Morgunblaðið - 31.03.1983, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. MARZ 1983
101
einhver handrit öðrum fremur,
sem þú hefur haft not af?
„Ég hef haft not af fjölmörgum
handritum, en ef ég ætti að nefna
einhver sérstök, þá get ég til dæm-
is minnst á dagbækur Nielsar
Jónssonar á Gjögri, sem ritaði
dagbækur frá 1893 til 1933, og eru
þær í 48 bindum. Hann var bráð-
vel gefinn karl, og ýmislegt þar að
finna mjög gagnlegt, og efnis-
kannaði Helga þessar bækur.
Þá er ekki síður vert að geta um
dagbækur Finnboga Bernódusson-
ar í Bolungarvík. Hann hóf ritun
þeirra 1914 og skráði allt til
dauðadags eða í 65 ár, enda eru
þær samtals 58 bindi, þar af 20 í
fol. eða samtals um 16.400 blaðsíð-
Fiskbyrgi á Gufuskálum á Snæ-
fellsnesi, sem Lúðvík hefur Jeitt get-
ur að, að séu frá 15. öld. Á 15. öld
voru fjórtán verbúðir á Gufuskálum,
auk þurrabúða. Myndina tók Jó-
hann Rafnsson.
(115) Ein af rayndum Guðmundar P. Ólafssonar: Efstu þörungar í fjöru. Til vinstri er klapparþang, dvergaþang til
hægri.
ur! Ég bað Finnboga að lána mér
hluta bókanna til að lesa yfir en
hann kvaðst ekki lána þær út úr
húsi. Vildi ég hins vegar koma og
lesa væri ég velkominn, og var ég
hjá honum í hálfan mánuð f sept-
ember 1967.“
— Og var það þess virði að eyða
tíma í?
„Já, það er ekki að orðlengja
það, að í þessum bókum er geysi-
legur fróðleikur, sem orðið hefur
mér ómetanlegur við vinnslu
verksins. Finnbogi stundaði alla
ævi sjó, og kynntist mönnum víðs
vegar að af landinu. Hann var
sérlega fróðleiksfús, og skrifaði
niður hjá sér allt það sem hann
hafði ekki heyrt áður.
Or fjölmörgum öðrum handrit-
um hef ég svo að sjálfsögðu einnig
haft fróðleik minn, ekki sízt úr
bréfabókum biskupa og skjala-
söfnum amtmanna."
Mátti ekki seinna vera
— Telur þú að nú í dag mætti
byrja á verki af þessu tagi og ná
sama eða litlu verri árangri?
„Nei, satt að segja væri það
nánast tilgangslaust að byrja á
þessu núna. Mestur hluti heim-
ildamanna minna er nú látinn, og
margir þeirra létust skömmu eftir
að ég hafði hitt þá.“
— Hvaða tímabil áttu við ná-
kvæmlega, þegar þú talar um ára-
bátatímabilið?
„Með því á ég við tímabilið frá
landnámi og fram á þessa öld, þar
til vélbátar tóku við. Ég geng út
frá því að hér hafi fyrstu fiskibát-
arnir verið eftirbátarnir sem
landnámsmenn höfðu aftan í
knörrum sínum, en þeir voru not-
aðir sem björgunarbátar og hafa
ekki verið á neinn hátt frábrugðn-
ir öðrum árabátum."
— Er margt í þessari saman-
tekt þinni, sem hefur komið þér
sjálfum mjög á óvart?
„Vissulega er ýmislegt sem
komið hefur á óvart í þessu starfi.
Ég hef til dæmis lagt sérstaka
áherslu á að halda til haga orðum
sem tengjast þessum þætti þjóð-
hátta okkar, og ljóst er að sjó-
mannamálið er ákaflega orð-
margt. Ég get til dæmis nefnt, að
heiti á heilli flyðru, eins og hún
kemur upp úr sjónum, eru milli 70
og 80 og er þó vafalaust ekki um
kollheimtur að ræða.“
Kynntist sjálfur
árabátaútgerð
— Áttir þú þess kost að kynn-
ast árabátaróðrum af eigin raun?
„Já, ég átti þvi láni að fagna að
geta af eigin raun kynnst þessum
vinnubrögðum, því veturinn 1923
til 1924 var ég hjá Bjarna Árna-
syni föðurbfoður mínum í Ein-
arsbúð á Brimilsvöllum, og þá var
útvegur þar ennþá alveg í hinu
gamla fari. Ég hafði náin kynni af
Bjarna og nam margt af honum,
og þarna sá ég mörg vinnubrögð er
hér munu hafa tíðkast allt frá
landnámsöld.
Ég fór einnig f flyðrulegur í
Breiðafirði með Magnúsi Stein-
þórssyni, stjúpa mínum. Flyðru-
Brandur í Elliðaey hafði gaukað
að Magnúsi ungum nokkrum
flyðrumiðum, leynimiðum, sem ég
fékk síðan vitneskju um.“
Elstu og umfangs-
mestu sjóminjar
á Norðurlöndum?
— Miklu hefur verið bjargað af
upplýsingum um árabátatímabil-
ið, en hefur mikið glatast að ei-
lífu?
„Því verður sjálfsagt aldrei
unnt að svara, en auðvitað hefur
margt glatast, þó sterkar líkur
bendi til þess að miklu hafi verið
forðað frá gleymsku. Ég tel einnig
að okkur hafi tekist að gera mynd-
ir af flestum þeim áhöldum og
hlutum er máli skipta.“
— Og margt af því sem þú hef-
ur rannsakað er mjög gamalt?
„Já, margt er gamalt, annað
yngra. Eitt hið merkasta, er ég hef
rekist á á ferðum mínum um land-
ið, eru forn fiskbyrgi við Gufu-
skála á Snæfellsnesi. Heimildir
eru fyrir því frá árinu 1465 að þá
hafi hálfur annar tugur báta verið
gerður út frá Gufuskálum, og ég
tel sennilegt að þessi byrgi séu allt
frá þeim tíma, eða jafnvel eldri, og
sé svo gætu þetta verið elstu og
umfangsmestu sjóminjar á Norð-
urlöndum. Forn eru byrgin að
minnsta kosti, svo mikið er víst.“
— Enginn getur víst ætlast til
þess að þú takir saman annað eins
verk um aðra þætti íslenskra þjóð-
hátta, til dæmis úr landbúnaði. En
eru einhverjir aðrir að vinna að
slíku?
„Já, ég býst við að árangur þess
starfs sem þjóðháttadeild Þjóð-
minjasafnins vinnur að, muni síð-
ar meir birtast á bókum. Þar er
unnið merkilegt starf, með því
vafalaust miklu bjargað frá glöt-
un. Svo má heldur ekki gleyma
hinu merka þjóðháttariti Jónasar
frá Hrafnagili, sem tekur til mik-
ils hluta þjóðhátta úr landbúnaði
og sveitastörfum.
Hitt er svo annað mál, að sjálf-
sagt er aldrei of mikið gert af
söfnun af þessu tagi. Mikið starf
er enn óunnið, og þá þarf ekki síð-
ur að huga að því sem okkur er
nær í tíma en því sem gamalt er,
annað getur lent í glatkistunni áð-
ur en varir."
Anders Hansen
Ungir menn
Fyrirsögnin á þessum linum hefði
eins getað verið „ólæti“ eða eitthvað
í þá veruna. Svo sterkt og hranalega
er farið að málverkinu á sýningu
þeirra ungu, sem nú stendur í Nor-
ræna húsinu. Þar er nú ekki verið að
tvínóna við hlutina; myndstærðir í
rosaflokki og látið heldur betur vaða
á súðum, hvað tækni og vinnubrögð
varðar. Þarna eru nýbakaðir ex-
pressionistar á ferð, og flestir þeirra
hafa verið sýnandi verk sín að und-
anförnu hér og þar. Þessum ungu
mönnum liggur auðsjáanlega mikið
á, og þeir eru ráðnir í að missa ekki
af strætó, ef svo mætti nefna það.
Málverkið, sem þeir allir aðhyllast,
er efst á baugi hér og þar eins og er,
en ekki vil ég spá, hve lengi þessi
hátíð stendur. Ágætur listfræðingur
erlendur sagði á dögunum, að það
þyrfti nýja listastefnu á sex mánaða
fresti til að spila í takt við samtíð-
ina, ekki skal það rengt, en tískan
hefur ætíð verið söm við sig, og hún
er jafn miklum breytingum háð og
veðráttan á okkar landi. Það skal
því höndla fljótt og ákveðið til að
missa ekki af strætó. En svo eru þau
sannindi, það gerir stundum lítið til,
þótt maður missi af strætó, því það
kemur alltaf annar vagn, og lffið
gengur sinn gang.
Það eru sjö listamenn, sem eiga
verk á þessari sýningu. Þeir eru allir
á sömu línu, og höndla allir sama
sannleik. Samt eru þeir að eðlisfari
og upplagi nokkuð ólíkir, og kemur
það allglöggt fram, þegar verk
þeirra eru skoðuð. Á seinasta ári
voru á ferð í sama húsi nokkrir
listamenn, sem aðhylltust sömu
speki og þeir, sem nú sýna. Ef mað-
ur ber þessar sýningar saman, þá
held ég, að segja megi, að sú, er nú
stendur, hafi vinninginn. Þrátt fyrir
allt er meira málverk í þessum verk-
um en var á hinni fyrri, og vissulega
finnst mér það góðs viti. Þeir, er nú
sýna eru: Valgarður Gunnarsson,
Tumi Magnússon, Kristinn G. Harð-
arson, Kjartan Ólason, Helgi Þ.
Friðjónsson, Daði Guðbjörnsson og
Árni Ingólfsson.
Við skulum ekki tíunda þessi verk
að sinni, með því er engum greiði
gerður. Allt eru þetta ungir menn í
mótun, og hver veit nema þeir eigi
eftir að gera garðinn frægan. Eitt er
víst, þá vantar ekki áræðið, og mikil
er fyrirferð á framleiðslu þeirra.
Sem sagt, þetta er allt gott og bless-
að, og nú er bara stóra spurningin:
Missa þeir af strætó? Við megum
vel minnast þess, að það kemur allt-
af annar vagn, og hann er áreiðan-
lega ekki langt undan.
Valtýr Pétursson
Sjning
Skúla Ólafssonar
Ungur maður úr Eyjum heldur
sína fyrstu sýningu uppi á landi,
eins og þeir taka til orða í Vest-
mannaeyjum. Skúli Ólafsson hefur
haldið tvær einkasýningar í Gallerí
Landlyst heima í Eyjum, einnig hef-
ur hann tekið þátt í samsýningum,
og ef ég fer rétt með, hefur hann
sýnt grafík þar. En Skúli er útskrif-
aður í grafík frá Handíða- og
myndlistaskólanum og mun hafa
stundað nám þar í fimm ár sam-
fleytt.
Á þeirri sýningu, er hann hefur
efnt til í Gallery Lækjartorgi, eru 56
myndir, flestar þeirra eru krítar-
teikningar í litum og vatnslita-
myndir. Þetta eru ekki stórbrotin
verk, en þau eru lagleg og snyrtilega
unnin. Það er auðséð af þessum
verkum, að sterkasta hlið Skúla er
sjálf teikningin, en oft vill það verða
þannig hjá honum, að liturinn verð-
ur svolítið sætur og nær því ekki
alltaf fyllingu í myndverkinu. Ég
held, að hér segi þjálfun Skúla sem
grafíker til sín, og hver veit nema
hann ætti að einbeita sér meir á
sjálfa teikninguna á næstu árum.
Teikning Skúla er mjúk og hefur
skemmtilega línu. Það er leikandi
hugmyndaflug í sumum þessara
verka og þau skiptast nokkurn veg-
inn í tvær heildir: Fígúratífa mynd-
list og abstrakt. Það liggur í augum
uppi, að Skúli Ólafsson á sér
sterkari taugar til þess fígúratífa,
en abstraktin verður að léttari leik,
þar sem sjálft formið er látið bíða
tjón af litagleði, sem er lista-
manninum eðlileg. Þetta eru ljóð-
ræn verk í eðli sínu og kemur það
betur fram í þeim myndum, er hann
vinnur í abstrakt stíl.
Nú fyrir páska hefur verið mikil
sýningargleði, og maður hefur vart
við að skoða hitt og þetta. Sumir
sýna á mörgum stöðum í senn, og
það hlýtur að vakna sú spurning,
hver sé tilgangurinn með þessu öllu
saman. Ekki verður því svarað hér,
en varla líður sú vika nú orðið, að
ekki komi fram fjöldi nýrra lista-
manna með sýningar. Allt þetta
sýningaflóð hlýtur að gera það að
verkum, að fólk fái meir en nægju
sína af myndlist. Á Islandi er
áreiðanlega meira málað af mál-
verkum en f nokkru öðru landi, sé
miðað við mannfjölda, og það gerum
við ætíð.
Það var fróðlegt að sjá þessa sýn-
ingu Skúla Ólafssonar í Gallery
Lækjartorgi. Eins og áður segir, er
hér um að ræða fyrstu sýningu ungs
listamanns í höfuðborginni. Hann á
það fullkomlega skilið, að honum sé
veitt athygli, og hafi hann þakkir
fyrir framtakið. En auðvitað getur
svo farið um þessa sýningu, að hún
hverfi í því flóði, sem nú virðist vera
í hámarki í henni Reykjavík.
Valtýr Pétursson