Morgunblaðið - 27.02.1985, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. FEBRÚAR 1985
23
Að bera út börnin sín
eftir Halldór
Guðjónsson
Nú eru liðnir rúmlega tveir
mánuðir frá verkfalli BSRB og
menn leiða varla hugann að því
lengur, enda ljóst að það hafði lítil
sem engin áhrif á kjör opinberra
starfsmanna. Þetta eitt út af fyrir
sig vekur ótta þar sem það bendir
til þess að aftur verði verkfall þeg-
ar næst kemur til samninga um
kjör opinberra starfsmanna. Þess
eru engin merki að menn hafi í
raun lært nokkuð af verkfallinu
eða skilið hversu alvarlegt það
var. Um jólin kom að vísu út saga
verkfallsins, en þar er engin grein-
ing á áhrifum þess eða afleiðing-
um.
Fyrst eftir verkfallið var nokk-
uð rætt um áhrif þess á skólahald
en lítið áframhald hefur orðið af
því og virðist nú sýnt að lítið verði
af því og börnum verði bætt sú
kennsla sem niður féll. I ljósi þess
sem að ofan var nefnt, að samn-
ingarnir skiluðu lítilli kjarabót og
því megi að öllum stjórnmálaað-
stæðum óbreyttum búast við öðru
verkfalli, er niðurfall kennslunnar
uggvænlegt. Ef til vill má í mörg-
um tilfellum til sanns vegar færa
að niðurfelling kennslu í einn
mánuð skipti ekki miklu máli um
þroska nemenda þótt ekki geti það
gilt almennt. En það horfir greini-
lega til stórvandræða ef kennsla
fellur niður við hverja samninga-
gerð. Þótt aðeins verði gengið til
samninga — og verkfalla — annað
hvert ár, þá þýðir mánaðarniður-
felling kennslu að hver nemandi
tapar á skólaferli sínum fjórum og
hálfum mánuði til sex mánuðum
frá námi. Svo löng og óhagkvæm
hlé í námi hlytu að hafa mjög
„Það er greinilegt að
niðurfelling skólahalds í
verkfallinu er mikilvæg-
ust allrar þeirrar rösk-
unar sem af verkfallinu
varð. Vegna hennar
voru um 50.000 nem-
endur fjarri eðlilegum
og sumpart lögskyldum
störfum í heilan mánuð,
þ.e. rúm 4.000 mannár
fóru þarna í súginn. Að
fiskveiðum starfa nú
ekki fjarri 5.000 manns.
Þannig svarar niðurfell-
ing skólahalds til þess
að obbanum af físki-
skipum landsmanna
væri lagt í heilt ár.“
vond áhrif á þekkingaröflun,
þjálfun og þroska langsamlega
flestra barna, unglinga og síðan
fullorðins fólks.
Það er greinilegt að niðurfelling
skólahalds í verkfallinu er mikil-
vægust allrar þeirrar röskunar
sem af verkfallinu varð. Vegna
hennar voru um 50.000 nemendur
fjarri eðlilegum og sumpart lög-
skyldum störfum í heilan mánuð,
þ.e. rúm 4.000 mannár fóru þarna
í súginn. Að fiskveiðum starfa nú
ekki fjarri 5.000 manns. Þannig
svarar niðurfelling skólahalds til
hefði á búsetu og atvinnulíf í
sveitum, og á rekstur vinnslu-
stöðva búvöru og atvinnulíf í
þéttbýli.
Ég er mjög eindregió þeirrar skoó-
unar, að þaö eigi ekki og megi ekki
breyta framleiðsluráöslögunum á
þann veg að 10% útflutningsbóta-
rétturinn verði skertur, hvað þá af-
numinn, nema annað komi í staðinn
jafngilt. Ég leyfi mér að varpa fram
þeirri hugmynd að ef dregið verður
úr útflutningsbótum, þá eigi að nota
það fé er sparast til skógræktar í
svéitum landsins, þar sem skilyrði
leyfa, enda sætu bændur og sveita-
fólk fyrir þeirri atvinnu sem við það
skapast Mætti þá hugsa sér að
dregið yrði smámsaman úr út-
flutningsbótum og búvörufram-
leiðslu, ef markaðsaðstæður gefa
tilefni til, en aukið jafnframt
framlag til skógræktar uns. t.d. að
helmingaskipti verða, allt eftir því
hvernig mál þróast. Með þessu
móti væri framkvæmanlegt að
hefja skógrækt sem um munar
fljótlega, og í stærri stíl þegar
fram líða stundir, en það er ekki
framkvæmanlegt nema með
opinberu fjármagni, sakir þess
hversu seint hún skilar árangri.
Þetta er verðugt verkefni, felur
jafnvel í sér stórkostlega möguleika,
sem eftir nokkra áratugi myndi
skila arði sem gæti m.a. orðið und-
irstaða iðnaðar. Skógræktin
myndi lika ' stórbæta landið og
milda loftslagið. Til álita kæmi að
nota eitthvað af þessu fjármagni
til uppgræðslu beitilands, útrým-
ingar búfjársjúkdóma og ef til vill
að létta undir um stundarsakir
með stórum búum sem eiga í erf-
iðleikum vegna nýlegra og mikilla
fjárfestinga og skerts olnboga-
rýmis vegna framleiðslustjórnun-
ar, búmarks.
Jafnframt skógræktinni þar
sem hún yrði stunduð myndi
hefðbundinn búrekstur dragast
eitthvað saman, en lítið fyrst.
Hefðbundinn búrekstur ásamt
loðdýrarækt og fiskirækt yrði svo
fjármögnuð á venjulegan hátt sem
fyrr. Þessi tilhögun ætti að vinna
gegn grisjun byggðar í sveitum og
verða þjóðhagslega hagkvæm. Ég
tel það stórfelld mistök ef bænda-
Halldór Guðjónsson
þess að obbanum af fiskiskipum
landsmanna væri lagt í heilt ár.
Vafalítið þykir mörgum slíkur
samanburður óréttmætur og ýkt-
ur. Það er venja að tala um sjávar-
útveg og fiskveiðar sérstaklega
sem grundvallaratvinnugrein.
Þessi venjubundni talsmáti á við
þau rök að styðjast, sem allir
hljóta að viðurkenna, að fiskveið-
ar eru helsta brauð okkar, ef þær
bregðast illa getum við jafnvel
þegar til skamms tíma er litið ekki
brauðfætt okkur. En sé litið til
lengri tíma þá eru það ekki fisk-
veiðar einar eða aðrar grundvall-
aratvinnugreinar sem ráða því
hvort við getum brauðfætt okkur
eða ekki, heldur kemur þá 1 ljós að
falli niður um langan tíma öll verk
í einhverri sæmilega umfangsmik-
illi atvinnugrein, þá er lífsviður-
væri okkar hætt. Sé ekki aðeins
horft til lífsviðurværis heldur til
sæmandi þjóðlífs í heild, væri
mjög vandfundin sú starfs- eða at-
vinnugrein sem umyrðalaust
mætti leggja niður án þess það ylli
verulegum skaða. Hvað starf skól-
anna áhrærir sérstaklega eru
þessi tengsl við sæmandi þjóðlíf
og reyndar lífsviðurværi augljós.
Arangur í starfi og afrakstur af
atvinnu hvílir æ meir á vísvitaðri
kunnáttu og þjálfun til starfa.
Skólarnir veita ýmist þessa kunn-
áttu og þjálfun eða undirbúa nem-
endur til að afla hennar sjálfir í
starfi. Það er enginn annar far-
vegur fyrir þennan undirbúning
undir störf en skólakerfið. Ef
skólakerfið bregst, hlýtur það að
koma niður á starfskunnáttu og
aðlögunarhæfni með öllum íslend-
ingum og stefna þá ekki aðeins
sæmandi þjóðlífi heldur líka lífs-
viðurværi okkar í hættu.
Það sem hingað til hefur verið
sagt lýtur aðeins að umfangi og
mikilvægi þess áfalls sem skóla-
hald og menntun í landinu varð
fyrir af verkfallinu nú og gæti
orðið fyrir í framtíðinni af svipuð-
um atburðum. En það er önnur
hlið á þessum málavöxtum sem er
miklu alvarlegri, en hún er sú, að
ríkið hefur, með því að láta
kennslu falla niður, vikið sér und-
an einni mikilsverðustu skyldu
sinni. Uppeldi og uppfræðsla
barna og unglinga var áður í
flestu eða öllu skylda foreldra.
Ríkið hefur tekið hluta af þessum
skyldum — og þá einkum upp-
fræðsluna — á sig og þá jafnframt
hagað málum þannig að foreldrum
er nánast ómögulegt að rækja
þessar skyldur sjálfir venjulega og
þá varla heldur í neyð. Nú hefur
ríkið, með því að láta niðurfell-
ingu skólahalds viðgangast, svik-
ist undan þessum skyldum sínum
og hefur ekki uppi neinar ráð-
agerðir um að bæta fyrir svikin.
Meðan skyldurnar hvíldu á for-
eldrum hefði ríkið sjálft tekið
óblíðlega á þeim sem þannig brutu
af sér við börn sín. Nú sækir ríkið
ekki sökina heldur verst.
Þessar aðstæður eru hörmu-
legar, þær eru ekki aðeins skað-
vænlegar í sjálfu sér heldur bera
þær vott um svo fávísleg stjórn-
mál og afvegaleiddan hugsunar-
hátt að ekkert ríki fær við lifað til
neinnar lengdar. Það fær engin
þjóð lifað við stjórnmál og stjórn-
arfar sem gera það ekki aðeins
hugsanlegt heldur fremur líklegt
að börn hennar verði borin út 1
mánaðartíma á tveggja ára fresti.
Ef ríkið rækir ekki skyldu sína
gagnvart börnum, er það þá lík-
legt að það ræki aðrar skyldur
gagnvart þjóðinni? Gagnvart
hverjum öðrum hefur ríkið skyld-
ur? Og að lokum, hverjar má ætla
að börn sem þannig eru leikin telji
vera skyldur sínar gagnvart
menntun sinni, gagnvart þjóðinni
og ríkinu?
Halldór Gudjónsson er kennslu-
stjórí rið Háskóla íslands.
stéttin glataði útflutningsbótaréttin-
um án bóta, en ég trúi því ekki að
svo verði ef hún og fyrirsvarsmenn
hennar sína í tæka tíð samstöðu og
einurð.
Ingólfur Jónsson landbúnaðar-
ráðherra beitti sér á sínum tíma
fyrir þessum rétti. Nú skora ég á
Jón Helgason landbúnaðarráð-
herra að beita sér gegn því að
hann verði skertur án þess að ann-
að komi í staðinn jafngilt.
Helstu efnisatriði
1. Umræður um landbúnaðarmál
hafa síður en svo verið málefna-
legar. Neikvæður áróður hefur
skaðað bændastéttina undanfarin
ár.
2. Útflutningsbætur hafa verið
mistúlkaðar, tap ríkissjóðs af
þeim er minna en af er látið. Þær
hafa veitt bændum mikinn stuðn-
ing og dregið úr grisjun byggðar.
3. Bændaforustan hefur verið lin
í vörn gegn þessum áróðri, sem
hefur dregið kjark úr bændum.
4. Landbúnaður er þjóðfélagsleg
nauðsyn og grysjun byggðar má
ekki verða öllu meiri en orðið er.
5. Landbúnaðarstefnan hefur {
aðalatriðum verið rétt hingað til,
en stjórnun búvöruframleiðslu
talsvert ábótavant.
6. Það þarf að stjórna fram-
leiðslu með kvótakerfi og bú-
marki, setja bremsu á stærri búin
og e.t.v. tómstundabúskap.
7. Það er mistúlkun að landbún-
aðurinn ógni efnahagskerfi lands-
ins, þar eru allt önnur öfl að verki.
8. Málefnaleg umræða er nauð-
synleg og allra hagur.
9. Úttekt á þjóðhagslegri og
þjóðfélagslegri þýðingu landbún-
aðarins er nauðsynleg.
10. Það má ekki skerða útflutn-
ingsbótaréttinn nema annað komi
í staðinn, jafngilt. Skorað er á
landbúnaðarráðherra að beita sér
gegn skerðingu.
11. Varpað er fram hugmynd um
stórátak í skógrækt, sem yrði með
tíð og tíma fjármögnuð með ríkis-
fé er kæmi í stað útflutningsbóta.
Friðjón Guðmundsson er bóndi i
Sandi í Aðaldal.
^0. ^SI W - ■ SHIHl/IHnM □LUBOÐ
pji H TEKEX 200 gr
^JNIÐWSOÐIM JARÐARBER 850 gr
Kvl| ^ HVEITI 2ke
V4 ** nvciii L Kg **■
C-1 fe ÞVOTTAEFN^ 3 kg
C-1 |1 HREINGERNINGA- II LÖGUR 11
...vöruverð í lágmarki