Morgunblaðið - 17.05.1988, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17 MAÍ 1988
Þéttar með PCB-efnum eru
grafnir í jörðu á Austurlandi
EgOaatö/him.
ÞÉTTAR, sem innihalda PCB-
efni hafa verið grafnir í jörðu
á tveimur stöðum á Austurlandi
og grunur leikur á þriðja staðn-
um. Þetta kom fram i samtali
Morgunblaðsins við Skúla
Magnússon fulltrúa hjá Vinnu-
eftirliti ríkisins á Austurlandi
en Skúli vinnur nú að því ásamt
Sveinbimi Guðmundssyni hjá
Rafmagnseftirliti ríkisins að
skrá þessi tæki.
Þegar er búið að skrá um 100
þétta sem gætu innihaldið PCB-
EGELL Bjamason, rafvirki hjá
Síldarbræðslunni á Neskaup-
stað, er annar tveggja manna
sem komst í snertingu við olíu
með PCB-efnum fyrir um tveim-
ur mánuðum. Að sögn Egils
fengu hann og félagi hans lítils-
háttar útbrot á höndum um svip-
að leyti og þetta gerðist, en
ekkert hefði enn komið fram
sem benti tíl að tengsl væri þar
á milli og hvorugur mannanna
fór á sjúkrahús vegna þessa.
EgUl sagði að líklega hefðu um
fjórir Utrar af olíunni sloppið í
gegnum niðurfall, en fráleitt
væri að svo Utið magn af efninu
gæti haft alvarleg áhrif á
lífríkið í sjónum eða á laxeldi í
Norðfirði.
Umrætt atvik gerðist í byijun
marsmánaðar í ár, er mennimir
unnu við að breyta gömlum þétti.
Þegar þéttirinn var opnaður láku
um ijórir lítrar af olíunni úr og
komust í niðurfall. Enginn viðvör-
un eða merking var á þéttinum
um að hann innihéldi PCB-olíu, að
sögn Egils. Skömmu eftir þetta
urðu mennimir varir við þurrk á
höndum og Egill kenndi lítilsháttar
veikinda. Egill vildi taka það skýrt
fram að það væri ekkert sem benti
til þess að beint samband væri
þama á milli þó að auðvitað gæti
efni og er þó skráning á Austurl-
andi aðeins hálfnuð. Sum þessara
tækja em skráð í gegnum síma
en hafa ekki verið skoðuð af
Vinnueftirlitinu ennþá. Þegar hef-
ur komið í ljós að um 20 þéttar
hafa verið grafnir í jörðu og full-
vissa er fyrir að verulegur hluti
þeirra inniheldur PCB-efni.
Skúli Magnússon segir að þessi
tæki eigi það öll sammerkt að á
þeim séu engar aðvaranir um að
þau innihaldi hættuleg efni og
geri það alla skráningu erfiðari en
það verið. Flensa var að ganga á
Neskaupstað um þetta leyti og
menn fengju oft þurrk á hendumar
vegna ýmissa efna og sterkrar
handsápu sem notuð væri við vinn-
una. Það hefði því ekki verið nein
ástæða til að óttast eitrun af þess-
um völdum og mennimir hefðu
ekki leitað læknis.
Fulltrúar frá Vinnueftirliti ríkis-
ins og Rafmagnseftirlitinu heyrðu
af atvikinu þegar þeir voru nýlega
á ferð um Austfirði að skrá tæki
sem innihalda PCB-olíur. Hefur
nú verið ákveðið að tekið verði fitu-
vefjarsýni af mönnunum til að at-
huga hvort PCB finnist í þeim.
Egill tók það fram að engin alvar-
leg sjúkdóms- eða eitrunareinkenni
hefðu komið fram í þeim og að
deilt væri um hversu hættuleg
þessi efni væru í raun, en alvarleg-
asta eitrunartilfellið hefði orðið
þegar PCB lak út í matarolíu.
Egill sagði að það hefði verið
óhapp að olían komst í niðurfallið,
en tal um að laxeldi í Norðfírði
stafaði hætta af þessum Qórum
lítrum af olíu væri eins og að segja
að kjúklingabú á Kjalamesi væri
í hættu vegna stórreykingamanns
í Reykjavík. Venjulega væri úr-
gangsolíu brennt á sorphaugunum,
en það væri kannski heppni að slíkt
hefði ekki verið gert, því þá hefði
ella. Nú er unnið að því að fá grein-
argóðar upplýsingar um öll tæki
sem innihalda PCB-efni. Þangað
til sé ekki hægt annað en líta á
alla þétta, hvort sem þeir eru
tengdir eða í geymslu, sem hættu-
lega þar til annað sannist. Skúli
bendir á að þeir rafverktakar sem
vinni með tæki, sem grunur leikur
á að innihaldi PCB-efni, eigi ekki
að gera það nema i samvinnu við
Vinnueftirlitið eða Rafmagnseftir-
litið.
eitraðan reykinn getað lagt yfir
bæinn og efnið væri langhættuleg-
ast við bruna.
EITTHVAÐ af PCB - efni mun
hafa lekið úr spenni í jarðveg á
Keflavíkurflugvelli í fyvra, að
sögn Eyjólfs Sæmundssonar,
forstjóra Hollustuverndar rfkis-
ins, en jarðvegurinn var grafinn
upp og sendur í tunnum til
Bandaríkjanna.
Nú er verið að móta stefnu um
notkun tækja sem innihalda PCB,
að sögn Eyjólfs, en ljóst er að það
tekur nokkum tíma að skipta um
spenna, þétta og önnur tæki sem
innihalda þessi efni, bæði vegna
kostnaðar og eins vegna þess að
það er erfítt og vandasamt að
fiytja það úr landi til eyðingar.
Hollustuvemd ríkisins, Vinnueftir-
lit ríkisins og Rafmagnseftirlitið
vinna nú að því að kanna út-
PCB-efnin eru víða
Birgir Þórðarson hjá Hollustu-
vemd ríkisins hefur unnið að því
að kynna hættuna sem af þessum
efnum getur stafað fyrir rafverk-
tökum og starfsmönnum raforku-
vera. í kynningargögnum hans
hefur komið fram efnislega að þó
framleiðslu tækjabúnaðar sem
innihaldi PCB-efni sé að mestu
leyti hætt og hættuminni efni kom-
in á markaðinn sé ljóst að víða eru
tæki sem innhalda þessi lífshættu-
legu efni. Það sem alvarlegra er,
er að tækjum með þessum efnum
hefur verið hent á ruslahauga eða
liggja í reiðileysi umhverfís landið
og ryðga niður án þess að nokkur
ábyrgur aðili hafi gert sér grein
fyrir hættunni sem af þessu stafar.
Niðurbrot efnanna af völdum
baktería eða annarra lífvera er
mjög hægfara. Þess vegna er við-
staða þeirra í umhverfínu, s.s. jarð-
vegi, vatni eða sjó mjög löng og
þau eyðast seint og finnast einnig
sem mengun í lofti. PCB-efni leys-
ast upp í fitu en ekki vatni. Þetta
þýðir að efnin geta safnast fyrir
breiðslu tækja með PCB-efnum um
landið og athuga hvaða leiðir eru
bestar til að losna við það.
Eyjólfur sagði að þó mörg eitur-
efni væru í umferð væru þau yfír-
leitt vel merkt, en svo væri yfir-
leitt ekki með tæki sem innihéldu
PCB-efni. Hann sagði að nýstofnað
samstarfsfyrirtæki nokkurra sveit-
arfélaga, Sorpeyðing höfuðborgar-
svæðisins, ætti að geta orðið milli-
liður fyrir móttöku og förgun eitur-
efna, en nokkur fyrirtæki hefðu
sent PCB úrgang til eyðingar er-
lendis upp á eigin spýtur; ÍSAL
hefði sent þétta til Bretlands og
Póstur og sími hefði sent úrgang
úr lóranstöðinni á Gufuskálum til
brennslu í Danmörku fyrir milli-
göngu Vinnueftirlitsins.
Skúli Magnússon, fulltrúi
vinnuefitrlitsins á Austurlandi
og geymst í fituveíjum ýmissa
lífvera og þar með komist í fæðuk-
eðjuna.
Dæmi um alvarleg slys
Mörg dæmi eru til um að PCB-
efni hafí valdið miklu heilsutjóni.
Má nefna svokallaða yusho-veiki í
Japan, en veiki þessi var rakin til
PCB-leka í varmaskipti í verk-
smiðju sem framleiddi matarolíu.
Við neyslu olíunnar veiktust yfir
1.000 manns. Hjá sumum sjúkling-
unum liðu þrjú ár þar til einkennin
hurfu og margir hlutu varanlegan
skaða af.
Hér á landi eru tæki sem inni-
halda PCB-efni algeng í matvæla-
fyrirtækjum svo sem frystihúsum
og fiskimjölsverksmiðjum sem
framleiða skepnufóður.
Reglur vantar
Engar opinberar reglur eru til
hér á landi um notkun PCB-efna
og þá ekki heldur um eyðingu
þeirra. Til að gera efnið óskaðlegt
þarf bruni að fara fram í sérstök-
um brennsluofnum sem ætlaðir eru
fyrir eyðingu hættulegra úrgangs-
efna. Slíkur ofn er ekki til hér á
landi og þarf því að flytja þennan
úrgang og tæki sem innihalda
PCB-efni úr landi til eyðingar —
ef eitthvert land fæst þá til að
taka við honum. Hér á landi vant-
ar einnig alla aðstöðu til að geyma
og safna saman þessum hættulegu
úrgangsefnum.
Hollustuvemd ríkisins, Vinnu-
eftirlit ríkisins og Rafmagnseftirlit
ríkisins eru nú að hefja samræmd-
ar aðgerðir til að auka öryggi á
meðferð og notkun þessara efna
jafnframt því sem unnið er að skrá-
setningu og að finna heppilegan
geymslustað.
- Björn
Ekki sannað að ofnæmið
sé vegna PCB-eitrunar
- segir Egill Bjamason, sem komst í snertingn við PCB-olíu
PCB-leki á Kefla-
vikurflugvelli
Jarðvegurinn grafinn upp
og sendur utan í tunnum
Saurbær í Dölum:
Afurðahæsta mjólkurbú
landsins á síðasta ári
Aðalatriðið að hugsa vel um kýrnar, segir Sturlaugur
Eyjólfsson bóndi á Efri-Brunná í Saurbæ
SAURBÆRINN er grösug og
búsældarleg sveit og þar eru
mörg myndarleg býli og gróska
í landbúnaði innan þeirra marka
þó, sem æskilegt er talið á
ríkjandi kvótatímum.
Einn af þessum bæjum í miðri
sveit er Efri-Brunná og þar búa
hjónin Sturlaugur Eyjólfsson og
Bima Lárusdóttir og hafa búið þar
í nærri aldarfjórðung. Þar er rekið
ágætt kúabú, í Ijósi eru nærri
hundrað gripir, þar af 26 mjólkandi
kýr, og hefur þeim búnast þar sér-
iega vel. Bú þeirra var afurðahæsta
kúabú á landinu á sl. ári með 6.187
kg mjólkur að meðaltali. Og Stur-
laugur hefur ávallt verið í fremstu
röð kúabænda og varð bú hans
einnig afurðahæst fyrir nokkrum
Morgunblaðið/Ingiberg J. Hannesson
Aðkoma að fjósi og útihúsum á Efri-Brunná er til fyrirmyndar og
launa gripirnir það vel með afurðum sínum.
Morgunblaðið/Ingiberg J. Hannesson
Sturlaugur Eyjólfsson á Efri-Brunná i fjósi meðal kostagripa sinna.
árum. Og á árinu 1987 átti hann
einnig þriðju og fjórðu afurðabestu
kýmar, þær Ólukku, sem mjólkaði
8.635 kg, og Dimmu, sem mjólkaði
8.325 kg.
Aðspurður hveiju slík velgengni
sætti svaraði Sturlaugur að aðalat-
riðið væri að hugsa vel um kýmar
á allan hátt, fóðra þær vel og sjá
um að þeim liði vel, enda væri það
engin neyð, því kýmar væru gáfað-
ar skepnur og skapgóðar og gætu
verið skemmtilegar og gaman að
umgangast þær. Og ekki spilla
heldur góðir landkostir og snýrtileg
aðbúð. Enda sýnir útkoman það
augljóslega.
- UH