Morgunblaðið - 06.09.1986, Blaðsíða 2

2*
M0RGUNBLA2JIÐ, LAUGARDAGUR 6. SEPTEMBER 1986
Yfirheyrslur í
„kaffibaunamál-
Sakadómi
mu í
ERLENDUR Einarsson, fyrrum forstjóri Sambands íslenskra sam-
vinnufélaga, kvaðst ekkert hafa vitað um tilvist inneignarnótna
(avisos-kerfis) eða verðfallsbóta, né heldur um tvöfalt kerfi á vöru-
reikningum í kaffibaunaviðskiptum _SÍS við Brasilíumenn fyrr en
farið var að rannsaka skattframtöl SÍS fyrir gjaldánn 1980 og 1981.
í sama streng tók Hjalti Pálsson, fyrrum framkvæmdasljóri inn-
flutningsdeildar SÍS, en báðir voru þeir yfirheyrðir í Sakadómi
Reykjavíkur í gær vegna „Kaffibaunamálsins" svonefnda.
Hvorki Erlendur né Hjalti sögð-
ust hafa tekið ákvarðanir um að
hafa tvöfalt kerfi vörureikninga við
innflutning kaffibauna til Kaffi-
brennslu Akureyrar. Þegar Erlend-
ur var inntur eftir því hvort SÍS
hefði verið umboðsaðili fyrir Kaffi-
brennsluna í þessum viðskiptum
sagðist hann ekki treysta sér til að
svara því, þar eð afskipti hans af
Kaffibrennslunni hefðu verið lítil
og hann hefði ekki haft með inn-
flutning að gera. Hjalti svaraði því
neitandi að SÍS hefði verið umboðs-
aðili. Mun réttara væri að kalla
viðskipti þessi „samráðskaup".
Þetta skýrði hann síðar svo, að þar
sem um umboðssölu er að ræða sé
umboðsaðilinn ekki ábyrgur fyrir
greiðslum, en hann teldi að SIS
hefði greitt kaffið ef til þess hefði
komið að Kaffibrennslan gæti það
ekki.
Þegar Erlendur var spurður að
því hvort honum hefði verið kunn-
ugt efni samninga NAF (Nordisk
Andelsforbund) við Brasilíumenn
árið 1980 og 1981 um kaffivið-
skipti, en á samningum þessum er
avisos-kerfíð byggt, svaraði hann
því neitandi. Hann sagðist heldur
engan þátt hafa átt í því að koma
samningum þessum á framfæri við
stjóm SÍS, enda ekki kunnugt um
efni þeirra, sem fyrr sagði.
Sakadómari innti þá Erlend og
Hjalta eftir því hver hefði tekið
ákvörðun um að leyna Kaffi-
brennslu Akureyrar afslætti Bras-
ilíumanna af kaffiviðskiptunum og
hver hafi síðar tekið ákvörðun um
skiptingu svonefndra umboðslauna.
Sagðist Erlendur ekki hafa tekið
ákvörðun um neina leynd og fjög-
urra manna nefnd starfsmanna SIS
og endurskoðanda Kaffibrennsl-
unnar hefðu tekið ákvörðun um
skiptinguna. Hjalti Pálsson taldi
meira gert úr leynd í þessu máli
en efni stæðu til, vegna þess að
upplýsingar um verð á kaffi séu
tiltölulega auðfengnar.
Þegar rætt var um tvöfalda vöru-
reikninga sagði Erlendur að hann
Vantar tíu
kennaraí
Reykjavík
UM TÍU kennara vantar nú til
starfa við grunnskóla I
Reykjavík að sögn fræðslu-
stjórans í Reykjavík, Áslaugar
Brynjólfsdóttur. Áslaug tók
fram að þótt vantaði kennara
í um tfu bekkjardeildir kæmi
til greina að sami kennarinn
kenndi f fleiri en einni deild.
Hún hafði samband við alla
skólastjóra á Reykjavíkursvæð-
inu eftir hádegið í gær og
samkvæmt upplýsingum þeirra
vantaði um tfu kennara, en f sum-
um skólum er um hlutastöður að
ræða. í Hólabrekkuskóla vantar
kennara í þijár bekkjardeildir, f
Breiðholtsskóla vantar kennara f
eina bekkjardeild hjá sex ára
bömum og einn kennara í ungl-
ingadeild, f Hlfðaskóla vantar
tónmenntakennara og kennara f
eina bekkjardeild nfu ára bama.
í Fellaskóla vantar kennara f nfu
ára bekkjardeild, f Foldaskóla
vantar almennan kennara, í Aust-
urbæjarskóla vantar kennara í
eina bekkjardeild hjá tfu ára böm-
um og f Hvassaleitisskóla vantar
enskukennara í eldri bekkjar-
deildum.
hafi alltaf staðið í þeirri trú að kerfi
Brasilíumanna væri þannig að vöm-
reikningar yrðu að vera með
þessum hætti. Um viðhorf hans til
þessara viðskipta núna sagðist hann
vera ákærður maður og eftir á að
hyggja hefði hann kosið að öðm
vísi hefði verið að þessum viðskipt-
um staðið.
Það kom fram í yfirheyrslunum
að kaffiviðskiptin bar aldrei á góma
á fundum framkvæmdastjómar
SÍS.
Til upprifjunar skal þess getið
að í ákæru, sem ríkissaksóknari gaf
út hinn 23. janúar í ár var fimm
starfsmönnum SÍS gefið að sök að
hafa á árunum 1980 og 1981 náð
undir SÍS með refsiverðum hætti
samtals 4,8 milljónum dollara af
innflutningsverði kaffíbauna, sem
Kaffíbrennsla Akureyrar hf. flutti
inn á fyrrgreindum árum með milli-
göngu Sambandsins. Leiddi rann-
sókn á vegum skattrannsóknar-
stjóra í ljós að endurgreiðslur
kaffisala í Brasilíu fyrir sölu á kaffi
á árunum 1979,1980 og 1981 lentu
í sjóðum Sambandsins en ekki
Kaffibrennslunnar. SÍS framvisaði
reikningum án afsláttar, sem sölu-
fyrirtækið í Brasilíu veitti þegar
fengnar voru gjaldeyrisyfírfærslur.
Mikki mús er sakleysislegur að sjá, en útlit
getur blekkt illilega.
Fíknief nasmygl:
Mikki reyndist úttroðinn af fíkniefnum við kom-
una frá Amsterdam og sést á þessari mynd
hvemig efnunum var komið fyrir í honilm.
Mikki með undarlegu tróði
Fíkniefnalögreglan hafði af-
skipti af óvenjulegum smyglara
í gær. Var það músin fræga,
Mikki, sem var nýkomin frá
Amsterdam og reyndist úttroð-
in af fíkniefnum.
Forsaga málsins er sú að kona,
sem kom i póstútibúið í Breiðholti
í gær til að ná í böggul, kannað-
ist ekki við hann. Þegar böggull-
inn var opnaður þar kom í ljós
Mikka mús-brúða. Eitthvað virtist
Mikki undarlega troðinn og reynd-
ist tróð hans að mestu vera hass,
eða 1 kíló, og 200 grömm af
maríúana fundust þar einnig.
Ffkniefnalögreglan handtók síðan
konu, sem hafði sent böggulinn
frá Amsterdam og hafði hún ætl-
að að sækja hann til konunnar,
sem sendinguna fékk, undir því
yfirskyni að röng gjöf hefði lent
í pakkanum. Kona þessi hefur
komið við sögu fíkniefnalögregl-
unnar áður.
Amar Jensson, lögregluvarð-
stjóri, sagði að konan, sem
sendinguna fékk, hefði brugðist
mjög skynsamlega við. Það væri
mjög brýnt að fólk léti ekki nota
nafn sitt til að smygla inn í landið
fíkniefnum. Það yrði að vera vak-
andi fyrir sendingum sem það
kannaðist ekki við. Þá sagði Am-
ar það færast í vöxt að fíkniefni
séu send að utan og þeir sem það
geri vakti síðan póstkassa þeirra
sem sendinguna eigi að fá. Þegar
fylgibréf böggulsins komi sé því
stolið úr kassanum og sendingin
leyst út.
Viðskiptaviðræður Sovétmanna og íslendinga:
Utflytiendur búast við að
róðurmn verði erfiður
ÁRLEGAR viðskiptaviðræður íslendinga og Sovétmanna fara fram
hér í Reykjavík í næstu viku og hefjast þær á mánudag. Þessar við-
ræður fara fram til þess að móta framkvæmd viðskiptasamnings
ríkjanna ár hvert, innan ramma fimm ára viðskiptasamnings land-
anna sem undirritaður var i Moskvu í fyrra.
Sá sem leiða mun viðræðumar til þess að ganga frá síldarsölu-
fyrir hönd Sovétmanna er yfírmað-
ur Vesturlandadeildar sovéska
viðskiptaráðuneytisins, Júrí Lend-
entsov, og kemur hann nú í fyrsta
sinn í slíkar viðræður. Þó að hann
leiði þessar viðræður fyrir hönd
Sovétmanna í fyrsta sinn, er ekki
búist við að það hafí í för með sér
breytingar á fyrirkomulagi við-
ræðnanna, að sögn Þórhalls Ás-
geirssonar, ráðuneytisstjóra
viðskiptaráðuneytisins.
Ifyrir íslands hönd munu menn
frá viðskiptaráðuneytinu taka þátt
í viðræðunum, svo og fulltrúar
þeirra samtaka sem standa í við-
skiptum við Sovétríkin, svo sem frá
fisksölusamtökunum, Síldarútveg^s-
nefnd, Sölustofnun lagmetis,
Verzlunarráði íslands og Félagi
íslenskra iðnrekenda.
„Þetta em ekki samningaviðræð-
ur heldur almennar viðræður um
viðskipti landanna," sagði Þórhallur
Ásgeirsson f samtali við blaðamann
Morgunblaðsins. Hann sagði að
ekki yrði samið um síldarsölu í þess-
um viðræðum. Slíkir samningar
færu fram beint á milli Síldarút-
vegsnefíidar og sovéska fyrirtækis-
ins Prodentorg. Hins vegar væri
því ekki að leyna að vegna þess
kerfis sem Sovétmenn notuðu, þá
væri utanríkisviðskiptaráðuneytið
mjög áhrifamikið, og þeir aðilar sem
kæmu hingað til viðræðnanna gætu
því ráðið miklu um það hvað keypt
yrði, þó að þeir réðu ekki verðinu.
„Þess vegna er það ákaflega þýð-
ingarmikið," sagði Þórhallur, „að
við fáum stuðning þessara manna
samnmgi sem allra fyrst. Það
verður enda eitt aðalumræðuefnið.
Jafnframt komum við til með að
leggja áherslu á það að Rússar
kaupi meira af ullarvörum en þeir
hafa gert í ár. Kaup þeirra hafa
dregist verulega saman miðað við
það sem var í fyrra."
Þórhallur sagðist búast við að
olíumál yrðu einnig rædd á þessum
fundi, enda væru olíukaup okkar
af Rússum meira en 90% af and-
virði þess sem við kaupum frá
Sovétríkjunum. Sama máli gegndi
um olíuna og sfldina, ekki yrði sam-
ið um magn eða verð. Samið væri
til eins árs í senn um magn, en
verðið breyttist samkvæmt heims-
markaðsverði.
„Rússar kaupa miklu
minna af ullarvörum en
rammasamningurinn
kveður á um“
Ingjaldur Hannibalsson, forstjóri
Álafoss, er annar fulltrúi ullariðnað-
arins sem tekur þátt f viðræðunum
við Sovétmenn. Hann sagði í sam-
tali við Morgunblaðið í gær að sér
sýndist sem ullarframleiðendur
gætu gert sér litlar hugmyndir um
hvað kæmi út úr þessum viðræðum.
„Við vonum að það fáist niðurstaða
í þessum viðræðum um það hvenær
við megum fara til Moskvu til þess
að ræða sölu á ullarvörum, og auð-
vitað vonum við að það verði sem
fyrst," sagði Ingjaldur.
Sovétmenn keyptu á sl. ári ullar-
vörur af Álafossi fyrir 4,5 milljónir
dollara og voru Álafossmenn
ánægðir með þau viðskipti. í ár
hefur salan hins vegar verið mun
minni, þar sem Sovétmenn hafa
ekki keypt fyrir nema tæplega eina
milljón dollara. „Þeir eru langt fyr-
ir neðan þær tölur sem kveðið er á
um í rammasamningnum," sagði
Ingjaldur, „því þar er kveðið á um
lágmark 5 milljónir dollara og há-
mark 6,5 milljónir dollara."
Ingjaldur sagði að Rússar gæfu
þá skýringu á því að þeir stæðu
ekki við rammasamninginn í ár,
hvað varðar kaup á ullarvörum, að
engar pantanir bærust og markað-
urinn væri mettaður. „Það trúir því
náttúrlega ekki nokkur maður, því
mér skilst að það séu biðraðir eftir
treflunum okkar í Moskvu," sagði
Ingjaldur.
Ingjaldur sagðist telja að senni-
leg skýring á þessu væri sú, að
olíuverðið hefur lækkað og þar af
leiðandi væri meiri jöfnuður á við-
skiptum milli landanna en áður, og
Sovétmenn skorti því einfaldlega
gjaldeyri til þess að verzla fyrir.
Ingjaldur sagði að það kæmi ull-
ariðnaðinum mjög vel núna, ef
Sovétmenn fengjust til þess að auka
kaup sín á þessum vörum á nýjan
leik, þar sem samdráttur væri í
sölunni á vestrænum mörkuðum.
Vilja fá verðuppbót
ásvartolíu breytt
Jón Reynir Magnússon, forstjóri
Sfldarverksmiðja ríkisins, er einn
þeirra sem lýst hefur sig ósáttan
við verðlagningu Sovétmanna á
svartolíu þeirri sem seld er hingað
til íslands. Óánægja þeirra sem eru
helstu kaupendur svartolíunnar er
til komin vegna þess að Sovétmenn
fá 25 dollara sem verðuppbót eða
premíu ofan á hvert tonn, en olían
sjálf er verðlögð samkvæmt heims-
markaðsverði. Ifyrir skömmu var
verðið á tonninu á svartolíu í Rott-
erdam um 50 dollarar, en með
premíunni greiða íslendingar Sovét-
mönnum þá sem svarar 75 dollur-
um. Þetta eru rekendur sfldar- og
loðnubræðslna í landinu að vonum
mjög ósáttir við.
Jón Reynir sagði í samtali við
blaðamann Morgunblaðsins í gær:
„Það er hárrétt að við erum
óánægðir með verðið á svartolíunni
og höfum verið það alllengi. Málið
er að það hefur verið greidd svoköll-
uð premía á olfuna frá Rússum,
m.a. vegna þess að þeir geta ekki
afgreitt frá Eystrasaltinu nema
þynnta svartolíu, m.a. vegna þess
að þeir þurfa að dæla henni um
langan veg. Þessi þynnri olía er
seld aðeins dýrar á mörkuðum í
Rotterdam, en það réttlætir ekki
að greidd sé 25 dollara premfa á
hvert tonn, þegar verðið á tonninu
er nálægt 50 dollurum. Það er nátt-
úrlega út í hött að premían sé sú
sama á hvert tonn, hvort sem tonn-
ið kostar 200 dollara eða 50 doll-
ara.“
Jón Reynir sagði að verksmiðj-
umar gætu notað þykkari svartolí-
una, en hún væri ekki á boðstólum
hér á landi, þar sem olíufélögin
treystu sér ekki til þess að vera
með margar tegundir svartolfu. Því
væru þeir vitanlega óánægðir að
þurfa að greiða svona hátt verð
fyrir olíuna, þegar vitað væri að
þeir gætu keyrt vélamar á mun
ódýrari olfu.
Jón Reynir kvaðst ekki ýlga
bjartsýnn á að Sovétmenn fengjust
til þess að lækka premíuna.