Morgunblaðið - 07.11.1984, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. NÓVEMBER 1984
Bragi Asgeirsson:
Kaupmannahö fn
Af minnisblöðum
myndverkasmiðs III
— Ekki verður hjá því komist
að taka eftir fjölgun þeldökks
fólks í stórborgum Evrópu, en
þetta fólk vill flest til vinna að
verða ekki sent aftur til síns
heima. Fylgir því bæði gott og illt,
og er það sýnu verst, að það mis-
notar einmitt fengið frelsi líkt og
stúdentarnir forðum. Þeir koma
með sína siði, sem þeir vilja ekki
leggja af og myndast því sérstök
hverfi utangarðsfólks. Til þess er
tekið, að fæstir hafa verzlunarvit
á við vestrænt fólk og nenna t.d.
kjötsalar ekki að hafa nema eina
kjöttegund á boðstólum dag
hvern, og eru því verzlanir þeirra
auðþekkjanlegar, því að Danir eru
snillingar um vöruúrval af öllu
tagi. Almennar reglur á baðstöð-
um eru oft ekki virtar af þessu
fólki og fylgir því óæskilegur sóða-
skapur. Einhvern veginn eru
gæslumenn mildari við það en
landa sína og aðra hvítingja og
vilja sennilega ekki vera ásakaðir
um kynþáttafordóma. Sýnu verst
er, að víða hafa þeir lagt undir sig
eiturlyfjasölu, stjórna vændi í
heilu hverfunum — ránum á sak-
lausa ferðalanga og svo öðrum
glæpum.
Það merkilega við þetta er, að
viðkomandi koma frá löndum, þar
sem harðar refsingar eru við smá-
vægilegustu brotum — smáþjófar
missa eyru og limi, og líflát eru
daglegt brauð. Almenningur í
Evrópu er reiður út af ástandinu,
því að víða er stórhættulegt að
vera einn á ferð eftir að skyggja
tekur — jafnvel í neðanjarðar-
brautum. Menn sjá í gegn um það,
að stjórnarvöld eru rög við að
beita þetta fólk hörku og senda
heim, vegna þess að það kemur
margt frá olíulöndunum. En það
er einmitt hér, sem borgaryfirvöld
eiga að byrja að hreinsa til, því að
glæpahyskið, er dafnar svo vel í
vestrinu, er varla nema nokkur
prósent af öllu þeldökka fólkinu.
en grómar alla heilbrigða starf-
semi, þar sem það kemst nærri.
Alvarlegast er, að það kemur óorði
á annað þeldökkt fólk og stóreyk-
ur á erfiðleika þess.
Eins og ávallt, þegar ég dvel í
K.höfn, fór ég reglulega í gufubað
og þá oftast í gömlu sundhöllinni
á Austurbrú. Það er sérstök af-
slappandi athöfn að fara í gufubað
og nokkur list, ef á að njóta þess
til fulls. Menn hafa stundað böð af
öllu tagi frá því að sögur hófust og
vitað er, að á miðöldum var það
útbreidd venja að fara í gufubað
reglulega. Þó að fólk þvæði sér
ekki dags daglega og almenningur
væri í sömu lörfunum, þar til þeir
hrundu af þeim, þá gátu menn
ekki verið án gufubaða. Þau voru
iík og almenn samkomuhús eða
Hinn nafntogaði málari Richard
Mortensen í upphafi ferils síns
(1934).
fréttastofur á vorum dögum —
fólk streymdi í gufuböðin og var
þar tímuunm saman. Hér hittust
menn og konur og ræddu saman
án blygðunar yfir nekt sinni.
Regluleg böð voru talin til lífs-
nauðsynja jafnvel meðal hinna fá-
tækustu, til jafns við mat, drykk
og húsaskjól. Frá fimmtándu öld
eru til dæmi um að ríkir gáfu eða
arfleiddu baðstofur til fátækra,
sjálfum sér til sáluhjálpar. Gufu-
böð urðu að samkomustöðum, og
þróuðust í að verða eins konar
veitingastaðir eða klúbbar, þar
sem fólk ekki einasta borðaði og
drakk, heldur leitaði frétta og
stunduðu teningaspil og tafl. Um
aldamótin 1500 breyttist þetta
fullkomlega því að syfilis hafði þá
nýlega komið til Evrópu og höfðu
menn trúverðugan grun um að
baðstofurnar ykju útbreiðslu hins
voðalega sjúkdóms. Baðstofunum
var því lokað og missti þá margur
einu hressinguna er borgirnar
höfðu upp á að bjóða. í suðrinu
lyfti endurreisnartímabilið lík-
ama mannsins aftur á þann stall
er hann hafði verið á stórveldis-
tímum Grikkja og Rómverja. En í
norðrinu prédikaði klerkavaldið
um holdsins synd og pínu en
hreinleika sálarinnar. Um aldir
var það næstum álitin synd að
halda likama sinum hreinum og
hann skyldi vandlega falin sbr.
tizkuna á tímunum. Fötin skyldu
vera hrein en innan þeirra réði
skíturinn og nitin. Það var svo
ekki fyrr en á þessari öld að böð
urðu aftur almenn. — Menn eiga
sína uppáhaldsbaðstaði eins og
annað, og þannig hugnuðust mér
alls ekki nýju baðstaðirnir í Kaup-
mannahöfn. Hinir gömlu, sem
voru reistir á kreppuárunum, hafa
yfir sér ólíkt meiri reisn en þeir
nýju, þar sem menn eru með
sparnaðaræði á velmegunarárum.
Jafnvel sundlaugin og gufubaðið i
hinni reisulegu heilsuræktarstöð
Carlsbergs-verksmiðjanna, sem
var stuttan spöl þaðan sem ég bjó,
þótti mér hallæri miðað við baðið
á Austurbrú. Þangað fór ég eins
oft og ég gat, þótt ferðin tæki mig
45 mínútur hvora leið. Menn eru
léttstígir sem hlaðnir kjarnorku,
er þeir koma þaðan.
En einu hefur hrakað og það er
eftirlitið með að reglur séu haldn-
ar. í gamla daga fór allt í háaloft,
ef einhver braut af sér, en agi er
hér einmitt nauðsynlegur, því að
hann skapar frelsi fyrir alla, en
brot á reglunum bakar öllum
óþægindi. Eg man eftir einum
miklum og myndarlegum rum, er
var ljúfmennið sjálft, þar til ein-
hver braut reglurnar. Þá breyttist
hann í villidýr og var kostulegt að
sjá aðfarirnar. Þótt starfsliðið sé
síst minna en áður, er eftirlitið
slælegra, og hér ganga þeldökkir
menn mjög á lagið með miklum
látum og bægslagangi á stundum.
Sumir hvítir gera það raunar líka
og má þá minnast á það hér, að
heimskan er náttúrugáfa, sem
sumum hefur hlotnast — en skal
ekki misnotuð. Þetta er hér sett
fram vegna þess, að e.t.v. kemur
það hvergi betur í ljós en í bað-
stofum, hve frelsi er afstætt hug-
tak i mörgum tilvikum.
— Eitt er það frelsi, sem Danir
kunna að fara með, og það er
frelsið að vera skemmtilegur og
lifa lífinu lifandi fram á gamals
aldur. Þeir eru stöðugt með ein-
hver uppátæki til að gera tilver-
una bjartari, og þótt þunglyndi
herji á marga, er lífskrafturinn
Þessi írska stríðsöxi frá því 1600—1300 fyrir Kristsburð, minnir einna helst
á nútíma höggmyndalist.
Það var svo ekki fyrr en á þessari öld að fólk úr öllum stéttum fór aftur að
rækta líkamann með böðum. Mynd: Jaques Henri Lartigue.
Gufuböð á miðöld-
um — menn taki eft-
ir blóðhornunum á
baki baðgestanna.
óbugandi í öðrum. Það sannaðist á
gamla karlinum honum Karli
Nielsen, er 82 ára að aldri tók
stúdentspróf nú í sumar eftir 66
ára lestrarhlé. Var hann ekki
ánægðari en svo með einkunnirn-
ar, sem voru þó mjög viðunandi,
að hann ákvað að halda ekki
áfram og leggja út í langt háskóla-
nám! Hafði sett sér mark hér.
Að hætti suðrænna þjóða hafa
borgarbúar komið sér upp þriggja
daga kjötkveðjuhátíð, og í sumar
var þar dansaður samba um hvíta-
sunnuna — frá laugardegi til
mánudagskvölds. Það var mikill
gáski í fólkinu á laugardeginum
síðdegis, er ég lagði leið mina í
miðborgina og tók um stund þátt í
pataldrinu — full mikill kannski á
stundum, og hátíðin var um sumt
nokkuð yfirborðsleg og norræn.
Fólk litaði t.d. andlit sín með
ódýrum plastlitum í stað leikhús-
farða, sem er hið eina rétta. Yfir
helgina var ég að vinna á verk-
stæðinu og missti því af tveim
seinni dögunum. Hélt þó í borgina
á mánudagskvöld, en hrökklaðist
fljótt heim aftur, því að sóðaskap-
urinn var yfirgengilegur og mikið
um leiðinlegt og kófdrukkið fólk.
En þessu með sóðaskapinn var
fljótlega kippt í lag. Mikla athygli
vakti það, að á meðal þeirra er
seldu ólöglegan bjór í hagnaðar-
skyni báru menn kennsl á ýmsa þá
er harðast berjast gegn markaðs-
frelsi og mest ámæla gróðafíkn-
inni! — Það er annars mannbót,
að fólk sleppi sér lausu í nokkra
daga á ári og mættum við Reyk-
víkingar taka upp á einhverju
slíku, því að við erum snillingar í
því að gera hátíðisdaga okkar að
leikhúsi þurrpumpuleikans.
Annað, sem var sýnu áhrifa-
meira en kjötkveðjuhátíðin, var
fótamenntaræðið, er greip um sig,
meðan á Evrópumeistarakeppni
stóð, en þar börðust Danir eins og
sannir víkingar. Æðið greip einnig
um sig hjá fólki, sem annars hefur
lítinn sem engan áhuga á bolta-
leikjum. Fylgdist ég hér grannt
með og hafði mikla skemmtan af.
En mér þótti þó sýnu skemmtileg-
ast að lesa grein, er birtist í
Extrablaðinu eftir tapið gegn
Frökkum í fyrstu umferð, þvi að
hún lýsir Dönum svo vel. Fyrir-
sögn greinarinnar var „Hurra vi
tabte", og lýsir greinarhöfundur
gangi sögunnar aftur í aldir, og
kemur þá í ljós, að mestu upp-
gangstímar í sögu þjóðarinnar
hafi orðið eftir einhver mikil
skakkaföll á vígvellinum — þá
hafi einmitt allt farið að blómstra.
Hér voru sem sagt raktir upp
ótvíræðir kostir þess fyrir dönsku
þjóðina að tapa — tap væri ein-
mitt styrkur hennar. Stórsnjöll og
launkímin grein, en táknrænast
var sennilegast, að eftir þetta tap
fyrir Frökkum hófst sigurganga