Morgunblaðið - 08.06.1988, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. JÚNÍ 1988
Hjónaminning:
Margrét Jóhannsdóttir
Eymundur Friðlaugsson
Margrét
Fædd 12. mars 1905
Dáin 30. maí 1988
Eymundur Austmann
Fæddur 20. júií 1907
Dáinn 2. júní 1988
Margrét Jóhannsdóttir fæddist
að Þaunglabakka í Þorgeirsfírði þ.
12. mars 1905. Foreldrar hennar
voru Sigríður Jónsdóttir frá Helgu-
stöðum í Fljótum og Jóhann Bald-
vin Sigurðsson frá Skógum á Þela-
mörk í Hörgárdal.
Margrét ólst upp í Fjörðum, þó
lengst af á Hóli þar sem 7 systkini
hennar eru fædd. Margrét var 1
af 10 systkinum, þriðja í röðinni
ofanfrá og sú fyrsta af þeim sem
fellur frá. Hennar uppvaxtarár voru
ansi hörð við kröpp kjör og erfíðan
aðbúnað, þar sem vinnuharkan og
dugnaðurinn voru í fyrirrúmi og var
það því hennar besta veganesti inn
í framtíðina. Því á þessum árum í
Fjörðum voru það aðeins þeir sterk-
ustu sem komust af og má geta
þess að móðir Margrétar, Sigríður,
náði tæplega 100 ára aldri.
í þessum stóra systkinahóp var
glaðværðin og kærleikurinn ávallt
í fyrirrúmi og hefur hann alla tíð
haldist hjá þeim systkinum öllum.
Árið 1924 fluttist Margrét frá Kljá-
strönd með Áma Helgasyni lækni
og konu hans, Hrefnu Jóhanns-
dóttur, en Margrét hafði verið
vinnukona hjá þeim um árabil.
Ámi Helgason var um þessar
mundir að taka við héraðslæknis-
embættinu á Patreksfírði og var
Margrét yinnukona hjá læknishjón-
unum þar til þau Eymundur tóku
saman.
> Eymundur Austmann Friðlaugs-
son fæddist 20. júlí 1907 á Vatn-
eyri við Patreksfjörð.
Foreldrar hans vom Kristjana
Einarsdóttir og Friðlaugur Frið-
laugsson bóndi á Koti við Patreks-
Qörð.
Eymundur hafði ekkert af föður
sínum að segja, en ólst upp í slqóli
móður sinnar, sem dvaldi á heimili
foreldra sinna — Litla-Kambi á
Vatneyri. Foreldrar Kristjönu, Ein-
ar Sigurðsson og Hólmfríður
Bjamadóttir, fluttust til Patreks-
flarðar árið 1901, en höfðu áður
verið búsett í Austur-Skaftafells-
sýslu.
Þegar Eymundur var á unga aldri
— 7 ára — giftist móðir hans Sig-
hvati Ámasyni múrara og ólst hann
upp á heimili þeirra við gott atlæti
ásamt Björgvini hálfbróður sínum.
Alla tíð var mjög kært með Ey-
mundi og móður hans og var þar
um gagnkvæmar tilfínningar að
ræða.
Á uppvaxtarárum Eymundar
þótti það sjálfsagður hlutur, að böm
og unglingar tækju virkan þátt í
daglegu lífi og starfí fjölskyldunn-
ar. Eymundur byijaði því snemma
að vinna fyrir sér. Strax kom í ljós
að hann var fjölhæfur dugnaðar-
og atgervismaður, og einn þeirra
manna, sem gat gengið að hvaða
verki sem til féll. Öll störf léku í
höndum hans, enda hagleiks- og
dugnaðarmenn, bræðumir á Kambi
sem að honum stóðu. Þá kippti
honum einnig í kynið hvað snyrti-
mennsku snerti.
Meðal þeirra starfa sem Ey-
mundur vann á yngri árum var
kaupamennska í Saurbæ á Rauða-
sandi og í Haga á Barðaströnd, en
að vera á þessum stórbýlum var
ungum mönnum gott og lær-
dómsríkt veganesti. Þá var hann
háseti á handfæraskipi um tíma,
en sjóveiki olli því, að hann missti
áhuga á sjómennsku.
Aðalatvinna Eymundar á Pat-
reksfírði var í tengslum við físk-
vinnslu hjá fyrirtæki Ólafs Jóhann-
essonar á Vatneyri, en það var þá
eitt athafnamesta og blómlegasta
útgerðarfyrirtæki landsins.
Eftir að Margrét og Eymundur
kynntust, en þau gengu í hjónaband
þann 20. ágúst 1927, vann Ey-
mundur fyrstu árin almenn verka-
mannastörf, en strax og vélvæðing
í þessari atvinnugrein hófst, þ.e.a.s.
þegar vörubflar voru teknir í notk-
un, gerðist hann einn helsti bflstjóri
fyrirtækisins og sinnti jafnframt
nauðsynlegu- eftirliti og viðhaldi
bílanna. Þegar vélknúinn löndun-
ar/hafnarkrani var tekinn í notkun
var Eymundi falin stjóm hans, og
fórst honum það vandaverk vel úr
hendi, eins og allt annað sem honum
var trúað fyrir.
Oft var vinnudagurinn langur hjá
þeim báðum, en til þess að diýgja
tekjur heimilisins, stundaði Ey-
mundur um árabil það aukastarf
að smíða sérstaka gerð af skófatn-
aði, gúmmískó, svonefndar „túttur"
sem hann bjó til úr slöngum
bfldekkja, en á þessum tíma var
slíkur skófatnaður, lipur og léttur,
mjög eftirsóttur af bömum og
sveitafólki.
Einnig sá Eymundur um hár-
klippingar í þorpinu þar til hann
hafði þjálfaðan mann til að taka
við af sér.
Strax og heimilisaðstæður leyfðu
fór Margrét að vinna utan heimilis-
ins. Ekki var úr mörgum störfum
að velja, allt athafnalíf vestfírsku
sjávarþorpanna á þessum árum
snerist um saltfískinn.
Erfíðasta starfíð á þeim vett-
vangi féll í hlut kvenna, fískþvottur-
inn — vaskið. Unnið var í ákvæðis-
vinnu, sem var illa borguð, þó hún
væri erfíð og framkvæmd við erfíð
skilyrði, einkum fyrstu árin meðan
vaskað var úr rennandi köldu vatni,
þó unnið væri undir þaki.
Það sýndi best hvílíkur dugnað-
arforkur Margrét var að alla tíð var
hún afkastamesta vöskukona á
Vatneyri, og jafnframt í fremstu
röð varðandi vandvirkni, en þá var
strangt eftirlit með því að fískurinn
væri vel þveginn. Það var sama að
hvaða verki Margrét gekk, alltaf
vom kappsemin, trúmennskan og
dugnaðurinn óbrigðul.
Hún var létt í skapi, hafði gaman
Ingibjörg Stefáns-
dóttir—Minning
í dag er til jarðar borin frú Ingi- Ingibjörg ólst upp í Brúnavík við
björg Stefánsdóttir. Við leiðarlok
langar mig að minnast hennar með
nokkrum orðum, því að hér er sönn
merkis- og mannkostakona kvödd.
Ingibjörg fæddist austur í
Brúnavík 16. júní 1906. Að henni
stóðu kjamaættir úr Skaftafells-
sýslu. Amma hennar hét Þórunn
Gísladóttir, var landskunn á sinni
tíð fyrir lækningar sínar. Hún var
löngum nefnd Þórunn grasakona,
fyrir þau læknislyf sem hún bjó til
úr íslenskum jurtum, enda varð hún
hálfgildings þjóðsagnapersóna á
_ Austurlandi. Maður' Þórunnar var
Filippus Stefánsson. Þeim varð 14
barna auðið og af þeim koma tvö
hér við sögu — Stefán og Regína
Magnea.
Arið 1897 fluttist Þórunn grasa-
kona með flölskyldu sína frá Kálfa-
fellskoti í Fljótshverfí austur á
Fljótsdalshérað. Hún varð ljósmóðir
í Borgarfírði eystra um 10 ára skeið
og þegar hún lét af starfí tók Regína
dóttir hennar við. Stefán Filippusson
kvæntist Maríu Jónsdóttur 1898.
Vorið eftir hófu þau búskap í
Brúnavík og bjuggu þar i tvo ára-
tugi. Þeim varð tveggja bama auð-
ið, en misstu bæði ung. Regína,
systir Stefáns, gekk að eiga Jón
Bjaraason trésmið í Borgarfírði.
Hann var einnig af skaftfellsku
bergi brotinn. Þau Regína eignuðust
mörg böm og meðal þeirra var Ingi-
björg sem við kveðjum í dag. Hún
varð kjördóttir Stefáns og Maríu og
-bætti þeim upp missi eigin bama.
mikið dálæti eins og vænta mátti.
Snemma kom í ljós að hún hafði
hlotið listfengt handbragð í vöggu-
gjöf og var á allan hátt sérlega vel
verki farin. Það kom þegar fram í
æsku hvað henni lét vel að sníða
og sauma og sannaðist þar hið fom-
kveðna að hvað ungur nemur gam-
all temur, því að Ingibjörg var frá-
bær saumakona alla ævi og stund-
um mátti kenna hanidbragð hennar
á búningum þeim sem íslenskir leik-
endur báru á sviðinu. Stefán Filip-
pusson seldi Brúnavík árið 1919 og
fluttist að Reykjum í Mosfellssveit,
en síðan til Reykjavíkur. Ingibjörg
var þá á fermingaraldri og átti
heima í Reykjavík alla ævi eftir-það
þegar frá eru talin árin á Húsavík.
Arið 1928 gekk Ingibjörg að eiga
séra Knút Amgrímsson sem vígðist
prestur til Húsavíkur við Skjálfanda
það sama ár og áttu þau þar heima
í fjögur ár og þar fæddist einkadótt-
ir þeirra, Hildur, sem lést fyrir
nokkrum ámm. Knútur Amgríms-
son þótti mikiil keonimaður og frá-
bær kennari. Því brá hann á það
ráð að hætta prestskap og gerast
kennarí í Reykjavík. Hann varð síðar
skólastjóri Gagnfræðaskóla Vestur-
bæjar, en lést fyrir aldur fram 1945.
Ingibjörg giftist í annað sinn Þór-
ami Jónssyni tónskáldi. Hann var
Austfirðingur eins og hún og hún
bjó honum friðsælt heiinili þegar
árin færðust yfír, en hann andaðist
árið 1974. Þyngri harmur var henni
kveðinn er hún varð að sjá á bak
dóttur sinni. Ingibjörg var því ein-
stæð eins og ösp í holti síðustu árin
svo að hvfldin var henni kærkomin
þegar þrek og heilsa tók að dvina.
Á langri ævi fékk hún að reyna að
sorgin gleymir engum, en hún tók
örlögum sínum með reisn og aðdá-
anlegu þreki.
Sá sem þetta ritar fær seint full-
þakkað hvað vel hún rækti vináttu
við skyldmenni Knúts — fyrra
manns síns — og aldrei betur en
þegar mest þurfti á henni að halda.
Það er hverjum og einum mikill
fengur að kynnast á lífsleiðinni heil-
steyptum og mikilhæfum einstakl-
ingum. Ingibjörg Stefánsdóttir var
ein af þeim. Hún var hvort tveggja
í senn, eikin og fjólan sem Bjami
Thorarensen orti um að „angan
horfín innir fyrst/urtabyggðin hvörs
hefir misst".
Aðalgeir Kristjánsson
af gleði og gáska. Hún var raungóð
og trygglynd og því vel látin af
samstarfsfólki og kunningjum.
Seinustu árin sem Margrét og
Eymundur bjuggu á Patreksfirði
gegndi Eymundur starfí slökkviliðs-
stjóra í hreppsfélaginu. Því starfí
fylgdi árlegt eftirlit með brunavöm-
um þorpsbúa. Einnig átti hann
sæti í stjóm Verkalýðsfélags Pat-
reksfjarðar í nokkur ár. Þá tók
hann um skeið virkan þátt í starfi
íþróttafélagsins Harðar, sem á þeim
ámm var fjölbreytt, og var hann
einn besti glímumaður félagsins og
tók oft þátt í glímumótum þess með
góðum árangri, einnig var hann í
fímleikaflokki Harðar.
Eymundur var mjög músíkalsk-
ur. Hann lærði snemma að leika á
harmóníku og árum saman lék hann
fyrir dansi á Patreksfirði og í ná-
grannabyggðum ásamt félögum
sínum. Þeir spiluðu mikið saman
hann og Jenni Kr. Jónsson, sem
síðar varð landskunnur dægurlaga-
höfundur og harmónfkuleikari.
Árið 1941 flytjast Margrét og
Eymundur til Reykjavíkur, en þá
voru þau búin að festa kaup á íbúð
í Samtúni 36. Á þeim tíma vann
Eymundur ýmis störf svo sem
keyrslu fyrir herinn og akstur á
BSÍ eða þar til hann hefur störf
hjá Ræsi hf. um 1943. Þar vann
hann um 15 ára skeið og kom fljót-
lega í ljós hverslags hæfíleikum
hann var gæddur og var því gerður
að verkstjóra á réttingaverkstæðinu
hjá Ræsi sem þá var með umboð
fyrir Chrysler-bifreiðir.
í þá daga var lítið um varahluti
í bifreiðir og löng bið eftir nýjum
hlutum og veit ég um dæmi þess
að hann rétti bifreið eftir veltu og
vom ljósmyndir af bflnum fyrir og
eftir viðgerð sendar til Banda-
ríkjanna. í bréfi frá bandarísku
verksmiðjunum var spurt hvemig
þessi viðgerð hefði verið möguleg
og lýsir það best handlagni hans.
Fjöldi manna starfaði undir hans
stjóm og leiðsögn og em nokkrir
þeirra enn við störf hjá Ræsi hf. Á
þessum tíma fluttu þau Margrét og
Eymundur úr Samtúni upp í
Drápuhlíð og þaðan í Miðtún 84
þar sem þau bjuggu til ársins 1955.
Þegar þetta er, vinnur Margrét
í Hlíðabakaríi og einnig sá hún um
veisluhöld fyrir einstaklinga og
hópa.
Árið 1955 flytja þau til Kópavogs
á Víghólastíg 4. 1957 setur Ey-
mundur upp sitt eigið verkstæði á
Víghólastíg 4, sem hann starfrækti
allt til ársins 1978.
í byrjun var þetta nokkuð erfítt,
vegalengdin til Reykjavíkur og
byggð í Kópavogi ekki mikil en
samt varð mikið að gera í viðgerð-
unum og unnu allt að 5 menn með
honum á verkstæðinu. Margir af
þessum mönnum vom ungir að
ámm, utan af landi og fljótlega var
kjallarinn undir húsinu innréttaður
í herbergi sem þessir menn bjuggu
í og hafði Margrét nóg að gera við
að snúast í kringum þessa kost-
gangara sína og sá jafnframt um
fjármálahliðina, sem meðal annars
tók til greiðslu vinnulauna. Sam-
hliða þessu vann hún sem heimilis-
aðstoð á hinum ýmsu stöðum og
hélt því áfram á meðan kraftar
leyfðu.
Á Víghólastíg 4 var oft glatt á
hjalla þegar fjölskyldan kom saman
ásamt vinum og kunningjum. Þá
dró Eymundur upp harmóníkuna
og spilaði gömul og ný lög sem all-
ir höfðu gaman af og tóku undir.
Minningin um þessar stundir
gleymist seint.
Margréti og Eymundi þótti vænt
um landið sitt og ferðuðust víða
með tjald og annan viðleguútbúnað
en ekki voru farartækin alltaf beys-
in í þá daga og þurfti oft að ganga
með þeim upp erfiðustu brekkum-
ar. Minnisstæðastar eru þær ferðir
þegar við fórum vestur á Patró til
að heimsækja Kristjönu ömmu og
Sighvat, einnig norður í land til að
heimsækja ættingja Margrétar í
Eyjafírði og víðar, þessar ferðir líða
seint úr minni. Á árunum 1964 til
1978 varð ég svo lánsamur að fá
að starfa með Eymundi föður
mínum á verkstæði hans og fékk
ég þá að kynnast handlagni hans
og útsjónarsemi sem reynst hefur
mér ómetanlegur lærdómur.
Um tíma bjuggum við hjónin
ásamt tveimur bömum okkar hjá
Margréti og Eymundi og reyndist
Margrét móðir mín ekki síðri í að
leiðbeina og kenna en hann um
ýmislegt sem snýr að heimilishaldi
og hagnýtingu hluta og munum við
lengi búa að því. í desember 1978
dró ský fyrir sólu þegar Eymundur
veiktist skyndilega, heilablóðfall.
Við þetta áfall breyttist líf þeirra
mikið en Margrét stóð sem klettur
upp úr þessum veikindum hans og
lét engan bilbug á sér fínna þrátt
fyrir þessa erfíðleika.
Árið l981 flytja þau frá Víghóla-
stíg á Álfhólsveg 63 í Kópavogi þar
sem Margrét hélt heimili fyrir þau
til ársins 1985 en þaðan lá leiðin
inn á Hrafnistú í Laugarási þar sem
þau dvöldust til æviloka. Margrét
hélt sínu andlega atgervi til síðustu
stundar, sem dæmi um það mætti
hún í fermingu sonarsonar síns
þann 24. aprfl sl. þar sem hún naut
sfn í hvívetna og gladdist með fjöl-
skyldu og öðmm gestum.
Kallið kom mjög snögglega hjá
þeim hjónum, þau fengu hina skæðu
flensu sem nú geisar, og létust þau
með skömmu millibili, og má því
segja að eins og í lífínu þá fylgdust
þau að til hinstu stundar.
Margrét og Eymundur eignuðust
§óra syni, sem eru: Jóhann f. 1927
á Patreksfirði, kvæntur Þórhöllu
Karlsdóttur. Alfreð f. 1929 á Pat-
reksfirði, kvæntur Unni Ólafsdótt-
ur. Ingimundur f. 1935 á Patreks-
fírði, kvæntur Elínborgu Guð-
mundsdóttur. Kristinn f. 1949 í
Reykjavík, kvæntur Þórunni
Kristínu Emilsdóttur. Bamaböm
þeirra hjóna eru 19 og bamabama-
börn einnig 19.
í þessum áviágripum þeirra hefur
víða verið komið við þó mikið vanti
á, því af svo mörgu er að taka um
þau sæmdarhjón.
Nú á þessari skilnaðarstundu vil
ég þakka þeim allt sem þau vom
mér, bæði sem foreldrar og leið-
beinendur. Ég bið þess að góður
guð vemdi þau og blessi á hinu
nýja tilverustigi.
Kristinn Eymundsson
Nú legg ég augun aftur
ó, Guð, þinn náðarkraftur
mín veri vöm í nótt.
Æ, virzt mig að þér taka,
mér yfir láttu vaka
þinn engil, svo ég sofi rótt.
(S. Egilsson)
í dag þegar við kveðjum ömmu
og afa rifjast upp margar góðar og
gleðilegar stundir sem við áttum
saman. Návist okkar við þau var
mikil þar sem við bjuggum öll við
Víghólastíginn. Það var daglegur
viðburður að við systkinin litum við
hjá þeim þar sem við löbbuðum
framhjá á leið í skólann. Þá var afí
við vinnu úti á verkstæði en amma
að sinna heimilinu. Þrátt fyrir mikla
vinnu gáfu þau sér alltaf tíma til
að tala við okkur og gáfu okkur
góðgæti.
Amma var mikill dugnaðarforkur
til vinnu, hvort sem það var heima
fyrir eða utan heimilis. Alls staðar
þar sem hún var ríkti mikil gleði
og hlátur. Hún var Iífsglöð kona
og mikil félagsvera og oft urðum
við bömin aðnjótandi frásagnar-
gleði hennar. Sérstaklega minn-
umst við þess þegar pabbi og
mamma voru erlendis og amma
passaði okkur á meðan. Henni tókst