Morgunblaðið - 28.03.1987, Blaðsíða 56

/
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. MARZ 1987
56
Kveðjuorð:
Tómas Sigurgeirs■
son, Reykhólum
Fæddur 18. apríl 1902
Dáinn 17. febrúar 1987
Þegar ég var unglingur heyrði
ég eldra fólk stundum spyija eitt-
hvað á þessa leið er ókunnan gest
bar að garði: Hver er maðurinn?
Hvaðan kemur hann? Hvert er ferð-
inni heitið?
Þetta kom mér í hug er ég tók
að rifla upp minningabrot um Tóm-
as Sigurgeirsson, Reykhólum. En
hann lést á Sjúkrahúsi Akraness
17. febrúar síðastliðinn.
Vorið 1926 kom nýr ábúandi í
Miðhús í Reykhólasveit, Þórarinn
Ámason ættaður héðan úr sveit-
inni, en hafði um skeið haft á leigu
skólabúið á Hólum í Hjaltadal. Kona
hans var Steinunn Hjálmarsdóttir,
dóttir hjónanna Kristínar Þorsteins-
dóttur og Hjálmars Þorlákssonar
Þorljótsstöðum í Vesturdal, Skaga-
fírði.
Með þeim kom ungur búfræðing-
ur frá Hólum, hér öllum ókunnur.
Hver var hann? Hvaðan var
hann? Hvað ætlaðist hann fyrir?
Þannig var spurt en fátt um svör.
Maðurinn vakti strax athygli.
Hann var allur hinn karlmannleg-
asti; hann söng og dansaði og tók
strax fullan þátt í ungmennafélagi
sveitarinnar. Hann bar með sér
framandlegan blæ.
Hann talaði með öðrum málhreim
en hér þekktist og orðaval hans var
að nokkru frábrugðið breiðfírskri
málvenju.
Brátt varð nágrönnum það ljóst
að þessi farandsveinn var í betra
lagi liðtækur til allra starfa. Hann
var hagvirkur og átakagóður.
Auk þess kunni hann nokkra þá
hluti sem hér voru lítt eða ekki
þekktir. T.d. kunni hann að spinna
á vél.
En hvaðan var hann?
Frá Stafni í Reykjadal var sagt.
Engir hér höfðu borið þann stað
augum eða heyrt hans getið. Nú
vita allir fulltíða sveitungar mínir
nokkur deili á þeim stað.
Fyrir um þijátíu árum kvaddi ég
dyra á Stafni, eða öllu heldur Vall-
holti, hjá Ingólfí bróður Tómasar
og konu hans Bjargeyju Arngríms-
dóttur. Þetta var sfðsumars seint
að kveldi í rigningu og dimmviðri.
Mætti reyndar flokka þetta tiltæki
mitt undir frelq'u eða jafnvel ósvífni
að ryðjast inn á ókunnugt heimili
með konu og þijú böm. Auðvitað
gerði ég þetta í blóra við Tómas,
enda hafði hann tekið loforð af mér
að koma við í Stafni í ferð minni
til Mývatns. Skal það ekki orðlengt
frekar en þama var tekið á móti
okkur af alúð og rausn.
Eftir ágæta nótt litaðist ég nokk-
uð um garða í Stafni. Við blöstu
víðlend tún, snyrtimennska og mikl-
ar byggingar svo að líkara var þorpi
en afskekktu sveitabýli. Einhver
hefír sagt mér að um skeið hafí
verið sex lögbýli þar, er þeir Stafns-
bræður stunduðu búskap á.
„Römm er sú taug er rekka dreg-
ur föðurtúna til.“
Þess munu þó færri dæmi að
jafn fjölmennur hópur einnar fjöl-
skyldu bindist æskustöðvunum eins
sterkum böndum og Stafnsbræður.
Ekki skal ég um það dæma
hversu glöggt mitt gestsauga var.
En frá Stafni fór ég með þá vit-
und að þar myndi heimafenginn
baggi fullkomlega metinn til jafns
við aðfenginn.
Tómas var einn af átta bræðmm
fæddur 18. apríl 1902. Sonur hjón-
anna Kristínar Ingibjargar Péturs-
dóttur og Sigurgeirs Tómassonar í
Stafni og sá eini er hlaut staðfestu
víðsflarri æskustöðvum. En það
mun engan veginn hafa verið ætlan
hans er hann hleypti heimdraganum
og fór í Hólaskóla.
í minningargrein um Pétur, bróð-
ur Tómasar, ritar Páll H. Jónsson
rithöfundur svo:
„Heimilið var til þess fallið að
þroska ástundun, áhuga og félags-
hyggju. Próf úr þeim heimilisskóla
hafa þeir Stafnsbræður staðist með
ágætum."
En hvað hugðist Tómas fyrir á
vordögum 1926?
Hann hafði kennt vanheilsu vet-
urinn áður og taldi sig ekki færan
til allra verka.
Það sagði hann undirrituðum
oftar en einu sinni, að eiginlega
hefði ekki verið gert ráð fyrir öðru
en hann aðstoðaði Þórarin við bú-
ferlaflutninginn og dveldi svo
eitthvað frameftir sumrinu, eða allt
sumarið eftir ástæðum, einkum
varðandi heilsu hans sjálfs.
En vefur örlaganna er marg-
slunginn og þættir hans óræðir lítt
skyggnum huga.
Tómas átti eftir að lifa og starfa
hér full sextíu ár og verða virkur
þátttakandi í framvindu héraðsins
á þessum breytingatímum.
Hann náði fljótlega fullri heilsu
en Þórarinn tók að kenna þess
meins er dró hann til dauða suma-
rið 1929, þá 37 ára gamlan.
Steinunn stóð þá uppi ekkja með
fímm böm á aldrinum tveggja til
sjö ára.
Ekki veit ég hvaða hræringar
hafa bærst í bijósti Tómasar á þess-
um erfíðu tímum. Hitt er ég
sannfærður um, eftir áratuga kynn-
ingu, að ekki hefur hvarflað að
honum að yfírgefa heimilið við
slíkar aðstæður.
Það hefði strítt gegn drengskap-
arvitund hans.
Fljótt á litið gæti það hafa verið
umhugsunarefni fyrir ungan hæfí-
leikamann með ótal möguleika
innan seilingar að axla þessa
ábyrgð.
Það var ekki auðleyst dæmi í
upphafi kreppunnar að taka við
fjárvana búi í ótryggri ábúð og eiga
að sjá farborða stórri fjölskyldu.
En þama steig Tómas sitt gæfu-
spor.
Hann eignaðist traustan lífsföm-
naut þar sem Steinunn var, en þau
gengu í hjónaband síðla árs 1930.
Bömum hennar varð hann ham-
ingjuvaldur og tryggur forsvars-
maður.
Tómas og Steinunn voru um
margt ólík, en samheldni þeirra, ást
og virðing í sambúðinni samhæfðu
krafta þeirra þann veg að kostir
beggja nutu sín til fulls.
Böm Steinunnar og Þórarins eru:
Lilja húsmóðir, Gmnd, Reykhóla-
hreppi, Þorsteinn jámsmiður,
Reykjavík, Hrefna húsmóðir, Kópa-
vogi, Anna húsmóðir, Kópavogi,
Hjörtur framkvæmdastjóri sunn-
lenskra sveitarfélaga, Selfossi.
Steinunn og Tómas eignuðust tvö
böm: Kristínu Ingibjörgu yfírljós-
móður, Reykjavík, og Sigurgeir
bónda, Mávavatni, Reykhólum.
1939 misstu þau hjón ábúð á
Miðhúsum og fengu þá hálfa Reyk-
hóla til ábúðar. Þar stunduðu þau
búskap óslitið meðan kraftar iejrfðu
og vel það.
Aður er það fram komið að Tóm-
as var fæddur og uppalinn á traustu
menningarheimili, þar sem félags-
hyggja og samhjálp sat í fyrirrúmi.
Þessa eiginleika drakk Tómas í sig
með móðurmjólkinni og þeir fylgdu
honum ófölskvaðir til hinstu stund-
ar.
Heimilisskólinn á Stafni brást
honum ekki.
Hér var eitt sinn sagt að hann
væri eini samvinnumaðurinn vestan
Gilsfjarðar. Má vera að einhveijum
hafí þótt fullmælt.
Hvað um það.
Eg fullyrði að enginn var honum
einlægari og sannfærðari sam-
vinnumaður hér um sveitir.
Ekki hirði ég að tína til öll þau
trúnaðarstörf er Tómas gegndi.
Hvoru tveggja er að mér leiðast
slíkar þulur og annað hitt að þulan
yrði langtum of löng. Mér líst svo
til að hann hafí komið við stjóm
vel flestra félagasamtaka er til falla
í einu sveitarfélagi.
Elín Helga:
Fædd 17. febrúar 1907
Dáin 13. febrúar 1987
Einar:
Fæddur 13. september
1905
Dáinn 16. mars 1987
Afí minn, Einar Hjörleifsson, var
jarðsunginn í dag frá Fríkirkjunni,
en hann lést að morgni 16. mars sl.
í Landakotsspítala. Þá hafði amma
mín, Elín Helga Sveinbjömsdóttir,
horfið á braut einum mánuði áður.
Langar mig til að skrifa hér nokkur
fátækleg orð sem þakklætisvott
fyrir allar þær góðu stundir sern
þau gáfu mér.
Þau voru mér mjög kær og ekki
ýkt þó að ég segi að hjá þeim hafí
ég átt mitt annað heimili. Margar
stundimar skrapp ég til ömmu og
afa á Melabraut 40 og var ávallt
mjög vel tekið. Og mér er óhætt
að segja að þaðan fór ég aldrei
svöng. Það kom líka oft fyrir að
ég gisti þar í vikutíma og stundum
lengur.
Ohætt er að segja að þau hafi
verið ólíkir persónuleikar, amma og
afí, en samt engu að síður mjög
samrýnd. Sérstaklega hin síðari ár.
Amma var mikill náttúruunn-
andi, enda oft farið í bfltúra til að
skoða steina, gróður og jafnvel
rekaviðardrumba, ef svo bar undir.
Það kom því fyrir að hún heillaðist
af þessum hlutum, og naut þar
dyggrar aðstoðar afa við að koma
þeim fyrir í garðinum þeirra. Enda
bar hann því fagurlega vitni.
Afí var mikill bflstjóri, en hann
fékk ökuskírteini nr. 2 í Gullbringu-
Nokkurra þátta verð ég þó að
geta sérstaklega.
Hann var í forystu Búnaðarfé-
iags Reykhólahrepps um áratugabil
og síðustu árin heiðursfélagi. Yfír
Ijörutíu ár var hann forðagæslu-
maður. Ég man ekki hvort Tómas
var nokkum tíma í stjóm Kaup-
félags Króksljarðar. En þeim
félagsskap vann hann ærið starf.
Hann hafði lengi á höndum ullar-
móttöku. Vann við söltun á kjöti
meðan sá verkunarmáti tíðkaðist,
bæði á Reykhólum og Króksíjarðar-
nesi. Þá kom í hans hlut að sjá um
móttöku á vörum við Reykhólasjó
meðan aðdrættir voru með þeim
hætti. Síðan þróaðist þetta í útibú
Kaupfélagsins á Reykhólum er
Tómas veitti lengi forstöðu.
Öll þessi störf leysti hann af
hendi af frábærri trúmennsku og
ósérplægni og horfði aldrei til eigin
launa.
Atvikin höguðu því svo til að í
fjörutíu ár hefur aðeins skammur
húsavegur aðskilið heimili okkar.
Sá vegur var mun skemmri væri
hægt að mæla samskipti og sam-
starf á áþreifanlega mælistiku. Ég
tel mig því mæla af nokkurri þekk-
ingu í þessum minningarbrotum.
Ekki vorum við alltaf samstiga.
Hann var virkur og traustur fram-
sóknarmaður og heill þar sem
annars staðar. Það var ekki minn
og Kjósarsýslu, og var keyrandi
alla tíð upp frá því. Mér er það til
dæmis í fersku minni hvað hann
varð ánægður þegar ég kom eitt
sinn í heimsókn til þeirra, akandi á
fyrsta bflnum mínum, með glænýtt
ökuskírteini í vasanum. Fór hann
þá strax að miðla mér af þekkingu
sinni á því hvemig ég ætti að bera
mig að.
Svo kom að því að heilsan fór
að gefa sig og urðu þau þá að selja
húsið og fallega garðinn sem þau
höfðu lagt svo mikla rækt við. En
þá varð amma bundin við hjólastól
og vistaðist því á Reykjalundi í
Mosfellssveit. En um það leyti sem
hún vistaðist þar höfðu þau keypt
sér litla íbúð í húsi aldraðra á Mela-
braut 5. Þangað kom amma ávallt
um helgar og var þá afí iðinn við
að hugsa um hana. Kom það þá
stundum fyrir að viljinn varð meiri
en getan.
Að lokum vil ég enda þessi orð
á ljóði eftir Stein Steinar:
„Tíminn er eins og vatnið,
og vatnið er kalt og djúpt
eins og vitund mín sjálfs.
Og tíminn er eins og mynd,
sem er máluð af vatninu
og mér til hálfs.
Og tíminn og vatnið
renna veglaust til þurrðar
innívitundmínsjálfs." (Steinn Steinarr)
Ég kveð þau jafnframt með þá
vissu i huga mínum, að hvar svo
sem sálir þeirra eru, þá séu þær
hjá hinum góðu.
Elín Vilborg Þorsteinsdóttir
+
Móöir okkar, amma og langamma,
ELÍN EIRÍKSDÓTTIR KULD SÖEBECH
frá ökrum,
lést í Borgarspítalanum 26. mars. Útför verður auglýst síöar.
Sigrföur Söebech,
Kristjana Quinn,
Sunna Söebech,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Faðir okkar og tengdafaöir,
ÓLAFUR S. KRISTJÁIMSSON,
Hvassaleiti 165,
Reykjavlk,
veröur jarðsunginn frá Langholtskirkju þriöjudaginn 31. mars kl. 13.30.
Anna Ólafsdóttir, Pálml Gunnarsson,
Einar Ólafsson, Solveig Vignisdóttir,
Tryggvi Ólafsson.
+
Þökkum hlýhug og samúö viö frófall
GUÐRÚNARJÓNSDÓTTUR
frá Seljavöllum.
Sérstakar þakkir eru færöar læknum og hjúkrunarfólki Hrafnistu
í Hafnarfirði fyrir alúðlega umönnun.
Jón R. Sigurjónsson,
Ágústa K. Sigurjónsdóttir, Siguröur E. Marinósson,
Ólöf Sigurjónsdóttir, Hákon H. Kristjónsson,
Ása Sigurjónsdóttir, Axel Nfkolaison
og fjölskyldur.
Hjónaminning:
Einar Hjörleifsson og
Elín H. Sveinbjörnsdóttir