Morgunblaðið - 07.11.1984, Blaðsíða 33

Morgunblaðið - 07.11.1984, Blaðsíða 33
32 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. NÓVEMBER 1984 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. NÓVEMBER 1984 33 fttagiiiiMftfrife Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Aðstoöarritstjóri Fulltrúar ritstjóra Fréttastjórar Auglýsingastjóri hf. Árvakur, Reykjavík. Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Björn Bjarnason. Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö- alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift- argjald 300 kr. á mónuöi innanlands. f lausasölu 25 kr. eintakiö. Samið um álið Samningar hafa nú tekist milli ríkisstjórnar fslands og Alusuisse, eiganda álvers- ins í Straumsvík, um nýtt raf- orkuverð, stækkun álversins, endurskoðun á skattareglum og breytta eignaraðild að ál- verinu. Auk þess hefur verið ritað undir sáttagerðarsamn- ing um þau deilumál sem risið hafa vegna framkvæmdar á samningum aðila til þessa. Með því að rita undir samn- inginn hafa þeir Sverrir Her- mannsson, iðnaðarráðherra, og dr. Jóhannes Nordal, for- maður íslensku samninga- nefndarinnar, bundið enda á deilu sem borið hefur hátt í stjórnmálaumræðum undan- farin fjögur ár. Þessi deila hefur verið lær- dómsrík á margan hátt. Hún hefur sannað sem vitað var allt frá því samstarfið við Alu- suisse hófst um miðjan sjöunda áratuginn, að miklu skiptir fyrir okkur íslendinga að hinu erlenda stórfyrirtæki sé ætíð sýnt hæfilegt aðhald. En hún hefur einnig sannað að það er síður en svo sama hvernig að því er staðið að veita þetta aðhald. Svo marg- oft hefur verið á það bent hér á þessum stað, að óþarfi ætti að vera að endurtaka það, að Hjörleifur Guttormsson, iðn- aðarráðherra Alþýðubanda- lagsins, hélt eins klaufalega á þessu máli eins og frekast var kostur. Fyrir honum og flokki hans hefur jafnan vakað að gera atvinnurekstur eins og álverið í Straumsvík brott- rækan frá íslandi. Hlutlægt mat hlýtur að leiða til þeirrar niðurstöðu að með afstöðunni til Alusuisse frá því í desem- ber 1980 hafi Hjörleifur Gutt- ormsson ætlað að hrinda þess- ari stefnu í framkvæmd og slíta samstarfinu við Sviss- lendinga á þeim forsendum að þeim væri ekki unnt að treysta í viðskiptum. Er sú saga öll rakin á öðrum stað hér í blað- inu í dag. Meginstefnan sem mótar það samkomulag sem nú hefur verið gert var reyndar lögð í ráðherratíð Hjörleifs Gutt- ormssonar, þótt hann ræddi um lægra raforkuverð til ál- versins en samið var um að Iokum. Hins vegar skorti Hjörleif pólitískan vilja eða þrek til að gera út um deiluna. Á lokastigum ráðherraferils síns barði hann sér síðan á brjóst og hótaði einhliða að- : gerðum. y Strax eftir að Sverrir Her- mannsson, þingtnaður Sjálf- stæðisflokksins, varð iðnaðar- ráðherra var álmálið tekið nýjum tökum. Ekki liðu heldur nema fáeinir mánuðir þar til bráðabirgðasamkomulag náð- ist um hækkun á raforkuverði og nú hefur verið samið til frambúðar. Hið nýja samkomulag verð- ur nú lagt fyrir Alþingi. Ekki er vafi á því að um það eiga eftir að verða harðar deilur. Undir þeim ræðum öllum er rétt að minnast þess, hverjir það eru sem vilja erlenda stór- iðju á íslandi feiga og hverjir vilja eiga eðlilegt samstarf við útlendinga á þessu sviði sem öðrum. Morgunblaðið styður nú sem fyrr samvinnu við út- lendinga í stóriðjumálum. Samningurinn sem nú hefur verið gerður er í samræmi við þá meginstefnu. Hann er við- unandi fyrir íslendinga ekki síst með tilliti til þess hvernig að málum var staðið í stjórn- artíð Alþýðubandalagsins. Heimur heróínsins IMorgunblaðinu hefur verið kynnt bók þeirra feðga Freys og Njarðar P. Njarðvík þar sem lýst er heróínheimin- um í Kaupmannahöfn og ferð ungs manns um hann. Eins og lesendur hafa kynnst er hér um svo átakanlega lýsingu að ræða, að þeir sem utan við standa geta tæplega gert sér þennan heim í hugarlund. í Morgunblaðsviðtali á laugar- dag segir Freyr Njarðarson: „Maður sér þennan óhugn- arheim fyrir sér koma hingað og þá mun ísland breytast. Heróíni fylgir alltaf glæpa- alda og oftast vændi. Lögmál heróínsins eru alls staðar þau sömu. Því fylgir takmarkalaus ógæfa. Heróínið er alþjóðlegt vandamál. Því þarf margt að gera til að leysa heimsbyggð- ina úr fjötrum þess. Hvað okkur varðar hér á íslandi þarf að efla eftirlit og gera hugsanlegum heróínneytend- um erfitt fyrir. Til dæmis mætti setja sprautur á lyfja- skrá, þannig að hver sem er geti ekki gengið inn í næsta apótek og keypt þær.“ Hér eru mælt tímabær varnaðarorð. Okkar fámenna þjóðfélag þolir það síst allra að fá slíkan vágest í heimsókn. Hverjum. þeím sem vinnur gegn víntuflóðinu ber að veita það lið sem frekast er unnt. Fiskveiðistefna Grænlendinga eftir úrsögn úr Evrópubandalaginu Eftir Einar Lemche • 1. janúar á næsta ári markar tímamót i samtímasögu Græn- lendinga. Þann dag ganga Græn- lendingar úr Evrópubandalaginu og þar með fær heimastjórn vald til að setja reglur um fiskveiðar á fiskimiðum Grænlands. Að auki mun heimastjórnin taka við stjórn framleiðslu og sölu sjávarafurða úr hendi konunglegu Grænlands- verslunnar. Þannig munu Græn- lendingar sjálfir geta stjórnað framþróun í fiskveiðimálum sín- um. Með aðildinni að EB hafa Græn- lendingar þuft að sætta sig við, að mikilsverðar ákvarðanir um stjórn fiskveiöa þeirra hafa verið teknar í höfuðstöðvum bandalags- ins í Brussel. Þetta gildir um ákvarðanir um leyfilegan há- marksafla, aflakvóta Grænlend- inga og aflakvóta annarra aðild- arríkja EB. Samningaviðræðum við önnur ríki, þ.e.a.s. Island, Fær- eyjar og Noreg, hefur verið stjórn- að frá höfuðstöðvunum og fisk- veiðikvótar þessara ríkja á Græn- landsmiðum verið ákvarðaðir þar. Þá hafa reglur m.a. um verndun fiskistofna og eftirlit með veiðum komið frá Brussel. Það má vera hverjum manni ljóst að þjóð, eins og Grænlend- ingar, sem á alla afkomu sína und- ir fiskveiðum getur ekki til lengd- ar unað við utanaðkomandi stjórn undirstöðugreinar þjóðfélagsins. Það hafa því einkum verið fisk- /eiðimálin sem hafa orðið þess /aldandi að Grænlendingar hafa íkveðið að ganga úr EB. Við úrsögnina gjörbreytist að- staða Grænlendinga. Samningurinn viö EvrópubandalagiÖ Nú hyggst ég ræða um samning- inn, sem við höfum gert við EB, en óneitanlega er hann nokkuð flók- inn. I samningunum er kveðið á um tollfrjálsan innflutning á fram- leiðslu okkar í bandalagslöndun- um og er þetta ákvæði vitaskuld mikilvægt fyrir atvinnulíf okkar. Þá hefur verið gerður samningur um fiskveiðar til tíu ára og fisk- veiðisamþykkt til fimm ára með kvótafyrirkomulagi fyrir aðildarr- íki EB. Á þessu fimm ára timabili verður Grænlendingum greidd upphæð sem jafngildir einum milljarði danskra króna. Gagnstætt öðrum fyrrum ný- lendum aðildarríkja EB er Græn- lendingum tryggður tollfrjáls inn- flutningur á framleiðsluvörum til landa bandalagsins. Þetta ákvæði er bundi við að ríki EB geti stund- að veiðar á Grænlandsmiðum í samræmi við fiskveiðisamþykkt- ina. Fiskveiðisamþykktin gildir í fimm ár og verði hún ekki fram- lengd geta aðildarríki EB lagt toll á vörum frá Grænlandi þar með talið sjávarafurðir. Samkvæmt fiskveiðisamningum ákveða Grænlendingar sjálfir ley- filegan hámarksafla einstakra fiskistofna og verður það gert á ári hverju. Grænlendingar munu sjálfir sjá um eftirlit og verndun fiskistofna. Þá skuldbinda Græn- lendingar sig til að virða ákvarð- anir um fiskveiðimál sem studdar eru vísindalegum rökum og ákvæði hins alþjóðlega hafréttar- sáttmála. Samningurinn gildir í tíu ár. Á því fimm ára tímabili sem fiskveiðisamþykktin gildir munu Grænlendingar veita aðildarríkj- um EB leyfi til veiða og er tekið fram að hámarksafli skuli svara til 100.000 tonna af þorski. Árið 1984 veiddu ríki EB magn sem jafngildir 15.000 tonnum af þorski á Grænlandsmiðum og eru þá með taldar veiðar Færeyinga og Norð- manna. EB hefur rétt til að afsala hluta af þessum kvóta í hendur Norðmanna. Fyrir fiskveiðiréttindin munu Grænlendingar árlega fá greidda upphæð sem jafngildir 216 millj- ónum danskra króna. Standi Grænlendingar ekki við sinn hluta fiskveiðisamþykktarinnar mun upphæðin lækka. Ákvæði þetta er gagnverkandi þannig að Græn- lendingar geta skorið niður kvót- ann, sem EB er ætlaður, ef greiðslan er ekki af hendi innt. Ef fyrir liggja vísindalegar staðreyndir, sem knýja okkur til að minnka leyfilegan hámarksafla niður fyrir okkar eigin lág- markskvóta, falla fiskveiðiréttindi EB úr gildi án þess þó að greiðslur falli niður. Geti Grænlendingar sjálfir ekki fullnýtt eigin kvóta hafa ríki EB forgangsrétt til að semja um frek- ari fiskveiðar. Fyrir þær veiðar skal EB greiða upphæð sem mið- ast við þá upphæð em greidd er fyrir hina árlegu kvóta. Talað er „Um leiö og viö horf- um til gagnkvæmra samskipta og höfum hug á samningum, væntum viö þess aö okkur verði mætt af lipurð og sátt- fýsi viö samningaborð- iö.“ um að Grænlendingar eigi að bjóða 20% af umframafla miðað við 75.000 tonn af þorski við Vestur-Grænland. Hlutverk Grænlendinga Nú langar mig til að víkja að þeirri vinnu sem fyrir okkur Grænlendingum liggur vegna úr- sagnarinnar úr EB. Fyrsta verkefnið verður að semja nýja fiskveiðilöggjöf. Hún mun innihalda reglugerðir sem varða leyfilegan hámarksafla, kvóta, verndun og eftirlit með fiskistofnum og fleira. Við hyggj- umst nýta okkur reynslu útvegs- manna okkar auk þess sem við munum færa okkur í nyt margs konar upplýsingar og ábendingar sem við höfum fengið frá sjávar- útvegsdeildum og ráðuneytum annars staðar á Norðurlöndunum. Við munum taka við stjórn og starfsemi konunglegu Græn- landsverslunarinnar á sviði fram- leiðslu og útflutnings sjávaraf- urða. Einnig munum við annast útflutning fyrir grænlenska út- vegsmenn og bændur. Þá má einn- ig bæta við að grænlenska heima- stjórnin mun taka við togaraút- gerðinni sem ríkið hefur hingað til rekið. Með þessu er stefnt að samein- ingu framleiðslu og útflutnings- verslunar. Þó munu, í einstak til- fellum, verða leyfðar sölur utan við þessi samtök þar sem ekki er talið heppilegt að stefna að of mikilli miðstýringu í þessum efn- um. Skipuleggja þarf framleiðsluna eftir aðstæðum á hverjum stað með tilliti til hvernig fiskafli verð- ur best nýttur eftir árstíðum. Varðandi rekstur einstakra fyrirtækja viljum við að þeim verði stjórnað þannig að hver verksmiðja skipi sér sína stjórn sem beri ábyrgð á framleiðslu og fjárhagsmálum. Þessi stjórn skal skipuð fulltrúum sjómanna, verkamanna og viðeigandi bæjar- stjórnar. Framvindan í þessum málum er háð aðstæðum á hverj- um stað. Samningar viö aöra Við teljum að grænlenska heimastjórnin muni fá svipaðan eða sams konar samningsrétt út á við og Færeyingar hafa í dag og því sjáum við fram á aukin sam- skipti við nágranna okkar. Einnig væntum við aukins samstarfs við önnur Norður-Atlantshafsríki en það samstarf hefur hingað til ver- ið takmarkað vegna aðildar okkar að EB. Um leið og við horfum til gagn- kvæmra samskipta og höfum hug á samningum, væntum við þess að okkur verði mætt af lipurð og sáttfýsi við samningaborðið. Þá er þess einnig að geta á sviði eftirlits með fiskveiðum væntum við samvinnu við aðrar þjóðir. Bersýnilega er nauðsynlegt að fylgjast með veiðum þeirra þjóða sem fá aðgang að fiskimiðum okkar. Því munum við setja strangari reglur um eftirlit en hafa verið í gildi hingað til. Við ætlum að taka upp víðtæka sam- vinnu við stjórnvöld annarra ríkja til að tryggja að reglurnar verði í heiðri hafðar en eins og við vitum hafa verið nokkur brögð að gróf- um brotum nú hin síðari ár. Loks vil ég minna á hve mikil- vægar fiskveiðar eru fyrir Græn- lendinga því öll afkoma þjóðar- innr hvílir á þeim. Veðrátta þar er óblíðari en víðast hvar annars staðar á norðurslóðum. Minnstu hitasveiflur geta skipt sköpum fyrir fiskistofna og um leið af- komu þjóðarinnar. Þar við bætist að fiskistofnar við Grænland eru mun fábreyttari en víðast hvar annars staðar. Verkefni heimastjórnarinnar er að laga atvinnulífið að þessum náttúruskilyrðum. Eimmitt vegna þeirra munum við að mögu leyti fara okkar eigin leiðir. En vita- skuld munum við á öðrum sviðum geta nýtt okkur reynslu annarra þjóða og því lítum við björtum augum til samvinnu við Norður- landaþjóðirnar. Kiaar Lemebe er ráðunautur græu- lensku beimastjómarinnar. Grein þessi er byggö á erintii sem hann íiutti sídsumara á 19. norrænn fisk- reidiráðstefhunni I ÁÉasundi. AF ERLENDUM VETTVANGI eftir JÓHÖNNU KRISTJÓNSDÓTTUR Götumynd fri Burma Burma: Heimsókn San Yu til Kína þykir tíðindum sæta Opinber heimsókn forseta Burma, San Yu, til Kína, sem hann fór í þann 29. október, hefur þótt tíðindum sæta, bæði innan Burma og utan. f samtölum við Burmabúa fannst mér þess gæta mjög, að þeim stendur stuggur af nábýlinu við Kína og stöku menn tóku svo djúpt í árinni að halda því fram, að Kínverjar gætu lagt undir sig Burma með tiltölulega lítilli fyrirhöfn. Því til stuðnings var bent á, hversu snautlega her landsins er búinn vopnum og minnt var á örlög Tíbets á sínum tíma. Þó að Burma sé frumstætt land á margan hátt, býr það yfir verðmætum náttúruauð- lindum og dugir að nefna olíu og auk þess er Burma eitt fára Asíulanda sem er sjálfu sér nægt, hvað snertir matvælaframleiðslu. Stjórnin í Burma hefur því bersýnilega séð sér hag í því að vingast við Kínverja í þeirri von, að það mætti verða til að bægja frá hugsanlegri hættu á innrás. Forsetinn San Yu, sem er atkvæðalítill og valdalaus hefur því meðal annars verið tekinn út úr skugganum, dustað af honum rykið og sendur til Kína, enda að nafninu til þjóðhöfðingi lands- ins. Engum bíandast hugur um, hver valdamaðurinn er í Burma, Ne Win flokksforingi hefur í áratugi haldið öllum þráðum valds í höndum sér og virðist ekki á þeim buxunum að sleppa þeim. Það sem vekur einnig athygli í þessu sambandi er að undanfar- ið er líkt og burmisk stjórnvöld hafi gert sér gleggri grein fyrir því, að sú lokaða einangrunar- stefna, sem þeir hafa fylgt, fær ekki staðizt lengur, þeir verða að nálgast tuttugustu öldina, og þeir eru væntanlega að byrja að skilja að ekkert land getur til langframa einangrað sig eins og Burma hefur gert síðustu tutt- ugu árin. Það er ákaflega erfitt fyrir fréttamenn að afla upplýsinga um það sem fram fer í æðstu valdastöðum. Það vita allir blaðamenn sem til landsins koma, venjulega undir fölsku flaggi, vegna þess hve stefna burmiskra stjórnvalda er and- snúin erlendum frétta- eða greinaskrifum um Burma. Samt sem áður hefur það kvisast út að fyrr á þessu ári hafi San Yu ver- ið ýtt að mestu leyti til hliðar og Ne Win teldi hagstæðast að láta hann sem minnst koma fram fyrir hönd stjórnarinnar. Þetta getur svo auðvitað ekki þýtt ann- að en það að San Yu hafi af ein- hverjum ástæðum ekki sýnt for- ingjanum þá hoUustu sem Ne Win kreíst. Það gengur fjöllún- um hærra í Burma, að ein af ástæðunum sé sú að eiginkona forsetans hafi gerzt sek um spill- ingu og svartamarkaðsbrask. Vegna þess hve laun eru lág í Burma, svo og vegna þess að svartamarkaðsbrask er opinbert leyndarmál og opinberlega við- urkennt ætti þetta ekki í sjálfu sér að hafa orðið tilefni þess að forsetinn félli í ónáð. Fjármál forsetafrúarinnar sem hafa ver- ið rannsökuð með mikilli leynd munu þó vera það flókin og margþætt að ástæða væri til að íhuga hvort hér hefði ekki verið farið yfir strikið. Það er einnig óopinbert leyndarmál, að það var nánasta starfslið Ne Win, sem annaðist þessa rannsókn. Meðan hún var framkvæmd hélt forsetinn með konu sinni, eftir uppástungu forsetans, til Bretiands til læknisaðgerðar. Þegar hann kom til Rangoon fagnaði flokksforinginn honum á flugvellinum. Þetta vakti mikla athygli og þótti sýna það að Ne Win hefði komizt að þeirri niðurstöðu, að hagstæðara væri að láta líta svo út fyrir, að hin mesta andans eining rikti milli mannanna tveggja. Mér sögðu menn í Burma, að forsetinn hefði virzt undrandi á móttökunum og orðið glaður við. Hann kvittaði síðan kurteislega fyrir, þegar hann hélt ræðu nokkru síðar og sagði, að það væri sjálfsagt og eðlilegt mál, að flokksforinginn yrði að leggja blessun sína yfir orð sín og gjörðir, enda væri það sér ómet- anlegur styrkur að njóta hand- leiðslu hins mikla spekings og góðmennis, Ne Wins. San Yu fór í opinbera heim- sókn til Japans í júlí og þótti sú heimsókn takast bærilega. Ferð- in til Kína nú hefur samt mun meiri þýðingu, af ^stæðum sem var vikið að j upphafi. Burma San Yu forseti hefur sýnt fullan vilja á að vera virkur aðili í samtökum hlut- lausra ríkja, en engu að síður er óhjákvæmilegt að Burmar verði að taka tillit til þess sem fram fer í Kína, þó ekki væri nema af landfræðilegum ástæðum. Svo virðist sem sagt sem Ne Win og San Yu hafi sætzt, kannski ekki heilum sáttum, en San Yu hefur sjálfsagt áttað sig á því, að honum væri hollara að hvika ekki í neinu frá trúnaði og hollustu við flokksforingjann. Meðan hann heldur sig á þeirri línu er honum ugglaust óhætt. Kinverjar hafa veitt Burmum margháttaða efnahagsaðstoð síðustu ár og Burmar þurfa á að- stoð erlendis frá að halda, þótt þeir hafi reynt að halda erlend- um áhrifum í lágmarki. Kínverj- ar veittu meðal annars gríðar- miklu fé til að koma upp stærstu vefnaðarverksmiðju í Burma i bænum Prome, og þeir hafa sömuleiðis styrkt með ráðum og dáð vélvæðingu hrísgrjónaiðnað- arins. Það hefur svo aftur valdið ágreiningi milli þjóðanna að Kínverjar halda fast við að styðja kommúnistaflokk Burma, sem er að sjálfsögðu bannaður i þessu einsflokksriki sem Burma er. En Burmar og Kínverjar virð- ast samt ætla að sýna meiri lit á samvinnu en verið hefur. Kannski Burmar séu einnig að láta, þótt hægt fari, af einangr- unarstefnunni, sem fær ekki staðizt á siðustu árum tuttug- ustu aldar. Jóbanna Kristjónsdittir er bim. I erieadri fréttaéeUd MbL
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.