: rægja pá eöa peirra fólk,
ræna hlöður peirra eða stela
búpeningi, draga sér af áveitu-
vatni peirra og jafnvel parf ekki
nema maður beiti buffli eða kú
á land peirra, að ekki sé minnzt
á paö ef dætrum peirra eða
eígínkonum er misboðiö ellegar
pær haga sér ósæmilega sjálf-
ar. Allt eru petta tilræði viö æru
bænda, og hún verður ekki
metin til minna en mannslífs.
Síðast nefndu ástæðurnar eru
eínhverjar pær algengustu.
Stúlkur geta „misboðið heiðri
ættarinnar" með ýmsu móti,
jafnvel einu með pví að skotra
augum til eða skiptast á orðum
við karlmann sem peim hefur
Hernaður á
heimaslóðum
verið uppálagt að sneiöa hjá, og
hvað pá ef pær leggjast með
manni. Er pá föður stúlkunnar
eða elzta bróður skylt að drepa
hana að viðlögðum ærumissi ef
hann lætur pað hjá líða. En
leggist kona manns með öðrum
verður einhver úr hennar fjöl-
skyldu að drepa hana, pví ella
hefjast víg milli fjölskyldna
hennar og manns hennar og
ekki gott að vita hvenær pau
taka enda. Oftast nær er nú