Morgunblaðið - 21.09.1988, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. SEPTEMBER 1988
Forsetakosningarnar í Bandaríkjunum:
Frambjóðendur deila
um efiiahagsástandið
Washington. Reuter.
EFNAHAGSÁSTANDIÐ og stefhan í utanríkis- og vamarmálum
hefur sett mark sitt.á kosningabaráttuna í Bandarikjunum undan-
farna daga. Frambjóðendurnir þeir Michael Dukakis, rikisstjóri
Massachusetts og George Bush, núverandi varaforseti, búa sig auk
þess af kappi undir sjónvarpskappræðu sem fram fer næsta sunnu-
dag og talin er geta ráðið miklu um niðurstöðu forsetakosninganna.
Dukakis, sem er frambjóðandi
Demókrataflokksins, sagði í ávarpi
er hann flutti í Arkansas á mánu-
dag að uppgangur efnahagslífsins
í valdatíð Ronalds Reagans Banda-
ríkjaforseta hefði fyrst og fremst
komið hinum efnuðu til góða. Eftir
hefðu setið millistéttarmenn og lág-
launafólk. Sakaði ríkisstjórinn
keppinaut sinn um að reyna að ýta
undir óvild meðal hinna ýmsu stétta
í Bandaríkjunum og vændi hann
um öidungis fullkomið skilnings-
leysi á hagsmunum hins venjulega
Bandaríkjamanns. Kvað Dukakis
það einnig fullljóst að hagsmunum
almennings væri ógnað sökum þess
hve heilsugæslukostnaður hefði
aukist í tíð þeirra Reagans og Bush
auk þess sem skólagjöld og hús-
næðiskostnaður hefði vaxið úr hófí
fram.
George Bush hefur fullyrt að
Dukakis hyggist gera hagsældina
í Bandaríkjunum á undanfömum
árum að engu með því að hækka
skatta. Á mánudag sakaði varafor-
setinn Dukakis um að ýta undir
stéttaóvild í því skyni að rjúfa sam-
stöðu bandarísku þjóðarinnar. Bush
sagði efnahagsuppganginn í
Massachusetts, sem Dukakis hefur
þráfaldlega bent á til sönnunar eig-
in ágæti, vera stefnu Reagans
Bandaríkjaforseta að þakka en ekki
ríkisstjóranum. Raunar hefði upp-
gangurinn víða verið meiri en í
Massachusetts í tíð núverandi ríkis-
stjómar.
Karpað um varnarmál
Á sunnudag deildu stuðnings-
menn frambjóðendanna tveggja
hart um stefnuna í vamarmálum í
beinni útsendingu ABC-sjónvarps-
stöðvarinnar. Demókratinn Bill
Bradley, sem á sæti í öldungadeild
Bandaríkjaþings, sagði að Bush
hefði enn ekki skýrt frá því hvemig
hann hygðist haga samskiptum og
viðræðum Bandaríkjamanna og
Sovétríkjanna yrði hann kjörinn
forseti. Þá kvað Bradley varaforset-
ann enn ekki hafa skýrt frá því
með afdráttarlausum hætti hvaða
vopnakerfum hann hygðist láta
koma upp eða leggja af.
Henry Kissinger, fyrrum utanrík-
isráðherra og stuðningsmaður
Bush, sagði á hinn bóginn að yfír-
lýsingar Dukakis varðandi vamir
landsins að undanfömu væm í
hróplegri mótsögn við fyrri um-
mæli hans. Kvað Kissinger ljóst að
Dukakis hygðist hætta við þróun
og smíði hreyfanlegra landeld-
flauga sem Bandaríkjamenn þyrftu
að koma sér upp hið fyrsta til að
vega upp á móti yfirburðum Sovét-
manna á þessu sviði.
Á sunnudag munu þeir Bush og
Dukakis heyja sjónvarpseinvígi sem
talið er geta ráðið miklu um hvor
þeirra hreppir embættið eftirsótta.
Einvígið er hið fyrra af tveimur sem
þeir hafa komið sér saman um áður
en gengið verður til kosninga þann
8. nóvember. Samkvæmt nýjustu
skoðanakönnunum er jafnræði með
frambjóðendunum tveimur en í frétt
dagblaðsins The Washington Post
á sunnudag sagði að svo virtist sem
fylgi Bush færi vaxandi í vestur-
og suðurríkjunum en sérfræðingar
segja að Dukakis verði að leggja
höfuðáherslu á þessi ríki ætli hann
sér að búa í Hvíta húsinu næstu
fjögur árin.
Mið-Austurlönd:
Reuter
Sagtfyrir verkum
Japönsk stúlka hringir i ofiiinn inni í eldhúsi og segir honum að
hita upp hrísgijónin. Japanir telja sig hafa fúndið upp nokkuð
sem líklegt er til vinsælda; rafmagnstæki sem stjórna má í gegn
um síma.
Gervihnöttur ísraela
sagður ógna Aröbum
Nikósíu, París. Reuter.
VESTRÆNIR sérfræðingar segja
að gervitungl, sem ísraelar skutu
á loft á mánudag, sé njósnahnött-
ur og hyggist Israelar með til-
stilli hans fylgjast með umsvifum
herafla óvinveittra rikja allt frá
Marokkó til Persaflóa. Fréttaský-
rendur og sérfræðingar í ná-
grannaríkjum ísraela sögðu í gær
að gervitunglið væri ógnun við
öryggi Arabaríkjanna í þessum
heimshluta og hvöttu til þess að
viðkomandi riki sameinuðust um
að mæta henni á viðeigandi hátt.
Jórdanskur sérfræðingur og há-
skólakennari sagði að með því að
skjóta gervitunglinu á loft hefðu
ísraelar raskað jafnvægi á sviði ör-
yggis- og vamarmála allt frá Pakist-
an til Marokkó. Sá hinn sami kvað
þetta sýna að ísraelar þyrftu ekki
að reiða sig á upplýsingar á þessu
sviði frá Bandaríkjunum í sama
mæli og áður og bætti við að ríki
Araba þyrftu í sameiningu að vinna
upp það forskot, sem fsraelar hefðu
nú náð. Nokkur dagblöð tóku í sama
streng í forystugreinum sínum og
Margaret Thatcher um Evrópubandalagið:
Sjálfstíeð fullvalda ríkí vinna
best að evrópskri samvinnu
Brussel. Frá Kristófer Má Kristinssyni, fréttaritara Morgunbiaðsins.
SAMVINNA af fusum og
frjálsum vilja milli sjálfstæðra
fúllvalda ríkja er besta Ieiðin
til að tryggja fársæla framtíð
Evrópubandalagsins (EB),
sagði Margaret Thatcher, for-
sætisráðherra Breta, í gær í
ræðu sem hún flutti við setn-
ingu Evrópuháskólans í
Brugge (Bruges) í Belgiu.
Lagði hún áherslu á, að mið-
stýring frá höfúðstöðvum
bandalagsins í Brussel myndi
spilla fyrir samvinnu Evrópu-
þjóðanna. Ekki væri unnt að
steypa allar þjóðir álfúnnar i
eitthvert sameiginlegt mót. Er
ræðan túlkuð sem viðvörun til
Jacques Delors, formanns
framkvæmdastj órnar EB, um
að fara sér hægt við að sölsa
of mikið vald undir stjórnina
í Brussel.
í ræðunni benti Thatcher á að
Evrópa hefði ekki orðið til með
Rómarsamningnum og að enn
síður væri hugmyndin um samein-
aða Evrópu séreign einhverra fé-
laga eða stofnana; Bretar væru
og hefðu alltaf verið Evrópumenn.
Það hefðu þeir sýnt og sannað
m.a. með því að fóma lífi sínu
fyrir frið í Evrópu. Evrópubanda-
lagið væri einungis einn af mörg-
um vitnisburðum þess að íbúar
Evrópu ættu ýmislegt sameigin-
legt. Aldrei mætti gleyma því að
Varsjá, Prag og Búdapest væru
meðal háborga Evrópu.
Thatcher lagði áherslu á holl-
ustu Breta við Evrópubandalagið
og sagði þá ekki hugsa til ein-
hverrar þægilegrar jaðartilvem
gagnvart bandalaginu í framtí-
ðinni. Það væri hins vegar ljóst
að tilvera þeirra í framtíðinni
mundi byggjast á fleiru en aðild
að EB og sama hlyti að gilda um
hin aðildarríkin. Evrópubandalag-
ið væri ekki markmið í sjálfu sér,
það skapaði möguleika á hag-
kvæmum aðferðum til að tryggja
velmegun og öryggi Evrópubúa í
framtíðinni.
Fjögur meginatriði
Thatcher lagði áherslu á fjögur
atriði sem hún kvað valda miklu
um framtíð Evrópu. í fyrsta lagi
samvinnu á milli sjálfstæðra full-
vaida ríkja. Styrkur Evrópu fælist
í því að Frakkar væm Frakkar
og Spánverjar væm Spánveijar,
ekki í því að steypa alla í ein-
hveija samevrópska ímynd. Hún
vísaði á bug hugmyndum um
bandaríki Evrópu og benti á að
Bandaríki Norður-Ameríku væra
eitt ríki vegna þess að íbúamir
litu á sig sem Bandaríkjamenn á
sama hátt og Bretar líta á sig sem
Margaret Thatcher
Breta og Belgar sem Belga.
Thatcher kvaðst styðja sameigin-
legt átak innan Evrópu á þeim
sviðum sem sameiginlegt átak
væri árangursríkara en að hver
þjóð ynni fyrir sig. Samvinna
krefðist hins vegar ekki mið-
stjómar í Bmssel eða ákvarðana
einhvers embættismannabákns.
Það væri undarlegt að á meðan
ríki á borð við Sovétríkin væm
að hverfa frá miðstjóm væra uppi
raddir innan EB sem hvettu til
hins gagnstæða. Það væri ljóst
að Bretar hefðu ekki sett afskipt-
um ríkis nýjar og þrengri skorður
til þess að Iáta Evrópubandalagið
gína yfír sér undir yfírstjóm í
Brussel.
í öðm lagi lagði Thatcher
áherslu á að Evrópubandalagið
einbeitti sér að vandamálum
samtímans. Draga yrði úr útgjöld-
um til landbúnaðar en ljóst væri
að búseta og byggð yrði ekki
tryggð með verðlagningu land-
búnaðarafurða.
í þriðja lagi yrði að efla fram-
tak.og fmmkvæði í Evrópu. Róm-
arsáttmálinn snerist um efna-
hagslegt frelsi. Reynslan hefði
kennt Evrópumönnum að höft og
miðstjómaraðgerðir bæm ekki
árangur. Innri markaðurinn sner-
ist um að fyrirtæki gætu athafnað
sig innan Evrópu allrar, þess
vegna yrði að létta af þeim hindr-
unum sem heftu athafnafrelsi
þeirra. Auðvitað yrði að auðvelda
fólki að ferðast um bandalagið á
sama hátt og greitt væri fyrir
vömm og þjónustu, en það lægi
í augum uppi að útilokað væri að
leggja niður allt eftirlit á landa-
mæmm. Án þess yrði ekki hægt
að tryggja öryggi þegnanna, hafa
hemil á eiturlyfjasmygli, hryðju-
verkamönnum og ólöglegum inn-
flytjendum.
Þá lagði Thatcher áherslu á að
ekki væri þörf fyrir reglur sem
ykju útgjöld fyrirtækja innan EB
og drægju þannig úr samkeppnis-
hæfni þeirra á heimsmörkuðum.
vom stjómvöld víða gagnrýnd fyrir
að sinna ekki því hlutverki sínu að
gæta öryggis viðkomandi ríkja.
Ónefndir vestrænir sérfræðingar
sögðu í samtali við fréttamenn Reut-
ers-fréttastofunnar í gær að megint-
ilgangurinn með gervihnattarskot-
inu væri sá að afla hernaðarlegra
upplýsinga. Margir bentu hins vegar
á að gervihnötturinn sjálfur skipti
ef til vill ekki sköpum í þessu sam-
hengi heldur sú staðreynd að ísrael-
ar væm nú, fyrstir ríkja Mið-Austur-
landa, komnir í hóp geimvelda. Sömu
heimildarmenn sögðu stjórnvöld í
Bandaríkjunum hafa neitað ísraelsk-
um sérfræðingum um aðgang að
mjög nákvæmum gervitunglamynd-
um af tilteknum landsvæðum í Mið-
Austurlöndum. Bandarískir embætt-
ismenn sögðu að vafalítið væri unnt
að nota gervitunglið til njósna en
kváðust hins vegar efast um að sá
væri megintilgangurinn með því að
koma því á braut umhverfís jörðu.
ísraelar hafa neitað því að gervi-
tunglið sé njósnahnöttur og lýst yfir
þvi að geimskotið hafí einvörðungu
farið fram í tilraunaskyni.
Brasilía:
Varað við
alnæmis-
harmleik
Sao Paulo. Reuter.
EFTIR fimm ár verða fimm miHj-
ónir manna í Sao Paulo, fjölmenn-
asta ríki Brasilíu, smitaðar af al-
næmi nema gripið verði til rót-
tækra ráða.
„Ef ekki verður tekið í taumana
strax horfumst við í augu við stór-
kostlegan harmleik," sagði Jose Pi-
notti, yfírmaður heilbrigðismála í
ríkinu, og bætti því við, að betra
eftirlit með blóðgjöfum, mikil breyt-
ing á kynhegðan fólks og meiri
fræðsla, einkum meðal eiturlyfja-
neytenda, væm lykilatriði í barátt-
unni við útbreiðslu alnæmisins.
Sextíu af hundraði alnæmissjúkl-
inga í Brasilíu búa í Sao Paulo og
em þar á skrá um 2.500 manns.
Heilbrigðisyfirvöld telja hins vegar,
að 250.000 manna hafi smitast af
veimnni sem veldur sjúkdómnum.
„Ef sjúkdómstilfellin verða orðin
50.000 eftir fimm ár eins og margt
bendir til, verða fímm milljónir
manna í Sao Paulo smitaðar," sagði
Pinotti.