Morgunblaðið - 29.04.1988, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. APRÍL 1988
27
Gengiðyfir heimskautið
Reuter
Kanadískir og sovéskir ævintýramenn komust á Norðurpólinn í fyrradag eftir 55 daga skíðagöngu frrá
nyrsta annesi í Sovétríkjunum en annars er forinni heitið til Kólumbíuhöfða á Ellesmere-eyju. Er áætlað
að koma þangað í júnímánuði. Eru ferðalangamir 13 talsins, flórir Kanadamenn og níu Sovétmenn, og
vakti það fyrir þeim að verða fyrstir til að fara yfir heimskautið án þess að notast við vélknúin farartæki
eða hundasleða og einnig til að leggja áherslu á vináttu þjóðanna.
Viðræður Mulroneys og bandarískra
stjórnvalda:
Súrt regn veld-
ur ágreiningi
Genf, WashingtoD, Reuter.
SÚRT regn er helsta umræðu-
efnið í viðræðum Brians Mulro-
neys, forsætisráðherra Kanada,
og bandarískra stjórnvalda í
Washington. Samhliða þvi sem
kanadíski forsætisráðherrann
hvetur til þess, að Bandaríkja-
þing staðfesti nýgerðan fríversl-
unarsamning Kanada og Banda-
ríkjanna.
Mulroney, sem hefur verið í
heimsókn í Washington, hvatti á
miðvikudag til þess að Bandaríkja-
menn gripu til svipaðra aðgerða og
Kanadamenn, sem fyrirhuga að
draga úr loftmengun sem veldur
súru regni um helming fyrir árið
1994, en Bandaríkjastjóm hefur
tekið þeim hugmyndum fremur fá-
lega. Sérfræðingar frá 25 löndum
ræddu einnig loftmengun, sem talin
Sovétríkin:
Orðrómur á kreiki um skert
völd næstráðanda Gorbatsjovs
Moskvu. Reuter.
PRAVDA, málgagn sovéska
kommúnistaflokksins, skýrði frá
því í gær að Jegor Lígatsjov, hug-
myndaf ræðingur flokksins, og
annar valdamesti maður Sov-
étríkjanna, hefði ekki setið tvo
fundi í Moskvuborg á undanförn-
um dögum þar sem hugmynda-
fræði og umbótastefna Sovét-
stjómarinnar hefðu verið til um-
ræðu. Hefur þetta orðið til að
magna að nýju orðróm um að völd
Lígatsjovs, sem almennt er talinn
til harðlinumanna, hafi verið
skert. í stað Ligatsjovs sat Alex-
ander Jakolev fundina, en hann
er talinn nánasti aðstoðarmaður
Míkhails S. Gorbatsjovs Sovétleið-
toga.
A miðvikudag komu sagnfræðing-
ar og rithöfundar saman í Moskvu
til að ræða það endurmat sem nú fer
fram á sögu Sovétríkjanna. Lígatsjov
hefði að öllu jöfnu átt að sitja þann
fund en þess í stað átti hann viðræð-
ur við Joe Slovo, leiðtoga suður-
afh'ska kommúnistaflokksins. Að
sögn Prövdu sat Jakolev fundinn svo
og fund ráðamanna með sovéskum
ritsjórum og sagði í frétt málgagns-
ins að hann hefði ávarpað samkund-
una.
Sovéskt vikurit gaf í skyn á mið-
vikudag, að hópur manna innan hers
og flokks hefði samið skjalið eða
yfirlýsinguna, sem nú hefur verið
fordæmd sem árás á umbótastefnu
Míkhaíls Gorbatsjovs Sovétleiðtoga.
Skjalið, sem var birt í síðasta mán-
uði, daginn áður en Gorbatsjov fór
í opinbera heimsókn til Júgóslavíu,
hefur valdið mikilli ókyrrð innan
kommúnistaflokksins en í því var
meðal annars brugðist hart til vamar
fyrir Jósef heitinn Stalín. Anatolí
Streljaníj, dálkahöfundur við vikuri-
tið Moskvufréttir, sagði þar á mið-
vikudag, að stuðningsmenn yfirlýs-
ingarinnar hefðu hlakkað yfir því við
hann í mars sl., að textinn væri not-
aður við pólitíska uppfræðslu innan
flokksins og hefði verið endurprent-
aður í dagblöðum hersins.
Upphaflega birtist yfirlýsingin í
dagblaði miðstjómarinnar, Soyj-
etskaja Rossíja, og kynnt þá sem
lesendabréf frá menntamanni í
Leníngrad. Þremur vikum síðar var
hún fordæmd í Prövdu, flokksmál-
gagninu, sem „hugmyndafræðileg
stefnuskrá“ þeirra, sem andstæðir
væru umbótum Gorbatsjovs.
Stuðningsmenn Gorbatsjovs segja,
að yfirlýsingin hafi verið hugsuð sem
sameiningartákn fyrir afturhalds-
mennina og til að stappa í þá stálinu
fyrir mikilvæga flokksráðstefnu í
júní en hún á að leggja blessun sína
yfir umbótastefnuna. Sumir telja
einnig, að Jegor Lígtasjov hafi haft
hönd í bagga þegar yfirlýsingin var
saman en Edúard Shevardnadze ut-
anríkisráðherra hefur sagt að enginn
ágreiningur sé með Lígatsjov og
Gorbatsjov.
Streljaníj sagði ennfremur, að í
æðstu embættum væm menn, „sem
vilja ekki láta sér skiljast, að umbóta-
stefna Gorbatsjovs á sér öfluga and-
stæðinga, sem einskis svífast".
er valda súm regni, f Genf í gær
og fyrradag.
Talsmaður Sameinuðu þjóðanna
í Genf sagði að sérfræðingarpir
væm frá Austur- og Vestur-Evr-
ópulöndum, Kanada og Banda-
ríkjunum og tilgangur viðræðnanna
væri sá að undirbúa ráðstefnu síðar
á árinu þar sem undirritað yrði
uppkast að alþjóðasamningi um nit-
uroxíðmengun, sem talin er valda
súm regni. Hann bætti við að
Bandaríkjamenn krefðust sérstakra
skilmáia því þeir segðust þegar
hafa hafið eftirlit með loftmengun
og hefðu því sérstöðu. Hann vildi
hins vegar ekki upplýsa í hveiju
kröfur Bandaríkjamanna fælust.
Súrt regn veldur miklum spjöllum
á vötnum og skógum í Bandaríkjun-
um og Kanada, og er eitt helsta
umræðuefnið í viðræðum Brians
Mulroneys, forsætisráðherra
Kanada, og bandarískra stjómvalda
í Washington. Kanadamenn stefna
að því að draga úr loftmengun frá
kanadískum orkuvemm um helm-
ing fyrir árið 1994 en bandarísk
stjómvöld vilja fara hægar í sakim-
ar. Mulroney hvatti til þess, á fundi
sínum með Reagan Bandaríkjafor-
seta og í ávarpi sínu til bandaríska
þingsins á miðvikudag, að Banda-
ríkjamenn gerðu tímaáætlun, eins
og Kanadamenn hafa gert, um að
draga úr brennisteins- og nitur-
mengun frá orkuverum sem brenna
kolum. Reagan heldur því hins veg-
ar fram að ekki sé nægileg þekking
á mengunarvöldunum fyrir hendi
til að vert sé að eyða miklum fjár-
haaðum í lofthreinsun. Mulroney
sagði á miðvikudag að súrt regn
hefði valdið miklum spjöllum á
nærri 15.000 kanadískum vötnum
og að fjölmargir skógar landsins
væm í hættu. „Við ætlum að draga
úr útflutningi okkar á súm regni
til Bandaríkjanna um allt að helm-
ing fyrir árið 1994 og við fömm
ekki fram á annað en að þið gerið
það sama,“ sagði Mulroney meðal
annars.
Fahd, konungur Saudi-Arabíu:
Reuter
ÓðagotíTókíó ,
Eftir afgreiðslu laganna frá Öldungadeild Bandaríkjaþings
greip um sig mikið óðagot í kauphöllinni f Tókió og féllu verð-
bréf mjög í verði. í gær hækkuðu þau svo & ný, enda treysta
Japanir því að Reagan forseti beiti neitunarvaldi sínu gegn lög-
unum.
Eldflaugum beitt gegn
Irönum ef börf krefur
Kuwait. Reuter.
ekki stöðu Bandaríkjanna. Otto von
Lambsdorff, fyrrverandi efnahags-
ráðherra Vestur-Þýskalands, ritaði
grein í Wall Street Joumal, sama
dag og Öldungadeildin greiddi at-
kvæði um frumvarpið. Þar sagði
hann að Vestur-Þýskaland biði eftir
því að Bandaríkjaforseti beitti neit-
unarvaldi til að koma í veg fyrir
að frumvarpið yrði að lögum. Hann
varaði sérstaklega við þeirri hættu
sem frumvarpið skapaði í milliríkja-
viðskiptum og að það væri and-
stætt fijálsum utanríkisviðskiptum:
„Það yrði grátlegt ef hann [Reag-
an], sem er einn besti framvörður
fijálsra milliríkjaviðskipta, endaði
forsetaferil sinn með því að undir-
rita lög um vemdartolla," sagði
Lambsdorff.
FAHD, konungur Saudi-Arabíu,
segir þjóð sfna reiðubúna til að
beita nýfengnum eldflaugum frá
Kina til að veijast yfirgangi ír-
ana. Sprengjur hafa sprungið
síðusta daga við fyrirtæki og
mannvirki, sem Saudi-Arabar eiga
f öðrum Persaflóaríkjum, og er
talið, að íranir eða þeirra áhang-
endur hafi komið þeim fyrir.
„Við skulum vona, að íranir haldi
sig á mottunni og ekki komi til þess,
að við neyðumst til að sýna hvers
við erum megnugir," sagði Fahd í
viðtali við kúvæska dagblaðið Al-
Siyassah í gær. Kvaðst hann vona,
að ekki þyrfti að grípa til nýju eld-
flauganna „en ef við neyðumst til
að verja hendur okkar verður ekki
hjá því komist“_
í viðtalinu sagði Fahd, að íranskir
pflagrímar hefðu í fyrra smyglað til
Saudi-Arabíu 90 ferðatöskum fullum
af sprengiefni og ætlað að ná á sitt
vald mesta helgidómi múhameðstrú-
armanna í Mekka. Þá hefðu þeir efnt
til uppþota og óeirða, sem kostað
hefðu 400 manns lffíð. „Við skýrðum
ekki frá þessu öllu vegna þess, að
við vildum vera umburðarlyndir í
þeirri von, að íranir tækju tillit til
þess. Þá færðust þeir hins vegar all-
ir í aukana," sagði Fahd.
Að undanfömu hafa nokkrar
sprengjur sprungið við saudi-arabísk
fyrirtæki f Persaflóaríkjum og nú
sfðast á miðvikudag við skrifstofur
saudi-arabíska flugfélagsins f Kuwa-
it. Menn af trúflokki shíta, hlynntir
írönum, eru taldir hafa komið
sprengjunum fyrir. Saudi-Arabía
flokkanna fjögurra verður að
reiða sig á stuðning annarra
flokka ætli hún að sitja áfram
eftir kosningarnar 10. maí. Er
það niðurstaða tveggja skoðana-
kannana, sem birtar voru i gær.
Niðurstöður kannananna stang-
ast raunar á. Samkvæmt annarri
vinna stjómarflokkamir á en jafn-
aðarmenn og Sósfalfski þjóðarflokk-
urinn tapa en hin segir, að þessu
verði alvegt öfugt farið. IFO-könn-
un, sem dagblaðið Det Fri Aktuelt
sleit stjómmálasambandi við íran á
þriðjudag og er ástæðan sögð sú, að
með því mátti koma í Veg fyrir, að
íranskir pílagrímar streymdu til
Mekka í júlí nk. Stjómvöld í Teheran
höfðu krafist þess, að 150.000 íran-
skir pílagrfmar fengju að koma til
borgarinnar.
birti, sagði, að stjómarflokkamir
ykju hlutfall sitt úr 38,5% I 40%
og vinstriflokkamir fæm úr 43,9%
í 41,4%. Vilstrup-könnun Politikens
sagði aftur á móti, að stjómarflokk-
amir fengju 37% og vinstriflokkam-
ir 45%.
í Gallup-könnun, sem bandarfska
upplýsingaþjónustan lét gera, kem-
ur fram, að 82% Dana era hlynnt
kjamorkuvopnalausu svæði á Norð-
urlöndum og 46% vildu koma því á
þótt það færi í bága við aðildina
að Atlantshafsbandalaginu.
Dönsku þingkosningarnar:
Ekki að vænta
stórbreyting'a
Kaupmannahöfn. Reuter.
Minnihlutastjórn borgara-