Morgunblaðið - 25.02.1987, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. FEBRÚAR 1987
„Flestir foreldrar gera
sér þó fulla grein fyrir
mikilvægi þess að sér-
menntaðar fóstrur
sinni börnum þeirra á
meðan þeir eru á vinnu
stað. Spurning er því á
hvern hátt foreldrar
geti best veitt sér-
menntuðum fóstrum
meiri stuðning.
Því hefur verið haldið fram að
erfiðleikar bama séu eingöngu sök
áhugalítilla og afskiptalausra for-
eldra. Það er ekki alveg rétt, því
veldur margt fleira. Má þar nefna
skilnaði foreidra. Skilnaðir koma
mjög ilia niður á ungum börnum,
bæði tilfinningalega og ekki síður
íjárhagslega. Móðirin fær í flestum
tilfellum umráðaréttinn yfir börn-
unum eða barni og verður hún
undantekningarlítið að fara út á
vinnumarkaðinn til tekjuöflunar,
hvernig sem aðstæður eru heima
fyrir.
Annar hópur bama hefur alist
upp við óeðlilegar heimilisaðstæður,
þ.e. þau eiga foreldra sem em í
skammtímasambúð. Það lífsform
er viðurkennd staðreynd í þjóðfélag-
inu, en fyrir börnin hlýtur að fylgja
því mikið öryggisleysi.
Það em fleiri atriði sem áhrif
hafa á líf bama. Eitt af þeim er
viðhorf atvinnurekenda til mæðra
ungra bama. Þegar kona hér á landi
á von á bami er henni mikill vandi
á höndum. Hún hefur þriggja mán-
aða bamsburðarleyfi en hún verður,
í flestum tilfellum, að koma til
starfa á ný að þeim tíma liðnum,
vilji hún halda starfinu (sem stétt
munu kennarar hafa möguleika á
að fá eins árs launalaust leyfí).
Móðir sem tekur sér frí frá störfum
í lengri t;ma á því á hættu að missa
starfið. Hún fer þá því oft mun
fyrr út á vinnumarkaðinn en hún
myndi gera, ef henni stæði til boða
að ganga að starfi sínu aftur, eftir
að bamið er komið af viðkvæmasta
skeiði.
í sumum Austur-Evrópulöndum
geta konur fengið launalaust leyfi
frá störfum í allt að 2 ár eftir bams-
burð. Að þeim tíma liðnum geta þær
gengið inn í störf sín á ný. Þetta
lítt sveigjanlega kerfi sem við búum
Hver verður fram-
tí ð í slenskra bama?
eftir Margréti
Þorvaldsdóttur
íslendingum hefur oft verið lýst
sem miklum bjartsýnismönnum en
ekki á sama hátt framsýnum eða
raunsæjum. Þessi lýsing er senni-
lega rétt. Við treystum yfirleitt mun
meira á „heppni" í ákvarðanatökum
í stað þess að líta á staðreyndir og
; vega og meta rök áður en ákvarðan-
ir em teknar. Oheppilegar afleiðing-
ar hugsum við ekki um fyrr en
neyð hefur skapast.
í viðhorfum okkar til bama hefur
þetta komið hvað skýrast fram. I
þjóðfélaginu hefur gætt mikils tóm-
lætis í málefnum sem snerta beint
þarfir barna og unglinga. Þau em
raunvemlega sá hópur þjóðfélags-
þegna sem hefur beinlínis verið
settur til hliðar þegar rætt hefur
verið um niðurröðun aðkallandi
þjóðfélagsverkefna.
Islendingar em annars stór-
merkilegt fólk á margan hátt. Það
er ekki hægt annað en dást að þeim
eldmóði sem getur gripið landann,
þegar fréttir berast utan úr hinum
stóra heimi af vandalausum sem
lítils em megnugir, eða þegar ein-
hver kemur til landsins „ólöglega"
og biður um vemd. Þá er sem þjóð-
in fái um stund eitt stórt tilfinning-
aríkt hjarta sem ekki óréttlæti þolir.
Þá skortir menn ekkert baráttu-
þrekið. Dögum saman em fjölmiðl-
ar, útvarp, blöð og sjónvarp,
gjömýttir í þágu málefnisins.
Fréttamenn krefja viðmælendur um
skoðun innstu sálarkima og ef ekki
eru allir jábræður er miskunnar-
iaust spurt: „Hvers konar menn
emm við Islendingar eiginlega?“
Við emm að sjálfsögðu ekki
ábyrg fyrir erfíðleikum úti í heimi,
en við emm ábyrg fyrir vandamál-
um hér heima fyrir. Það er raunar
undravert hve baráttugleðin dvín
hratt þegar ræða þarf réttlætismál
eða erfíðleika okkar eigin unga
fólks. Málefni eigin afkomenda
ættu þó að standa okkur hjarta
næst. Mál þeirra hafa gjaman verið
felld undir svokölluð „mjúk mál“,
en þau þykja leiðinleg og menn leiða
helst hjá sér að ræða þau.
Þetta viðhorf er erfítt að skilja,
því öllum má vera ljóst áð framtíð
þjóðarinnar mun innan fárra ára
hvíla á herðum þessa fólks. I stað
þess að hlúa vel að uppeldi bama,
þroska þeirra og menntun, hafa
hlutirnir verið látnir æxlast meira
og minna stjómlítið undanfarin ár
með afleiðingum sem þegar em
famar að koma fram. Við látum
samt nægja að fóma höndum í
undmn og vandlætingu þegar okkar
afskiptalitlu og veglausu böm fá
útrás fyrir athafnaþörf sína utan
við ramma laganna.
Það hafa orðið miklar breytingar
í atvinnuháttum í þjóðfélaginu á
síðustu áratugum og þeim hefur
fylgt nýr lífsstíll. Þessar breytingar
hafa orðið án þess að við höfum
veitt þeim sérstaka athygli, en fram
hjá þeim verður samt ekki litið þeg-
ar rædd er staða barna og unglinga
í okkar nútíma þjóðfélagi.
Fjölbreytni í atvinnuháttum býð-
ur upp á meiri möguleika til starfa
en áður. Stúlkur afla sér nú fag-
menntunar í vaxandi mæli tH jafns
við pilta og hafa því sömu mögu-
leika til starfa. En þegar að því
kemur að stofna skal fjölskyldu,
kemur í ljós að böm á íslandi falla
engan veginn inn í þjóðfélags-
mynstrið. Það hafa því komið upp
ótal vandamál þegar samræma á
þarfir barna, foreldra og svo þjóð-
félagsins.
Smælki frá Bretlandseyjum:
Lögreglustj órinn
og lávarðurinn
eftir Guðmund Heiðar
Frímannsson
Ýmislegt af því, sem gerist í
landi eins og Stóra-Bretlandi, á
ekkert erindi í almennar fréttir.
Það er engu að síður lýsandi og
sérkennilegt fyrir þjóðina og þá
menn og konur, sem hún elur. í
þessum dálki hyggst ég segja frá
ýmsu sérkennilegu, sem gerist í
Englandi og Skotlandi, en flýgur
sjaldan út fyrir landamærin. Að
minnsta kosti þykir fæstum það
nægilega merkileg tíðindi, til að
birta það í blöðum í öðrum lönd-
um. Eg vona, að lesendur verði
sammála mér um það, að atvik
og atburðir, sem ég hyggst segja
frá á þessum vettvangi, lýsi þjóð-
inni ekki síður en annað, sem
hærra ber.
Það er lögreglustjóri í Man-
chester, sem heitir James Ander-
ton. Hann kemst reglulega í
'fréttir fyrir messur, sem hann les
landslýð um siðferði venjulega.
Nýlega leiddu tvær yfírlýsingar
hans til þess, að innanríkisráðu-
neytið kallaði hann á sinn fund
beinlínis í þeim tilgangi að hann
gætti tungu sinnar á opinberum
vettvangi. Nefnd borgarstjómar-
innar í Manchester, sem Verka-
mannaflokkurinn ræður, lýsti yfír
verulegri óánægju og óþolinmæði
vegna tiltekta lögreglustjórans.
Fyrir löngu síðan sagði hann
að klámsalar væru eins og „rusl
í mannlífshafinu og væm ekki
ánægðir fyrr en næstum allir flytu
eins og úrgangur í sama skítahaf-
inu“. Og komst í fréttir fyrir
vikið. Hann sagði einu sinni um
ofbeldisglæpamenn, að rétt væri
að húðstrýkja þá, unz þeir grát-
bændu um miskunn. Það er rétt
að geta þess einnig, að Anderton
er á móti dauðarefsingu á þeirri
forsendu, að Guð einn geti tekið
svo alvarlega ákvörðun. En í
síðasta mánuði hélt hann fyrirlest-
ur jrfír lögreglumönnum þar sem
hann fjaliaði um alnæmi. Þar
sagði hann, að kynvillingar
„hringsnemst í mannlegum
drekkingarhyi, sem væri þeirra
eigið verk“.
Það þarf engan að furða á því,
að leiðtogar borgarstjómarinnar
hafí átt erfítt með að kyngja þess-
um yfírlýsingum lögreglustjórans
umyrðalaust. Það hefur verið
óyfirlýst stefna yfírvalda að gera
alnæmi ekki að barefli á kynvill-
inga. Ýmsir kirkjunnar menn hafa
gengið fram fyrir skjöldu og farið
fram á, að landsmenn litu ekki á
þennan sjúkdóm sem guðlega
refsingu eða bölvun. Lögreglu-
nefndin í Manchester reyndi hvað
hún gat til að setja ofan í við lög-
reglustjórann. En hann var bara
ekki undirmaður þeirra heldur
innanríkisráðuneytisins. Ef ekki
hefði komið meira til, hefðu þessi
ummæli sennilega verið látin kyrr
liggja.
En rúmri viku eftir þetta lét
lögreglustjórinn svo ummælt í
útvarpsþætti í BBC, að hann liti
svo á, að hann væri verkfæri
Guðs, hann notaði sig sem spá-
mann. En James Anderton hefur
verið prédikari um langt skeið
meðal meþódista en hefur verið
að snúast til kaþólskrar trúar um
nokkurt skeið. Eftir þessa yfirlýs-
ingu lögðu sumir borgarstjómar-
menn í Manchester til, að
lögreglustjórinn færi til geðlækn-
is.
En málið er ekki svo einfalt.
Lögreglustjórinn er með fullu viti
og veit vel, hvað hann segir. Enda
hélt því enginn fram í fullri al-
vöru, að hann væri búinn að missa
vitið. En ýmsum fínnst það til
marks um dapurlegt ástand í
þessu ríki, að þegar einhver lýsir
því yfír að hann sé verkfæri Guðs,
þá sé það fyrsta, sem öllum detti
í hug, að hann sé ekki í sálarlegu
jafnvægi.
En enginn málsmetandi maður
hélt þessu þó fram. En fulltrúar
borgarstjómarinnar lentu þó í
nokkmm þrautum vegna skoðana
sinna. Augljósasta spurningin,
sem þeir urðu að svara, meðal
annars í sjónvarpi, var, hvort þeir
væru að ofsækja menn fyrir trúar-
skoðanir þeirra. Og það telur
enginn vera réttlætanlegt. Að
sjálfsögðu neituðu þeir því, en
sögðu, að yfírlýsingar lögreglu-
stjórans kæmu óorði á lögregluna.
Sagt var, að lögreglumenn væru
hafðir að háði og spotti og nefnd-
ir útsendarar Guðs. Fyrir vikið
gengj þeim erfiðlegar að fram-
fylgja lögunum.
En hvað sem öðru leið, þá var
lögreglustjórinn tvisvar kallaður á
fund í innanríkisráðuneytið í
Lundúnum, þar sem yfírlýsingar
hans voru til umræðu og reynt
að bera sáttarorð á milli hans og
borgarstjómarinnar. Hann heldur
enn starfi sínu.
í lávarðadeild brezka þingsins
situr Avebury lávarður. Hann var
áður þingmaður Frjálslynda
flokksins fyrir Orpington í neðri
deildinni og nefndist þá Eric
Lubbock. Nýlega ákvað hann að
ánafna hundaheimilinu í Batt-
ersea í Lundúnaborg líkama sinn
að sér látnum í því skyni, að hann
yrði hlutaður sundur, hakkaður
og steiktur og borinn fram hund-
unum til matar.
Lávarðurinn var svo ákveðinn
að fara í hundana, að hann hefur
gert það að skilyrði fyrir því að
hundaheimilið erfi eigur sínar, að
hundamir fái að njóta hans með
þessum hætti. Hann segir að þessi
ósk sín sé í samræmi við Búdda-
trú, sem hann hafí nýlega tekið.
Daginn eftir að lávarðurinn
gerði þessa ósk sína heyrinkunna
vom kjöt^öll Evrópubandalagsins
til umræðu í neðri málstofu
brezka þingsins. Verkamanna-
flokksþingmaðurinn Tony Banks
vék þá að þessari frómu ósk lá-
varðarins. Forseti deildarinnar
stöðvaði hann og var ekki viss,
að þetta kæmi málinu við, sem
væri til umræðu. Banks svaraði
þá, að hann vildi fá tryggingu
fyrir því, ef siðurinn breiddist út,
að Evrópubandalagið sæti ekki
uppi með fjöll af dauðum þing-
mönnum Frjálslynda flokksins.
Michael Jopling, landbúnaðar- og
sjávarútvegsráðherra, sagði rugl-
ið í Avebury lávarði ætti ekki að
koma neinum á óvart, sem hefði
hlustað á hann í neðri deildinni.