Morgunblaðið - 16.08.1985, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLADID, FÖSTUDAGUR 16. ÁGÚST 1985
Samkvæmt útreikningum Þjóðhagsstofnunar mun hagvöxtur á þessu ári verða um 2%. Búist er hins vegar við að
verðbólga verði 30%.
Þjóðhagsstofnun:
Hagvöxtur á árinu
1985 verður um 2%
— verðbólga um 30 %
HAGVÖXTUR sem mældur er sem
breyting vergrar landsframleiðslu
milli ára, verður um 2% á þessu ári,
sem er einu prósentustigi minna en
á síðasta ári. Hins vegar er vöxtur-
inn heldur meiri en gert var ráð fyrir
í þjóðhagsspá 1985 og birt var í
Ágripi úr þjóðarbúskapnum í aprfl-
mánuði síðastliðnum. Þjóðhags-
stofnun hefur endurmetið þessa
áætlun með hliðsjón af breyttum
kjarasamningum og í Ijósi framvind-
unnar á fyrri helmingi ársins. Verð-
bólgan á árinu verður 30% sam-
kvæmt niðurstöðu Þjóðhagsstofnun-
ar, en áður var gert ráð fyrir 20%
verðbólgu frá upphafi til loka ársins.
Þjóðarframleiðslan og þjóðar-
tekjur vaxa minna en landsfram-
leiðsla vegna vaxandi vaxta-
greiðslna af erlendum lánum og
rýrnandi viðskiptakjara, eða um
1,5%. Mismunur landsframleiðslu
og þjóðarframleiðslu felst einkum
í vaxtagreiðslum til útlanda en
þær eru dregnar frá þjóðarfram-
leiðslunni.
í frétt frá Þjóðhagsstofnun seg-
ir að vaxandi umsvif í þjóðarbú-
skapnum á þessu ári stafi fyrst og
fremst af aukinni einkaneyslu, en
gert er ráð fyrir að hún aukist um
4%, en ekki 1% eins og ætlað var.
Mikilvægasta forsenda aukinnar
einkaneyslu er meiri kaupmáttur
ráðstöfunartekna á árinu í kjölfar
nýgerðra kjarasamninga. í eldri
spá var gert ráð fyrir að kaup-
máttur þessa árs yrði lítt frá-
brugðinn því sem var á síðasta ári,
enda lagt til grundvallar að kjara-
samningar héldust óbreyttir út
árið. Samningarnir sem gerðir
voru i júní og júlí fela hins vegar í
sér tæplega 15% meiri hækkun
kauptaxta en fyrri samningar.
Líklegt er að kaupmáttur ráðstöf-
unartekna verði 3—4% hærri,
þegar launaskrið er tekið með í
reikninginn, á þessu ári en i fyrra.
Á móti aukinni einkaneyslu,
kemur minni aukning fjárfest-
inga, en reiknað var með í eldri
spá. Fjárfestingar munu aukast
um 'h í stað 2%. Útgjöld til neyslu
og fjárfestinga eru talin munu
aukast um rúmlega 2,5% á þessu
ári, en ekki 1% eins og aprílspáin
gerði ráð fyrir.
Spá Þjóðhagsstofnunar byggist
meðal annars á því að það takist
að fiska að fullu upp i leyfilegan
aflakvóta og raunar heldur meira.
Gert er ráð fyrir að útflutnings-
framleiðslan aukist um 2,5—3% á
yfirstandandi ári, sem er hálfu
stigi minna en í eldri spá. Allan
mismuninn má reka til samdrátt-
ar í álframleiðslu. Það virðist
heldur ekki líklegt að útflutningur
fari að marki fram úr þessari spá.
I greinargerð Þjóðhagsstofnunar
segir að aukin umsvif umfram það
sem gert er ráð fyrir geti aðeins
orðið fyrir tilstilli aukinnar
þenslu innanlands, en því fylgir
aukinn viðskiptahalli og erlendar
lántökur og þar með þyngri vaxta-
og skuldabyrði i framtíðinni.
Búast er við að viðskiptakjör
verði lítið eitt lakari en á siðasta
ári eða Vt — 'k%. Áður hafði ver-
ið áætlað að þau héldust óbreytt.
Helsta ástæða þess að eldri spá
hefur ekki staðist er lækkun á
gengi dollara gagnvart öðrum
myntum, en á móti kemur að verð
á frystum sjávarafurðum á
Bandaríkjamarkaði hefur hækkað
um 2% frá áramótum. í greinar-
gerð Þjóðhagsstofnunar segir að
versnandi viðskiptakjör megi
einkum rekja til lægra verðs á áli
og kisiljárni.
Eftir að dollarinn fór að lækka
á alþjóðamarkaði hefur gengi ís-
lensku krónunnar gagnvart doll-
aranum verið haldið óbreyttu.
Þetta hefur haft í för með sér að
meðalgengið frá áramótum til ág-
ústbyrjunar hefur lækkað um
8,5% miðað við landvog. Ekki er
vafi á því að hækkandi gengi doll-
ara frá miðju ári 1980 og fram á
yfirstandandi ár, hefur verið veru-
legur búhnykkur fyrir Islendinga,
einfaldlega vegna þess að stór
hluti útflutningsins er seldur i
dollurum, en innflutningurinn að
mestu keyptur fyrir aðra gjald-
miðla. Að öðru óbreyttu er það því
áhyggjuefni ef dollarinn lækkar
mjög snögglega. Bent er á í
skýrslu Þjóðhagsstofnunar að
verð dollarans í íslenskum krón-
um hefur næstum staðið í stað frá
áramótum meðan framleiðslu-
kostnaður hefur hækkað um 15%.
Samtímis hefur verð þessara af-
urða í dollurum aðeins hækkað um
2%.
Meðalgengi íslensku krónunnar
um mitt ár var 20% lægra en að
meöaltali í fyrra og verð erlends
gjaldeyris því almennt 25%
hærra. Spár um efnahagsfram-
vindu á þessu ári taka mið af því
að meðalgengi krónunnar verði
fremur stöðugt síðari helming
ársins.
Eins og áður segir er reiknað
með að landsframleiðsla aukist
um 2,5%. Landbúnaðarfram-
leiðsla verður svipuð á þessu ári
og í fyrra. í sjávarútvegi er reikn-
að með 3—4% aukningu fram-
leiðslunnar, en það er mun minna
en á undangengnu ári. Þá er ljóst
að ál- og kísilframleiösla dragast
saman, en útflutningur annarra
iðnaðarvara getur aukist um allt
að 15%. En í byggingariðnaði ger-
ir Þjóðhagsstofnun ráð fyrir að
verði samdráttur.
í kjölfar aukinnar eftirspurnar
eftir neysluvörum má búast við
3—4% meiri umsvifum verslunar-
innar og er svipaða sögu að segja
um ýmsar greinar þjónustu, ann-
arrar en opinberrar sem mun ekki
vaxa um meira en 1% á föstu
verðlagi. í samgöngugreinum er
búist við 3—4% aukningu.
Á fyrri helmingi ársins var
skráð atvinnuleysi 1,2% af áætl-
uðum vinnuafla og það sem af er
árinu er skráð atvinnuleysi minna
alla mánuðina en undanfarin tvö
ár. í skýrslu Þjóðhagsstofnunar er
bent á að tölur um atvinnuleysi
gefi engan veginn tæmandi mynd
af eftirspurn eftir vinnuafli. í
könnun sem stofnunin gerði í sam-
vinnu við Vinnumálaskrifstofu fé-
lagsmálaráðuneytisins og náði til
á níunda hundrað fyrirtækja kom
í ljós að ófyllt störf voru í lok
mars um 3000. Reiknað er með að
skráð atvinnuleysi verði um 1% af
heildarmannafla.
Framvinda ríkisfjármála fyrsta
helming ársins var mun óhag-
stæðari en á sama tíma í fyrra.
Innheimtar tekjur ríkissjóðs
námu um 12 milljörðum króna, en
útgjöld 13,8 milljörðum króna.
Rekstrarhallinn var því um 1,8
milljarðar króna, eða um 15% af
tekjum. Á sama tíma I fyrra var
hallinn 2,4% af tekjum. Útgjöld
ríkissjóðs á umræddu tímabili
hafa aukist um 41% en tekjur um
26%.
Síðustu áætlanir um afkomu
ríkissjóðs á árinu 1985 benda til
þess að hún verði lakari en fjárlög
ársins gerðu ráð fyrir, sem meðal
annars má rekja til hækkunar
launa og tengdra útgjalda. Þá
bendir þróunin á fyrri árshelm-
ingi til þess að halli ríkisfjármála
valdi peningaþenslu á árinu um-
fram það sem ætlað var.
í skýrslu Þjóðhagsstofnunar
segir að margt bendi til þess að
þróun peningamála hafi færst nær
jafnvægi á fyrri hluta þessa árs.
Aukning útlána innlánsstofnana
hefur dregist saman. Heildarinn-
lán hafa aukist verulega umfram
útlán eða um 19,5% og um 28% ef
bætt er við áætluðum vöxtum.
Þó nokkuð hafi miðað í átt til
jafnvægis á peningamarkaði að
undanförnu verður stjórn pen-
ingamála ákaflega vandasöm á
næstunni og skiptir framvinda
rikisfjármála miklu máli.
Að mati Þjóðhagsstofnunar
mun framfærsluvisitalan hækka
um 31% að meöaltali frá fyrra ári,
en áður var gert ráð fyrir 28%.
Skiptir þar mestu kjarasamningar
í júní. Ef litið er á hækkun frá
byrjun árs til loka, er gert ráð
fyrir 30% hækkun í stað 20% áð-
ur.
í aprílspánni var reiknað með
að kaupmáttur ráðstöfunartekna
á mann yrði óbreyttur eða lítt
breyttur frá 1984, en nú er talið að
kaupmáttur aukist um nálega 4%
á árinu. Meðalhækkun kauptaxta
frá fyrra ári er hins vegar 31%.
Þjóðhagsstofnun spáir 4%
aukningu á einkaneyslu frá fyrra
ári, en áfram er reiknað með að
samneyslan í heild aukist um 1%.
Búist er við að opinberar fram-
kvæmdir dragist saman um 10%,
en hins vegar munu fjárfestingar
atvinnuveganna aukast um 11%
eða því sem næst. Heildarútgjöld
vegna neyslu og fjárfestinga eru
talin munu aukast um 2,5—3% á
yfirstandandi ári, en að meðtöld-
um birgðabreytingum, en birgðir
munu minnka, er gert ráð fyrir að
þjóðarútgjöld aukist um tæplega
1%.
Almennur vöruinnflutningur
eykst um 3,5% á árinu, en reiknað
er með að vöruinnflutningur í
heild aukist um 5%, samanborið
við 2,5% í fyrri spá.
Fyrstu sex mánuði ársins var
útflutningur í heild nálægt 10%
meiri að magni en sömu mánuði í
fyrra. Þjóðhagsstofnun telur að
framleiðsla til útflutnings á þessu
ári aukist um 2,5%, sem er nokkru
minna en áður var reiknað með.
Hins vegar er gert ráð fyrir að
útflutningur aukist meira en spáð
var í apríl, eða um 5,5% í stað
4,5%, vegna birgðaminnkunar.
Allt virðist benda til að nokkur
halli verði á vöruskiptum á þessu
ári og er orsökin fyrst og fremst
miklar vaxtagreiðslur af erlendum
lánum. Stefnir í tæplega 6 millj-
arða króna halla á vaxtajöfnuði.
Að öllu samanlögðu verður við-
skiptahallinn um 4,9 milljarðar
króna á yfirstandandi ári eða
4,5% af landsframleiðslu.
í skýrslu Þjóðhagsstofnunar
segir að miklar og vaxandi erlend-
ar skuldir séu einn helsti vandinn
sem við er að glíma í íslenskum
þjóðarbúskap. Hlutfall langra er-
lendra lána af landsframleiðslu
mun að öllum líkindum standa í
stað. Afborganir af þeim verða
líklega um 4,7 milljarðar króna á
árinu og vaxtagreiðslur um 5,4
milljarðar króna.
Breytingar verðlags, launa og gengis 1984—1985.
Spá
1984 1985
% %
1. Framfærsluvísitala
Meðalhækkun frá fyrra ári................. 29 31
Frá upphafi til loka árs.................. 22 30
2. Kauptaxtar
Meðalhækkun frá fyrra ári................. 19 31
Frá upphafi til loka árs.................. 26 20
3. Ráðstöfunartekjur heimilanna á mann ...... 29 36
4. Kaupmáttur ráðstöfunartekna á mann 0 4
5. Verð erlends gjaldeyris
Meðalhækkun frá fyrra ári................. Mt'k 25'k
Frá upphafi til loka árs.................. 26'/i lO'/z
Þjóðhagsyrirtit 1983—1985’).
Milljómr króna á Magnbrcytingar
vcrðlagi hvcrs árs frá fyrra ári. %
Bráðab. Spá Bráðab. Spá
1983 1984 1985 1983 1984 1985
1. Einkancysla 36 260 48 185 65 700 -8.3 3.0 4.0
2. Samneysla .11 536 14 132 18 7(10 5.5 0.0 1.0
3. Fjárfcsúng 14 127 18 130 23 700 -12.3 6.8 0.5
4. Ncysla og fjárfcsting. alls 61 923 80 447 108 100 -6.8 3.3 2.7
5. Birgdabrcytingar') . . - 1 (170 695 -475 -3.6 2.3 -1.3
b. Þjóðarútgjóld. alls 7. Útflutningur vöru og 60 853 81 142 107 625 -10.1 5.6 1.4
þjónustu 8. Innflutnmgur vöru og . 27 078 34 295 46 700 10.3 2.2 5.7
þjónustu . 25 275 33 871 45 800 -5.7 8.7 4.5
9. Vcrg landsframlciðsla 62 656 81 566 108 525 -5.0 3.1 1.9
10. Vaxtajöfnuðuro fl 11. Viðskiptajöfnuður -3 066 -4 554 -5 800
(7.-8+10.) -1 263 -4 130 -4 900
12. Vcrg þjóðarframlciðsla
(9. + I0.) 59 590 77 012 102 725 -5.7 2.5 1.5
13. Viöskiptakjaraáhrif1) 14. Vergar þjóðartekjur 1.5 0.1 -0.2
(12.+13.) -4.2 2.6 1.3
15. Viðskiptajöfnuður sem
% af VLF -2.0 -5.1 -4.5
16. Viðskiptajófnuður scm
% af VÞF -2.1 -5.4 -4.8
1) Magnbrcyiingar árin 1983—1984 cru midaðar vid fasi verdlag ársins 1980. en magnbreylingar í
spá fyrir árið 1985 við verdlag ársins 1984.
2) Hlutfallsiölur um birgðabreytingar sýna breytingar milli ára sem hluifóll af þjóðarframleiðslu
fyrra árs, reiknað á fóslu verdlagi.
3) Hlutfall af þjóðarframleiðslu fyrra árs. reiknað á fösiu verðlagi.