Morgunblaðið - 06.09.1986, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. SEPTEMBER 1986
37
Sveinn Guðmundsson fæddist 7.
júlí 1924, sonur merkra höfðings-
hjóna, Ingibjargar Pétursdóttur og
Guðmundar Jónssonar skipstjóra á
Reykjum í Mosfellssveit. Hann var
næstyngstur fimm bræðra sem allir
voru glæsilegir mannkostamenn, en
lifa nú aðeins þrír eftir. Hann
kvæntist ágætri konu. Þau eignuð-
ust sex böm og áttu bamaláni að
fagna. Sveinn átti alla tíð heima í
fæðingarsveit sinni, Mosfellssveit-
inni, átti þar og rak garðyrkjustöð
um árabil, en lagði það starf til
hliðar og hvarf að öðm léttara þeg-
ar hreysti hans lét nokkuð undan
síga fyrir fáum ámm. Hann stóð
ekki í stórræðum allajafna, en var
farsæll í störfum. Þess naut Sölufé-
lag garðyrkjumanna um langa tíð.
í stjóm þess fyrirtækis átti Sveinn
sæti í nokkur ár, og reyndist þar
sem annars staðar glöggsýnn og
tillögugóður, tók mildilega á málum
ef mögulegt var, en óragur við að
beita festu ef meðfædd réttlætis-
kennd hans bauð. Starfsfólk Sölufé-
lags garðyrkjumanna frá þessu
tfmabili á um hann góðar minning-
ar.
Þessi kveðjuorð um fomvin minn
verða ekki öllu fleiri, og er þó flest
ósagt. Mér fer nú sem oftar við
svipaðar kringumstæður, að hugsa
sem svo: Hversvegna hittumst við
ekki oftar. Tómt mál að tala um
það, og nú kveð ég Svein Guð-
mundsson, þennan glæsilega
drengskaparmann með trega og bið
honum velfamaðar.
Við Hulda sendum konu hans,
bömum, tengdabömum og bræðr-
um hans hugheilar samúðarkveðjur.
Ef það reynist rétt sem margir
telja sig vita með vissu að handan
þessa jarðlífs sé annað, og þá von-
andi betra — og þurfi ég á málsvara
að halda þegar þar að kemur þá
treysti ég því að einhveijir rétti
mér hönd. Og auðvitað verður
Sveinn á Reykjum í þeim hópi.
Og það munar um hann.
Kristján Benjamínsson
Sveinn Guðmundsson garðyrkju-
bóndi, Reykjum Mosfellssveit, lést
á sjúkrahúsi í Reykjavík þann 27.
ágúst sl., 62 ára að aldri. Þar lauk
baráttu við erfiðan sjúkdóm er hann
kenndi fyrst fyrir allmörgum árum.
Með Sveini er nú genginn vinsæll
og vel látinn maður sem alls staðar
lagði gott til mála þar sem hann
kom nærri. Hann verður jarðsettur
í dag, þann 6. september, frá Lága-
fellskirkju kl. 13.30. Það vill svo
til að þennan dag fyrir 40 árum
lést faðir okkar, Guðmundur Jóns-
son, á sjúkrahúsi í Reykjavík.
Sveinn fæddist í Reykjavík þann
7. júní 1924, sonur þeirra hjóna
Ingibjargar Pétursdóttur úr Svefn-
eyjum á Breiðafirði og Guðmundar
Jónssonar skipstjóra, en foreldrar
hans voru frá Miðseíi í Reykjavík,
Hlíðarhúsa- og Grundarætt, og
Gróttu, Engeyjarætt.
Sveinn flutti tveggja ára að aldri
með fjölskyldunni að Reykjum og
átti þar heimili æ.síðan. Sveinn ólst
upp í hópi fimm bræðra og tveggja
uppeldissystra, en þau voru Pétur
skipstjóri, sem nú er látinn, Jón
Magnús bóndi á Reykjum, Andrés
Hafliði lyfsali í Reykjavík og Þórður
vélstjóri í dælustöð Hitaveitu
Reykjavíkur að Reykjum. Þær syst-
ur voru dætur Ólínu móðursystur,
Lóa og Rósa Ólafsdætur. Það var
glaðvær og samhentur barnahópur-
inn á Reykjum, og eru þá meðtalin
frændsystkinin á hinu heimilinu,
böm Ástu föðursystur og Bjama.
Sveinn hafði strax í æsku aðal-
lega tvö áhugamál önnur en leik
og nám, en það vom garðyrkjan
og sauðféð á bænum. Garðyrkjan
varð ævistarf hans en sauðfjárrækt
stundaði hann í hjáverkum alla tíð
með mjög góðum árangri. Menntun
Sveins var auk barnaskóla, próf frá
Flensborgarskóla í Hafiiarfirði
1940 og Iþróttaskólanum að Laug-
arvatni árið eftir. Hann lauk
verklegu garðyrkjunámi hjá Niels
Tybjerg á Reylgum á 4 ámm eins
og tilskilið var en skólanámi í grein-
inni í Columbus Ohio 1946.
Sveinn var mjög félagslyndur og
stundaði íþróttir og félagsmál, bæði
í skólum og utan þeirra. í ftjáls-
íþróttum náði hánn bestum árangri
sínum á drengjamótum fyrir stríð,
en hann var í liði íþróttafélags Kjós-
arsýslu sem vann drengjamót
íslands 1940 og í sigurliði Ung-
mennasambands Kjalarnesþings
sem sigraði á landsmótinu í Hauka-
dal 1940. Hann lagði íþróttaskóna
á hilluna allt of snemma.
Fýrstu æfingu í félagsmálum
fékk Sveinn í Flensborgarskóla, en
þó einkum á Laugarvatni undir
handleiðslu frænda síns Bjama á
Laugarvatni. Vettvangur hans var
aðallega í Ungmennafélaginu Aft-
ureidingu framan af, en seinna í
félögum garðyrkjumanna, svo sem
Sölufélaginu og víðar. Innan við
tvítugt varð hann formaður Ung-
mennafélagsins Aftureldingar og
dreif félagið upp bæði fjárhagslega
og félagslega og hófst þá mikið
blómaskeið Aftureldingar. Hann
gegndi stöðunni frá 1943-1945, er
hann fór utan.
Sveinn var einn af stofnendum
Sjálfstæðisfélagsins Þorsteins Ing-
ólfssonar í Kjósarsýslu og starfaði
þar mikið, einkum í sambandi við
kosningar, framboð og skipulagn-
ingu á kosningaskrifstofum.
Einkum þar þótti hann laginn og
góður starfskraftur því hann var
þannig maður að hann átti greiðan
aðgang að háum sem lágum í þjóð-
félaginu og virtist, að manni fannst,
þekkja alla.
Kaupfélag Kjalamesþings lenti í
margháttuðum erfíðleikum um
1955. Stjóm þess fékk Svein til
þess að taka að sér formennsku í
félaginu. Þar tók hann til hendinni
og reisti félagið og íjárhag þess við
á skömmum tíma. Hann sagði síðan
af sér eftir aðeins tvö ár og taldi
ekki þörf fyrir sig lengur. Síðan
hefur félagið og verslun þess geng-
ið með ágætum. Sérkenni Sveins
var einmitt þetta, að vera boðinn
og búinn til starfa, en annað hvort
á fullri ferð eða ekki. Hann sóttist
aldrei eftir vegtyllum og leit félags-
mál öðmm augum en ýmsir aðrir.
Sveinn hafði verulega ánægju af
því að grípa í spil og var hann
snjall bridsmaður. Einnig tók hann
oft veiðistöngina og veiddi bæði lax
og silung víða um land.
Eitt áhugamál er enn ótalið hér
sem ávallt var þó í fyrsta sæti í
Fædd 20. september 1904
Dáin 31. ágúst 1986
Útför tengdamoður minnar, Coru
Sofíe Baldvinsen, fer fram í dag
kl. 14.00 frá Blönduóskirkju. Hún
lést að morgni sunnudags, 31_
ágúst, og hafði þá átt við heilsu-
leysi að striða um árabil.
Cora Sofie fæddist í Gibostad í
Senja í Noregi 20. september 1904
og hefði því orðið 82 ára í þessum
mánuði. Foreldrar hennar voru Paul
Pettersen útvegsbóndi og fyrri kona
hans, Cecelie Martinsen, en hún
lést 1908 þegar Cora var fjögurra
ára. Þau systkinin voru þijú, tvö
eldri en Cora, Peder, sem lést 1985,
en elsta systirin, Borghild, býr í
Fauske í Noregi.
Faðirinn kvæntist síðar Jensine
Andreasen og með henni átti hann
fímm böm. Káre, hálfbróðir Coru,
býr nú á bemskuheimili þeirra.
Cora ólst upp hjá föður sínum
og stjúpmóður. Er hún var um
tvítugt fór hún til heimilisstarfa hjá
ljósmóður í Kveíjord. Þar kynntist
hún ungum íslendingi og þar með
vom örlög hennar ráðin.
Eiginmaður hennar, Jóhann Daní-
el Baldvinsson vélstjóri, hafði þá
átt heima í Noregi í nokkur ár.
Þegar hann sá hina ungu stúiku í
fyrsta sinn var hún að hengja út
þvott til þerris. Hreifst hann svo
mjög af léttleika hennar og þokka
að ekki var um annað að ræða en
stofna til kunningsskapar við hana.
En það var ekki auðhlaupið að því,
því að ljósmóðirin vakti yfir hveiju
spori ungu stúlkunnar og leist ekki
meira en svo á útlendinginn. En svo
fór að þau giftust árið 1927. Hefur
því hjónaband þeirra staðið í 59 ár.
Jóhann, _ sem lifir konu sína,
fæddist í Ólafsfírði 22. júlí 1903.
Fór hann skömmu eftir fermingu
tómstundum hans, en það var kór-
söngur. Mikið var sungið á æsku-
heimilinu í uppvextinum og síðar í
skólakómm. Fimmtíu ára gamall
var Sveinn einn af stofnendum
Söngfélagsins Stefnis í Mosfells-
sveit 1940. Þetta félag æfði síðan
tvo kóra, karlakór og blandaðan
kór sem var einnig kirkjukór Lága-
fellskirkju. Þegar Sigurður Birkis
raddþjálfaði kirkjukórinn 1948 lét
hann Sigurð söngstjóra Þórðarson
vita um góðan tenór, en það var
einmitt Sveinn, og gerðist hann liðs-
maður í Karlakór Reykjavíkur. Þar
starfaði hann lengur en 20 ár, fór
allar utanlandsferðir með kómum
og söng alla konserta án forfalla
til ársins 1967, er kórinn söng á
heimssýningunni í Kanada. Eftir
það starfaði hann minna en þó
áfram með eldri félögum Karlakórs
Reykjavíkur og Pólyfónkómum.
m.a. og reyndar ýmsum fleiri kómm
sem leituðu til hans en ég kann
ekki nægileg skil á til að nefna
hér. Sveini lét vel að syngja í kór
enda var hann hrifnæmur og bar
gott skyn á söng og tónlist. Hann
lagði sig ávallt allan fram í söngn-
um sem og öðm og hreif aðra með
sér. Mönnum þótti gott að standa
nálægt honum í kómum, tenórrödd
hans var svo tær og svífandi létt á
háu tónunum að allt virtist svo
auðvelt. Svo sem að líkum lætur
kynntist hann miklum fjölda af
góðu fólki í söngnum og það var
honum mikils virði. Allt þetta fólk
sendir honum nú við vistaskiptin
hinstu kveðjur og þökk.
Sveinn tók við sínum helming af
garðyrkjustöðinni að Reykjum í
Mosfellssveit árið 1947 og keypti
stöðina 10 ámm seinna. Þegar
byggðin jókst í sveitinni á sjöunda
áratugnum varð honum fljótlega
ljóst að hveravatnið, hitagjafinn
góði, var nú orðinn of dýr til þess
að það borgaði sig að halda rekstri
áfram. Menn bmgðust misjafnlega
við þessu, og sveitarfélögin, einkum
Reylg'avíkurborg, hófu niðurgreiðsl-
ur á heitu vatni til gróðurhúsa.
Mönnum stóð þetta til boða í Mos-
fellssveit, en Sveinn hafnaði því. Á
þessum tíma dró hann seglin saman
því of seint var að flytja sig um set
til Noregs með norskum skipstjóra
og var hann á heimili hans og sigldi
með honum í mörg ár í Norður-
íshafinu. Hefur Jóhann sagt frá
þeim viðburðaríku ámm í bókinni
„Jói norski", er út kom árið 1972.
Cora og Jóhann stofnuðu heimili
í Árstein í Gratangen. í Noregi
fæddust Qögur elstu böm þeirra,
Gunda, f. 1928, Paul, f. 1929, Sig-
mund, f. 1931 og Ánne, f. 1933.
En árið 1934 flutti fjölskyldan til
íslands, til Akureyrar, var yngsta
barnið þá þriggja mánaða.
í stríðsbyijun flutti fjölskyldan
til Svalbarðseyrar. Jóhann var
hræddur um að svo kynni að fara
að loftárás yrði gerð á Akureyri og
taldi hann að öryggi íjölskyldunnar
væri betur borgið með því. Á þess-
um ámm, og reyndar öll stríðsárin,
sigldi Jóhann á togumm til Eng-
lands.
Cora sagði mér eitt sian að árin
á Akureyri hefðu verið með bestu
ámm ævi sinnar. Hún eignaðist
trygga og góða vini í Heimilissam-
bandi Hjálpræðishersins. Þar var
hún virkur starfsmaður meðan hún
bjó á Akureyri. Hún var ákafiega
söngelsk og söng oft og raulaði.
Einnig var hún mikil handavinnu-
kona og nutu þessir hæfileikar sín
ekki hvað sist í Heimilissamband-
inu. Geta má nærri að mikið hefur
hvílt á herðum hinnar ungu konu á
þessum ámm. Eiginmaðurinn
Iangtímum saman að heiman á haf-
inu þar sem úði og grúði af
kafbátum og tundurduflum. Hún
útlendingur og bömunum Qölgaði.
En Drottinn var henni hæli og
styrkur og ömgg hjálp í nauðum.
Samfélagið í Heimilissambandinu
veitti henni gleði og sál hennar
næringu.
Skömmu eftir að stríðinu lauk
ákvað Jóhann að fara í land. Líklega
til annarra hitasvæða þar sem verð
á heita vatninu var lágt eða nánast
einungis virkjunarkostnaður.
Þegar kom fram yfir 1970 fór
Sveinn að taka að sér ýmis önnur
störf og reyndist hvarvetna hinn
traustasti starfsmaður og eftirsótt-
ur. Um þetta leyti fækkaði hann
einnig fénu en hann var mikill rækt-
unarmaður á sauðfé og var á
stundum kvaddur til sem dómari á
sýningum. Þá átti Sveinn síðustu
árin einn eða tvo reiðhesta, en fén-
að sinn hirti hann í samstarfi við
aðra hér á heimilinu af mikilli kost-
gæfni. Það var honum mikil gleði
er yngsta syninum tókst að gera
toppgæðing úr hryssunni hvítu sem
hann átti nú, og fylgdist hann ræki-
lega með tamningunni.
Sveinn sérhæfði sig í ræktun á
nellikum og var þekktur að því að
framleiða alltaf fyrsta slokks vöru.
Á fyrstu árunum leyfði hann sér
að fást við lítilsháttar tilraunir í
ræktuninni og skilaði það nokkrum
árangri. Hann var þá hvattur til
þess að taka þátt í sýningu í Hels-
inki í Finnlandi árið 1949 sem
íslenskir garðyrkjumenn tóku þátt
í. Þar var hann heiðraður fyrir góð-
an árangur í ræktun á nellikum og
sæmdur gullverðlaunum. Honum
þótti vænt um þetta en vildi aldrei
mikið um það tala, enda var hann
mjög hlédrægur maður og lítið fyr-
ir að trana sér fram.
Þegar kom fram um 1980 hætti
Sveinn alfarið öllum rekstri heima
og seldi garðyrkjustöðina á leigu,
enda var hann þá farinn að kenna
lasleikans sem var upphafið að þeim
lokum sem nú eru staðreynd. Hann
æðraðist hvergi og bar sig ávallt
vel, en dró sig út úr öllu utan heimil-
isins. Hann starfaði síðustu árin
sem húsvörður í Reykjalundi og
átti þar góða vinnufélaga sem hann
mat mikils.
Sveinn kvæntist Þuríði Sigur-
jónsdóttur þann 4. desember 1948
og settu þau bú sitt saman að
Bjargi, sem var íbúðarhús starfs-
manna við garðyrkjuna á Reykjum,
og þar bjuggu þau alla tíð. Þeim
Systu og Svenna varð 5 bama auð-
ið, en hann ættleiddi son Systu, Jón
Eirík, er hún átti áður en þau giftu
er að Cora hafi haft þar áhrif á,
búin að fá nóg af ótta, hræðslu .og
einmanaleika öll stríðsárin, þá á
Svalbarðseyri.
Fluttu þau þá til Skagastrandar,
þar sem Jóhann tók að sér vélstjóm
frystihúss þar. AIls voru bömin orð-
in sjö. Kristine f. 1936, Oddný f.
1939 og Thorleif Káre f. 1945 höfðu
bæst í hópinn, en ungan son misstu
þau á Svalbarðseyri, sem einnig hét
Thorleif Káre.
Þegar verðandi eiginmaður minn,
Paul, kynnti mig fyrir fjölskyldu
sinni sumarið 1956, bjuggu þau á
Skagaströnd. Voru þau nýflutt
þangað aftur eftir fímm ára dvöl í
Noregi. Þetta sumar fórum við sam-
an í skemmtilegt ferðalag til
Raufarhafnar. Var tjaldað á áning-
arstöðum og undir slíkum kringum-
stæðum kynntist fólk nokkuð vel.
Mikið var sungið og Sigmund, mág-
ur, tók sig til og orti brag um
ferðina. En hann og Helga Olafs-
dóttir, kona hans, voru einnig með
í þessari eftirminnilegu ferð.
Við hjónin bjuggum í Svíþjóð í
mörg ár. Minnisstætt er sumarið
1965 er tengdaforeldrar mínir
dvöldu hjá okkur í sumarbústað
okkar í tæpa tvo mánuði. „Onkel“
Peder kom frá Noregi til að heilsa
uppá systur sína, en þau systkinin
sig. Jón Eiríkur er búsettur í Banda-
ríkjunum og starfar sem tölvuverk-
fræðingur. Fyrri kona hans var
Hanný Inga Karlsdóttir og eiga þau
þijú böm sem öll eru uppkomin.
Seinni kona Eiríks er Eygló Stef-
ánsdóttir. Annar sonurinn, Sveinn,
starfsmaður við gufubor Orkustofn-
unar, er kvæntur Bergrósu
Þorgrímsdóttur og eiga þau tvö
böm. Sigríður er gift Guðmundi
Bjömssyni, en fyrri maður hennar
var Andrés Bjamason. Vigdís á
tvær dætur, en maður hennar er
Þorkell Snædal og em þau við nám
og störf í Danmörku. Guðmundur
Ingi og Kristinn Már em enn í
heimahúsum.
Að leiðarlokum er margs að
minnast og margt að þakka sem
við vinir og ættingjar viljum nú
sameinast um. Sveinn var hreinn
og beinn í öllum viðskiptum, sann-
gjam og heiðarlegur og það sem
kallað hefir verið drengskaparmað-
ur. Á unga aldri átti hann sér
kjörorð sem ýmsir aðrir hafa reynd-
ar notað, en það var: „Gjör rétt,
þol ei órétt.“
Við bræður bjuggum hér í nánu
sambýli hvor með sinn búskap og
hagsmuni í 40 ár. Mér finnst nú
að aldrei hafi borið skugga á það
samstarf og átti hann stærstan
þátt í því. Eg get vart hugsað mér
drengilegri mann að eiga dagleg
viðskipti við, og þó vissu það kunn-
ugir að skapið var mikið og ólgandi.
Framan af hafði hann ef til vill
ekki fullt vald á þvi en snemma
náði hann tökum á tilfinningum og
heitu skapi og beislaði þennan kraft
til eflingar persónuleika sínum. Svo
mikið er vfst að menn tróðu ekkki
illsakir við hann og hann lét fljótt
finna hvar mörkin voru ef því var
að skipta. I umræðunni um menn
og málefni heyrðist aldrei orðinu
hallað, en ætíð haldið á lofti því sem
var af hinu góða.
Um okkar samstarf þarf ekki
mörg orð, en ég held ég geti tekið
mér þau orð í munn er Grettir Ás-
mundsson hafði um Illuga bróður
sinn, að „berr er hverr að þaki nema
sér bróður eigi“.
Minningin um góðan dreng lifir.
J. M.G.
höfðu ekki sést í mörg ár. Sumarið
var einstaklega gott og fagurt.
Flestra máltíða var neytt úti t garði.
Á kvöldin var kveikt upp f ami og
telpumar okkar þijár, Guðrún
Edda, Steinunn Jóhanna og Ásdís,
og við fullorðna fólkið sungum við
gítarundirleik. Oft var tekfð í spil
og skemmt sér vel. En Jóhann er
mjög snjall í spilum. Áður en þau
fóru aftúr til íslands skrifaði Cora
í gestabók okkar — að þetta væri
það besta sumarleyfí, sem þau
hefðu átt.
Ekki get ég hugsað mér yndis-
legri manneskju að hafa á heimili
en tengdamóður mfna. Hógværð,
látleysi og sérstök ljúfmennska ein-
kenndu hana. Það var mannbæt-
andi að umgangast hana. Var sem
hún laðaði fram það besta í fólki.
Eins og áður sagði var hún mjög
söngelsk. Söngelsku fólki fylgir oft
glaðværð, en hún var glöð og létt
í iund. Hún var afkastamikil handa-
vinnukona og allt sem hún vann
bar merki listrænna hæfileika og
vandvirkni. Því miður átti hún við
veikindi að striða um skeið, en þrátt
fyrir það leið varla sá dagur að
ekki væri gripið í pijóna.
Síðustu ár ævinnar dvöldust þau
hjónin á ellideild Héraðshælisins á
Blönduósi. Var aðdáunarvert að sjá
elsku og umhyggju Jóhanns fyrir
konu sinni hin sfðustu ár er heilsu
hennar hrakaði. Böm þeirra sjö
eignuðust öll eigin heimili og böm
og munu afkomendur þeirra nú
vera á milli sextíu og sjötíu.
Hryggum huga kveð ég elsku-
lega tengdamóður með þökk fyrir
allt sem hún var mér persónulega
svo og fjölskyldu minni. Guð blessi
minningu hennar.
Kynslóðir koma,
kynslóðir fara,
allar sómu ævigöng.
Gleymist þó aldrei
eilifa lagið
við pílagrímsins gleðisöng.
(Ingemann - M. Joch.
Tengdadóttir
Minning:
Cora S. Baldvinsen