Morgunblaðið - 20.03.1980, Qupperneq 13

Morgunblaðið - 20.03.1980, Qupperneq 13
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. MARZ 1980 13 ársbyrjunar 1972, er ríkisstjórnin hlutaðist til um hækkun hlutfalls- ins aftur í 58,5% út á sjávarafurð- ir, og var hlutfall útfluttra land- búnaðar- og iðnaðarvara látið fylgja því í nóvember sama ár, en endurkaupahlutfall afurða fyrir innanlandsmarkað hélst áfram 55%. Til þess að mæta þeim vanda, sem gerð verður grein fyrir hér á eftir, var hlutfallið lækkað aftur, í 56,5% í ársbyrjun 1978, 53,5% í ársbyrjun 1979 og í 52% nú í febrúar 1980 út á útflutnings- afurðir, en á sömu tímamörkum í 53%, 50% og 48,5% út á fram- leiðslu fyrir innanlandssölu. Auk þessara hlutfallsreglna miðað við verðmæti birgða og ógreiddrar framleiðslu, eru flókn- ar reglur um rekstrarlán til landbúnaðar á ýmsum stigum framleiðslunnar og til iðnaðar á grundvelli greiðsluáætlana, og lánað var út á olíubirgðir næstu árin eftir hina miklu olíuhækkun 1973-1974. Ekki hafa gilt eins fastar reglur um afurðalán viðskiptabankanna til framleiðenda, né þar með um viðbótarlán þeirra ofan á endur- kaupafyrirgreiðsluna. Framan af gat það verið verulega misjafnt eftir bönkum og viðskiptamönn- um, og var sett 85% hámark árið 1947. Með skipulagsbreytingunni 1960 urðu 75% heildarlán að heita má almenn regla að því er varðar útflutningsframleiðslu. Breytt endurkaupahlutföll hafa síðan í meginatriðum valdið mótsvarandi breytingum viðbótarlána. Meiri eða minni endurkaup hafa síðan einkum verið lánskjaraatriði, að því er snýr að framleiðendum. Lægri endurkaup út á vörur fyrir innanlandsmarkað hafa þó komið fram á heildarlánum út á þau, sem þannig nema 71,5% af verðmæti framleiðslunnar. Þróun og jafnvægi Innlán í bankakerfinu eru meg- inuppspretta peningalegs sparn- aðar til skamms tíma og sveigj- anlegrar notkunar. Seðlabankinn er kjarni bankakerfisins og getur dregið til sín fjármagn frá því til þjóðhagslegra nota, svo sem til uppbyggingar gjaldeyrisvaraforða og hagsveiflujöfnunar, en hefur ENDURKAUP OG GJALDEYRIS- STAÐA í LOK ÁRS í HLUTFALLI VIÐ BUNDNAR INNSTÆÐUR ——■ Bundnar innstæður (= 100) I "• ) Endurkaup Gjaldeyrisstaöa 260------------------------- -60---------------------- 1963 67 71 75 79 eðli sínu samkvæmt ekki tök á að vera sjálfur uppspretta sparnaðar í neinum verulegum mæli. Innlánsbinding og endurkaup eru á hvorn veg meginþættirnir í viðskiptum Seðlabankans við inn- lánsstofnanir. Má því líta á báða þættina í samhengi sem miðlun innan bankakerfisins frá þeim bankastofnunum, sem ná til sín tiltölulega miklum innlánum, til hinna sem veita fé í miklum mæli til gjaldeyrisöflunar og grundvall- aratvinnuvega. Með þessu er þó aðeins leyst úr misvægis- og skipulagsvanda bankakerfisins að takmörkuðu leyti í bráð, jafnvel svo að ágerist í lengd. Þrátt fyrir endurkaupin binda viðbótarlánin mikinn hluta eigin ráðstöfunar- fjár hlutaðeigandi bankastofnana og leggja þar með hömlur á önnur útlán, sem vænleg eru til sam- keppni um innlánin. Þetta leiðir til sjálfheldu, sem ekki er auðgert að komast úr. Almenn lánsfjár- kjör eru veigamesta skilyrði þess, að það megi auðnast. Verðtryggð fjármagnskjör viðhalda raungildi fyrra fjárstofns og leiða til þess, að ávöxtun og nýr sparnaður eflir bankakerfið í raunverulegum verðmætum talið og stuðlar að jafnvægi á heildina litið. Á þetta verður þó ekki einhliða treyst, heldur verður að móta og fram- fylgja stefnu um skipulagsbygg- ingu bankakerfisins. Með því að Fyrri hluti auka þá miðlun, sem hér um ræðir, er slakað á kröfum um skipulagsumbætur og bætt jafn- vægi innan bankakerfisins. Með því að draga úr miðluninni er hert á þessum kröfum, og er eðlilegt, að það eigi samleið með áður greind- um áhrifum lánskjarastefnunnar. Frá þjóðhagslegu viðhorfi er innlánsbindingin meðal helstu stýritækja, sem unnt er að beita til peningalegs jafnvægis í þjóð- arbúskapnum. Hið sama mætti segja um fyrirgreiðslu við inn- lánsstofnanir, væri hún rekin í sveigjanlegu formi með tilliti til efnahagsaðstæðna, en ekki ríg- bundin í skorður sjálfvirkrar af- greiðslu. Frá upphafi bindiskyld- unnar vakti fyrir mönnum að beita henni til almennrar hag- stjórnar, óháð sérstakri kvöð ráðstöfunar til afurðalána, og stefndi ráðstöfun bundnu innlán- anna þá auk endurkaupanna eink- um að uppbyggingu gjaldeyris- forðans. Til þess m.a. að mæta þeirri gagnrýni, að með þessu væri verið að frysta fé og halda því þannig fyrir atvinnuvegum lands- manna, var eftirfarandi tilgangs- setningu skotið inn í breytingu laga um Seðlabankann í maí 1964: „Megintilgangur innlánsbindingar er að afla fjár frá bankakerfinu í heild til að standa undir lánveit- ingum Seðlabankans innánlands, þar á meðal endurkaupum afurða- víxla“. í ljósi þeirrar þróunar, sem síðan hefur gerst, þótti rétt að slíta þessi ráðstöfunartengsl um leið og lögbundið hámark var fært upp í 28% með lögum um stjórn efnahagsmála á sl. ári. Þar með er áherslan aftur ríkari á hagstjórn- arhlutverk innlánsbindingarinn- ar, þ.á m. til þess að efla gjaldeyr- isstöðuna. Þetta er sú meginstefna laga, sem Seðlabankinn hefur nú fyrir sér við mörkun stefnunnar í nánari atriðum. Fyrstu árin eftir upphaf inn- Iánsbindingar voru þjóðhagsleg skilyrði hagstæð og verðbólga væg á hérlendan kvarða. Peningaleg þróun efldist og bindingunni var stýrt markvisst að því að skila fljótt verulegum fjárhæðum. Jafn- hliða því hélst gengi stöðugt, frá ágúst 1961, og sala afurða gekk greiðlega, svo að afurðalán og endurkaup jukust ekkert á heild- ina litið frá 1960 til hausts 1965. Árangurinn varð sá, að bundnu innlánin fóru fram úr endurkaup- unum í árslok 1963 og héldu áfram • að bæta afstöðuna næstu árin og eiga aukinn þátt í fjármögnun gjaldeyrisstöðunnar. Þrátt fyrir örari vöxt endurkaupanna upp frá því, þ.e. 17.5% ársvöxt endur- kaupa sjávarútvegs og 11.6% landbúnaðar milli miðára 1965 og 1972 auk upptöku endurkaupa iðnaðarlána, tókst að halda í horfinu, einnig að mestu yfir erfiðleikaárin 1967—1969. En eftir að sá vandi var yfirstiginn, árin 1970—1972, var afstaðan hin hag- stæðasta, sem verið hefur. Þessi þróun kemur glöggt fram á meðfylgjandi afstöðumynd, þar sem valin eru ár með fjögurra ára millibili, sem túlka einnig vel afstöður næstu ára. Stillt er sam- an þrem peningastærðum: bundnu innlánsfé í Seðlabanka, sem sett er sem viðmiðunargrundvöllur eða 100 öll árin, og svo endurkaupum og gjaldeyrisstöðu í hlutfalli við það. í árslok 1963 námu endur- kaupin 77% af bundnu fé, svo að 23% þess gátu gengið til þess að fjármagna gjaldeyrisstöðuna. Onnur skilyrði voru þá hagstæð til myndunar álitslegs gjaldeyris- sjóðs. Árið 1967 voru þessar af- stöður enn hagstæðari, 68% á móti 32%, en þá var farið að saxast verulega á gjaldeyrisforð- ann af völdum efnahagsáfalla. Lang hagstæðasta afstaðan var þó 1971, og um leið mjög áþekk því sem hún var 1970 og framan af 1972. Endurkaupin tóku þá til sín aðeins um helming bundna fjár- ins, 51%, svo að það gat að jöfnu báðu gengið til þess og gjaldeyr- isstöðunnar, sem þá var aftur orðin styrk. AUGLYSINGASTOFA KRISTINAR 8.11 tannannave Grundvöllur góðra tanna byggist á: • Neyslu kalkrikrar fæðu, en mjólk og mjólkurafurðir eru kalkríkustu fæðutegundimar sem völ er á. • Reglubundnum máltíðum. • Góðri tannhirðu. • Reglulegu eftirliti tannlæknis. Hvemig er ástand þinna tanna? Brostu framan í spegilmynd þínaog kannaðu málið. Tennumar lengí lífi!

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.