Morgunblaðið - 28.03.1987, Blaðsíða 52

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. MARZ 1987
Að tærri vitund
eftir Ara Halldórsson
TM-tæknin (Transcendental
Meditation technique) hefur verið
kennd hér á landi frá árinu 1975
undir heitinu innhverf íhugun. Þótt
margir hafi lært og iðki þessa tækni
sér til gagns og gleði hef ég orðið
var við ýmiss konar misskilning um
eðli og iðkun hennar. Þennan mis-
skilning má rekja til þess hversu
sérstök hún er og til þess að hún
hafí ekki verið kynnt sem skyldi á
undanfömum árum.
Misskilningur manna er af ýms-
um toga spunninn, en oft byggist
hann á fyrirframhugmyndum um
það sem kallað er íhugun eða hug-
leiðsla (meditation). Menn telja
gjaman að slíkar iðkanir krefjist
mikillar einbeitingar og langrar
þjálfunar áður en árangur náist og
því sé það aðeins á færi fárra út-
valdra og helst sérvitringa að
stunda þær. Mörgum kemur jafn-
framt í hug trúariðkanir af ein-
hvetju tagi og að menn hljóti að
gangast inná eða undir eitthvað
með því að stunda íhugun. Ég ef
einnig orðið var við þann misskiln-
ing að TM-tæknin sé einungis fyrir
„stressað" fólk til að slaka á.
Vilji maður skilja í hveiju TM-
tæknin er fólgin og hvers vegna
hún hefur svo mikið hagnýtt gildi
fyrir allt venjulegt fólk er vísast
að varpa öllum þessum hugmyndum
fyrir róða, því TM-tæknin felur
ekki í sér einbeitingu af neinu tagi,
né heldur krefst hún áreynslu eða
langrar þjálfunar áður en árangur
næst. Þaðan af síður er TM-tæknin
líkamsæfingar, sérstakt mataræði
eða trúariðkun. Iðkun TM-tækninn-
ar felur ekki í sér neina breytingu
á lífsskoðunum eða lífsvenjum og
hún er ekki sérstaklega fyrir stress-
að fólk — ekki fremur en matur
er neitt sérstaklega fyrir þá sem
þjást af næringarskorti.
En fyrst TM-tæknin er ekkert
af þessu, hvað getur hún þá verið?
Vökul hvild
Nú í morgun, eins og aðra
morgna, settust nokkrar milljónir
manna í stól heima hjá sér eftir að
hafa risið úr rekkju, lokuðu síðan
augunum og fylgdu nokkrum ein-
föidum Ieiðbeiningum um iðkun
TM-tækninnar. Því næst hélt þetta
fólk til sinnar daglegu vinnu eins
og aðrir. Það sem gerir líf þess frá-
brugðið er semsagt einungis það
að verja tuttugu mínútum á morgn-
ana og tuttugu mínútum eftir að
vinnu lýkur á daginn til að endur-
næra huga sinn og líkama og stuðla
þannig að örum vitundarþroska,
góðri heilsu og meiri árangri og
ánægju í daglegu lífi.
Á þessum tuttugu mínútum, sem
tækninni er beitt, kyrrist öll huglæg
starfsemi, án þess að nokkuð sé
reynt til þess (ekki reynt að útiloka
hugsanir, engin einbeiting!) Vegna
hinna nánu tengsla hugar og líkama
hægist jafnframt sjálfkrafa á
líkamsstarfseminni. Hjartsláttur og
andardráttur verða hægari, efna-
skipti líkamans lækka. Hvíldar-
ástand líkamans verður dýpra en
þegar best gerist í svefni. Þessi
hvíld er þó gerólík hvfldinni í svefni,
því hugurinn er fullkomlega vak-
andi.
Þetta ástand hugans og líkam-
ans, meðan á iðkun stendur, er svo
ólíkt venjulegu vökuástandi,
draumsvefni og djúpsvefni, að því
hefur verið gefið heitið „vökul
hvfld". Þetta ástand er ekki hægt
að mynda með öðru móti, hvorki
með því að „slappa af“, fara í heitt
bað eða hlusta á góða tónlist, svo
eitthvað sé nefnt.
Það að fá reglubundið reynslu
af „vökulli hvfld" hefur meiri áhrif
á hugann, líkamann og daglegt líf
en unnt er að gera sér grein fyrir
í fljótu bragði. Þessi áhrif verður
iðkandi TM-tækninnar auðvitað var
við. í fyrsta lagi finnur hann fyrir
djúpri slökun meðan á iðkun tækn-
innar stendur og auknum ferskleika
og skýrleika hugsana eftir að iðkun-
inni lýkur. Smátt og smátt fer hann
síðan að taka eftir jákvæðum áhrif-
um tækninnar á daglegt líf sitt.
Mönnum varð snemma ljóst, af
iðkun TM-tækninnar, að fyrst áhrif
hennar voru svo augljós, hlyti að
vera hægt að rannsaka þau með
hlutlægum aðferðum nútíma
vísinda. Fyrstu rannsóknir á TM-
tækninni hófust árið 1969 en þær
eru nú orðnar um 350 talsins, fram-
kvæmdar í 27 löndum við samtals
160 rannsóknarstofnanir. Hér er
ekki ætlunin að gera þessum rann-
sóknum skil, en meðal þess sem þær
gefa til kynna, er hið sérstæða
hvfldarástand meðan á iðkun stend-
ur, aukið jafnvægi hugar og líkama,
aukið viðnám gegn streitu, aukna
einbeitingarhæfni, skarpari skynjun
o.fl. Rannsóknir á heilsu sýna m.a.
jákvæð áhrif á óeðlilegan blóðþrýst-
ing, astma, þunglyndi, minni
notkun tóbaks, áfengis og ávana-
ljrQa. Rannsóknir þessar eru enn í
fiillum gangi en margar þeirra hafa
birst í kunnum vísindatímaritum
s.s. Scientific American, American
Joumal of Physiology, Lancet o.fl.
Eðli hugans
Þessir einstaklingar sem ég sagði
að hefðu notið TM-tækninnar í
morgun, eiga fátt annað sameigin-
legt á yfirborðinu, því þeir búa hvar
sem er í heiminum, eru ólíkir að
aldri, kyni, uppmna, menningu og
trú — andlega sinnaðir og verald-
lega sinnaðir. Þetta em jafnframt
einstaklingar úr öllum stéttum þjóð-
félagsins; kennarar, lögregluþjónar,
læknar, listamenn, námsmenn,
böm, rithöfundar, sjómenn, prestar,
verslunarmenn, blaðamenn o.s.frv.
Fyrst svo er, hlýtur TM-tæknin að
byggjast á því sem öllum þessum
einstaklingum er sameiginlegt. Hún
hlýtur m.ö.o. að byggja á eðli hug-
ans.
Um hugann streyma sífellt ótal
hugsanir (skynjanir, tilfínningar).
Þetta er svo eðlilegt að við veitum
því enga sérstaka eftirtekt, leiðum
hugann sjaldan að því að við emm
sífellt að hugsa. Enn síður leiðum
við hugann að því hvert ferli sér-
hverrar hugsunar er, frá því að hún
byijar að mótast sem óljós bæring
og þar til við uplifum hana sem til-
tekna reynslu eða meðvitaða
hugsun. Það hvarflar varla að okk-
ur að slíkt ferli eigi sér stað.
Hugsanir koma jú bara og fara.
\ 4: %
Ari Halldórsson
En það hlýtur að vera eitthvað
sem kemur hverri einustu hugsun
af stað, eitthvað sem er ábyrgt fyr-
ir þessari sífelldu hugsanafram-
leiðslu. Jafnframt er eitthvað sem
stýrir því hvemig ein hugsun grein-
ist frá annarri, hvemig ein hugsun
fær merkingu ólíka annarri.
Þetta „eitthvað" getum við kallað
skapandi greind hugans. „Skap-
andi“ vegna þess að um stöðuga
nýsköpun hugsana er að ræða og
„greind" vegna þess að ein hugsun
greinist frá annarri að merkingu
eða innihaldi. Hugsanir streyma
ekki aðeins áfram, heldur taka þær
ákveðna stefnu. Skapandi greind
hugans getum við því litið á sem
gmnnsvið hugans, sem allar hugs-
anir koma úr.
Til að skýra þetta frekar mætti
lflq'a huganum við tjöm. Yfirborð
tjamarinnar er ókyrrt eins og yfir-
borð hugans, sem hvarflar frá einni
hugsun til annarrar. Dýpstu lög
tjamarinnar era hins vegar kyrr og
hljóð eins og dýpstu lög hugans.
Hugsun sem kemur upp í hug-
ann, stígur upp eins og loftbóla af
botni tjamarinnar. Ifyrst í stað er
hún einungis óljós bæring en verður
skýrari og skýrari því nær sem
dregur yfirborðssviði hugans. Þar
verður hún fyrst að tiltekinni
reynslu eða meðvitaðri hugsun.
Þetta gæti litið svona út á mynd.
Venjulega emm við því ekki
meðvituð um upphafsstig hugsana
okkar. Þegar TM-tækninni er beitt,
fær hugurinn reynslu af hugsunum
nær uppmna sínum, hið meðvitaða
svið hugans víkkar út og spannar
sífellt stærri hluta hugsunarferils-
ins. Hugurinn fer inn á við (þess
vegna er nafnið innhverf fhugun til
komið), fær reynslu af fingerðustu
stigum hugsana og getur jafnvel
farið handan við allar hugsanir.
Tær vitund
Reynsla af vitundinni án nokk-
urra hugsana er reynsla af tærri
vitund, uppsprettu hugsana eða
skapandi greind hugans. í þessu
ástandi er vitundin ekki vitund um
eitt né neitt annað en sjálfa sig,
hún er fullkomlega vakandi innan
sjálfrar sín — vitund um vitund.
Þetta upplifir iðkandinn sem full-
komna kyrrð hugans (engin
hugsun). Þetta er jafnframt frels-
is-, gleði- og vellíðunartilfinning,
sem hann heldur með út í lífið eftir
hveija iðkun. Reynslan af tærri vit-
und myndar þetta ástand hugar og
líkama sem ég nefndi áður „vökula
hvfld".
Þótt reynslan af tærri vitund sé
fólki yfirieitt ekki töm, er hún hug-
anum mjög eðlileg. Oft segir fólk
í fyrsta skipti sem það beitir TM-
tækninni: „Þetta hef ég oft upplifað
áður — sem krakki!" Reynslan er
gamalkunn því hún felst ekki i
neinu öðm en að uplifa hljóðari
svið sinnar eigin vitundar, sitt eigið
sjálf. Þetta hlýtur því að hafa gerst
áður, án þess að nokkurri tækni
væri beitt. Sumir einstaklingar em
frá náttúmnnar hendi þannig gerð-
ir að þeir upplifa þetta ástand án
nokkurrar tækni. Oft em þetta svo-
nefndir „andans menn“ sem síðan
hafa lýst reynslu sinni á dulspeki-
legan, skáldlegan eða heimspekileg-
an hátt. Bókmenntir og listir hafa
að geyma mörg dæmi um reynslu
af tærri vitund, sem menn kjósa
oft að lýsa sem dulrænni eða guð-
legri reynslu, algleymi o.s.frv.
Reynslu af tærri vitund getur
hver maður öðlast með notkun
TM-tækninnar, sem leiðir athygli
hugans kerfisbundið að upphaflegri
stigum hugsunarferilsins. Þetta
gerist áreynslulaust, því hugurinn
leitar sjálfkrafa inn á við af sinni
eigin löngun í meiri fullnægju og
gleði, fái hann tækifæri til þess.
Fyrst þetta er huganum eðlilegt
og gerist áreynslulaust, má spyrja
hvað valdi því að til þarf sérstaka
tækni. Þessu veldur streita eða
óeðli í taugakerfi manna. Það sem
TM-tæknin gerir, er að veita
reynslu af tærri vitund þrátt fyrir
streituna. Við þetta kemst ekki ein-
ungis jafnvægi og skipulag á
starfsemi hugans, heldur gerir
hvfldin, sem líkaminn fær, það að
verkum að starfsemi taugakerfisins
færist í eðlilegra horf. Við hina
djúpu hvfld fær taugakerfið m.ö.o.
tækifæri til að losa sig við streituna
sem hindrar eðlilega starfsemi þess
— sem hindrar að hugurinn hafi
greiðan aðgang að sinni eigin upp-
sprettu.
Fmmástæðan fyrir óreiðu-
kenndri hegðun, óskýrri hugsun og
mistökum, er sú að einstaklingurinn
nýtir ekki að fullu möguleika hug-
ans. Meðvitað svið hugans spannar
aðeins órólegt yfírborð hans (sjá
mynd) en skortir reynslu af eða
tengsl við gmnnsviðið.
Iðkun TM-tækninnar stuðlar að
því að hugurinn hafi greiðan að-
gang að sinni eigin uppsprettu í
daglegu lífi. Hún stuðlar að því að
hin hijóðari svið hugans séu stöðugt
meðvituð, jafiivel meðan á starfi
og athöfnum stendur.
Lokaorð
Ég hef lagt á það áherslu að
TM-tæknin byggðist á eðli hugar
og líkama og væri þess vegna eðli-
leg og áreynslulaus aðferð, sem
hentaði öllum. TM-tæknin er ekki
„ein leið af mörgum" eins og stund-
um heyrist sagt. TM-tæknin er alls
engin leið eða lífsstefna. Hún hlýtur
hins vegar að vera góður gmndvöll-
ur þeirra leiða sem menn kjósa að
fara. Hveijum og einum er nauð-
synlegt að nýta að fullu andlega
möguleika sína, losa líkamann við
streitu og leggja þannig gmndvöll-
inn að fullkominni andlegri og
líkamlegri heilsu.
íslenska íhugunarfélagið hefur
það að markmiði að kynna og kenna
TM-tæknina á íslandi en á vegum
þess starfar TM-miðstöðin í
Reykjavík og akademfan á Hjarðar-
bóli í Ölfusi.
Höfundur er kennari í TM-tækn-
inni í Reykjavík.
Krýsuvíkursamtökuniim berast gjafír
Krýsuvíkursamtökin, sem
hyggjast koma upp meðferðar-
heimili fyrir unga fíkniefna-
neytendur í Krýsuvík, hafa
verið með landssöfnun að und-
anförnu til að afla fjár til
framkvæmdanna. Þá hafa sam-
tökin einnig fengið ýmsar
gjafir og nú síðast tölvusam-
stæðu.
Það var hugbúnaðarfyrirtækið
Softver sem færði samtökunum
Victor-tölvusamstæðu ásamt
prentara og ýmsum hugbúnaði,
til dæmis til félaga- og sjúklinga-
skráningar. Að auki skuldbatt
Softver sig til að veita samtökun-
um aðstoð til þróunar á öðmm
hugbúnaði sem samtökin telja sig
þurfa, fyrir allt að 250 þúsund
krónur. Verðmæti gjafarinnar í
heild er_ rúmlega 500 þúsund
krónur. Ástæðu gjafarinnar sagði
Páll Pétursson forsvarsmaður
Softvers vera þá, að brýn þörf
væri á stofnun fyrir einstaklinga
sem þarfiiist tafarlausrar með-
ferðar eftir að hafa ánetjast
Morpfunblaðið/Bjarni
Hugbúnaðarfyrirtækið Softver færði Krýsuvíkursamtökunum
gjöf fyrir skömmu. Er það tölvusamstæða af Victor gerð, ásamt
prentara og hugbúnaði. Á myndinni eru forráðamenn Softvers,
þeir Atli Ólafsson, Magnús Böðvar Eyþórsson og Páll Pétursson,
ásamt fulltrúum Krýsuvíkursamtakanna, Lindu Gísladóttur, Guð-
laugi Leóssyni, Eiríki Ragnarssyni og Birgi Ásgeirssyni.
fíkniefnum. Velgengni fyrirtækis-
ins í sölu og dreifingu Allt-hug-
búnaðar hafi verið mikil og því
tilvalið að láta eitthvað af hendi
rakna. Þá kvaðst Páll vonast til
að gjöfin yrði öðmm fyrirtækjum
hvatning til að styrkja og efla
samtökin.
Önnur fyrirtæki hafa fært sam-
tökunum gjafír og má þar nefna
íslenska aðalverktaka, sem gáfu
250 þúsund krónur og Vinnuskól-
ann í Kópavogi gaf fyrstu pen-
ingagjöfina til samtakanna, 47
þúsund krónur. Þá hafa samtökin
sent beiðni um styrki til ýmissa
fyrirtækja og félaga og fengið
vilyrði fýrir gjöfum og aðstoð við
að koma húsinu í Krýsuvík í notk-
un. Lionsklúbburinn Víðir í
Keflavík hefur t.d. heitið 200 þús-
und króna framlagi.
Söfnunin, sem hefur staðið yfir
um land allt, fór þannig fram að
sjálfboðaiiðar gengu í hús og tóku
við íjárframlögum. Þá var einnig
seld hljómplatan Mirrored Image,
sem dúettinn Takk gaf út fyrir
skömmu. Takk ákvað að allur
ágóði af sölu plötunnar rynni
óskiptur til Krýsuvíkursamtak-
anna. Ekki verður ljóst fyrr en
eftir helgina hve mikið fé hefur
safnast.
Meðvitað
svid huffsana
(skástrikað)
Ómeðvitað
svið hugsana
Yfirborðssvið hugans
Yfirborðssvið hugans
Uppspretta hugsana
Tær vitund
| Uppspretta hugsana
Tær vitund