Morgunblaðið - 29.05.1990, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. MAÍ 1990
Bretland:
EB lögsækir brezk sljórn-
völd vegna strandmengunar
St. Andrews. Frá Guðmundi H. Frímannssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
Framkvæmdastjórn Evrópubandalagsins hefur ákveðið að lög-
sækja brezk stjórnvöld vegna meng-unar á þremur brezkum bað-
rtröndum.
Árið 1975 setti EB reglugerð um
'ágmarksmengun í sjó við bað-
itrendur. Aðildarríkjum voru gefin
10 ár til að lagfæra og bæta með-
cerð skolps til að mæta þessum kröf-
um.
Sjórinn við Blackpool og í tveimur
nærliggjandi bæjum á norðvestur-
strönd Englands er mjög mengaður.
Þetta eru einhveijir vinsælustu
strandbaðstaðir í Bretlandi. 22 af
33 baðströndum í Norðvestur-Eng-
landi, sem voru prófaðar, stóðust
ekki lágmarkskröfur EB.
Kosningabaráttan í Perú:
Forsetaframbj óðandi
sakaður um skattsvik
Lima. Reuter.
AUKIN harka hefur færst í bar- inga en Vargas Llosa. Kosið verður
íttuna fyrir seinni umferð for- 10- júní nk.
jetakosninganna í Perú. Alberto
Fiyimori, sem óvænt fékk nær
jafh mikið fylgi og rithöfundur-
inn Mario Vargas Llosa í fyrri
umferðinni, hefur verið sakaður
um að draga hagnað af fast-
aignasölu undan skatti. Einnig
hefur kaþólska kirkjan gagn-
rýnt stuðning ýmissa mótmæ-
lendasaftiaða við frambjóðand-
m
Þolinmæði framkvæmdastjórnar-
innar er nú á þrotum og hún hefur
ákveðið að draga brezk stjórnvöld
fyrir dómstól EB. Á síðasta ári hóf
hún mál gegn brezkum stjórnvöld-
um vegna mengunar í drykkjar-
vatni.
Á hveijum degi fara yfir 1.300
milljónir lítra af skólpi í sjóinn frá
Bretlandi. Dijúgur hluti þessa
skólps fær enga meðferð, áður en
það fer í sjóinn. í mars sl. lýstu
brezk stjórnvöld því yfir að skólp
frá bæjum með yfir 10 þúsund íbúa
fengi lágmarksmeðferð, áður en því
yrði hleypt í sjóinn. EB hefur nú til
athugunar að allt slíkt skolp fái
efnameðferð, áður en það fer í sjó-
Þaðeru ekki aðeins óþrif af þessu
skólpi, heldur stafar heiisu manna
hætta af að baða sig í mjög meng-
uðum sjó.
Reuter
Nicu fyrir rétti
'Nicu Ceausescu, sonur einræðisherrans sem tekinn var af lífi í Rúm-
eníu, kom fyrir rétt í borginni Sibiu á laugardag, sakaður um þjóðar-
morð. Nicu var nánast einráður í Sibiu á valdatíma föðurins og alræmd-
ur fyrir ýmiss konar fantaskap. Eitt af vitnum málsins, Aurel Dragom-
ir hershöfðingi, segir Nicu bera ábyrgð á drápi 89 manna í desember-
byltingunni sem batt enda á alræði Ceausescu-fjölskyldunnar.
Franska leyniþj ónustan njósnaði
hjá bandarískum tölvufyrirtækjum
Talið hafa verið gert að skipun ráðherra til að styrkja franskan tölvuiðnað
Um hríð var Fujimori með mun
meira fylgi en Vargas Llosa í skoð-
anakönnunum en dregið hefur
saman með þeim á ný. Yfírmenn
kaþólsku kirkjunnar hafa varað
fólk við „andstyggilegri herferð
sem hrundið hefur verið af stokk-
unum gegn trú okkar af svonefnd-
um mótmælendasöfnuðum." Meðal
þessar hópa eru Vottar Jehóva og
aðventistar.
Um 90%o Perúmanna eru ka-
þólskir en Vargas Llosa er á hinn
bóginn yfirlýstur efasemdamaður
í trúmálum. Sumir stuðningsmenn
hins síðarnefnda hafa reynt að
gera Fujimori tortryggilegan með
því að benda á japanskan uppruna
hans. Foreldrar hans eru japanskir
innflytjendur en sjálfur er hann
háskólarektor. Stefnuskrá hans
fyrir kosningarnar þótti óljós en
hann þykir höfða meira til fátækl-
Trier. Frá Steingrími Sigurgeirssyni fréttaritara Morgunblaðsins.
SAMSKIPTI öll eru nú með minnsta móti og andrúmsloftið mjög
stirt milli fi-önsku leyniþjónustunnar (DGSE) og þeirrar bandarísku
(CIA) efltir að upp komst að Frakkar hafa stundað víðtækar iðnaðarn-
jósnir á hendur Bandarikjamönnum. Samkvæmt frétt í franska tíma-
ritinu l’Express beindust pjósnir þessar fyrst og fremst gegn banda-
rískum tölvufyrirtækjum og þá aðallega IBM og Texas Instruments.
Mál þetta er talið þeim mun alvarlegra þar sem ekki er um að ræða
njósnir eins einkafyrirtækis á hendur öðru heldur pólitíska ákvörðun
um ryósnir gagnvart vinveittu ríki og þar að auki bandamanni. Skipt-
ast leyniþjónusturnar eins og sakir standa ekki lengur á viðkvæmum
upplýsingum.
í frétt l’Express kemur fram
að njósnir þessar hafí farið fram
um að /ninnsta kosti tveggja ára
skeið. Ákvörðun um þær hafi ver-
ið tekin á æðstu stöðum (af ráð-
herra) og var markmiðið að styrkja
stöðu fransks tölvuiðnaðar á
heimsmarkaðinum.
Samkeppnin í tölvuiðnaðinum
er gifurlega hörð og við það bæt-
ist að samdráttur hefur orðið á
heimsmarkaðinum að undanfömu.
Franska ríkið á og rekur tölvufyr-
irtækið Bull en hallinn á rekstri
þess var 267 milljónir franka á
síðasta ári eða sem nemur tæplega
þremur milljörðum íslenskra
króna, þrátt fyrir ríkisstyrk upp á
um 60 milljarða króna á síðustu
fimm árum. Franska ríkinu var
mikið í mun að bæta stöðu Bull
og ákvað því að Ieika sama leik
og Sovétríkin og ríki Austur-Evr-
ópu hafa leikið til þessa, þ.e.a.s.
að krækja í hátæknileyndarmálin
þar sem þau er að finna, nefnilega
í Bandaríkjunum.
Aðferðin sem DGSE notaði var
að fá til liðs við sig starfsmenn í
útibúum bandarísku fyrirtækjanna
í Frakklandi. Voru liðsmenn leyni-
þjónustunnar valdir úr æðstu röð-
um starfsmanna og er jafnvel tal-
að um að næstæðsti maður eins
fyrirtækisins hafí verið á mála hjá
frönsku leyniþjónustunni. Fram til
loka síðasta árs voru því Frakkar
vel upplýstir um helstu vandamál
bandarísku fyrirtækjanna, til
dæmis hvaða rannsóknir væru í
gangi.
Óljóst virðist vera hvemig
Bandaríkjamenn komust á snoðir
um þessa svikamyllu en það mun
hafa verið einhvern tíma á síðasta
ári. Liðsmenn DGSE þurftu allir
að fara reglulega í viðskiptaferðir
til Bandaríkjanna og voru þeir einn
á fætur öðrum teknir til yfir-
heyrslu hjá bandarísku alríkislög-
reglunni, FBI, í fyrra. Þótt þeir
neituðu öllum sakargiftum hafði
það lítil áhrif. FBI var kunnugt
um allt, hver væri tengiliður þeirra
hjá DGSE, hvaða leyndarmál þeir
hefðu látið af hendi og jafnvel
hvar og hvenær.
Mál þetta þykir hið neyðarleg-
asta fyrir frönsk stjórnvöld.
Kannski ekki fyrst og fremst
vegna verknaðarins sjálfs, talið et
víst að nánast allar vestrænar
leyniþjónustur stundi svipaða upp-
lýsingaöflun, heldur vegna þess
að DGSE er sú eina sem hefur
verið staðin að verki.
Lýst úrslitakostum Molotovs
og innlimuu með aðstoð Hitlers
Fyrrum utanríkisráðherra Lithaens:
Washington. Fra ívari Guðmundssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
SOVÉSK sagnfiræðirit lýsa innlimun Eystrasaltsríkjanna þriggja í
Sovétríkin á þá Ieið að þessi ríki hafí verið „meðal fyrstu sjálf-
stæðu ríkja heims sem völdu sósialískt sljórnarfar með samþykki
meirihluta fúlltrúaþings“ sem kosið hafi verið til í „ftjálsum kosn-
ingum“. Milljónir manna í Eystrasaltslöndunum vita, að þetta er
íolsk sagnfræði, en enginn veit það betur en Juozas Urbsys, sem
var utanríkisráðherra Litháens 1940, er honum voru afhentir eftir-
farandi úrslitakostir frá Vjatsjeslav Molotov utanríkisráðherra Sov-
étríkjanna, þann 14. júní 1940: „Leyfið tafarlaust ótakmörkuðum
fjölda sovéskra hermanna að setjast að í Litháen frá klukkan 10
í fyrramálið. Að öðrum kosti munum við hernema landið með valdi.“
Háttsettir nasistaleiðtogar taka á móti Juozas Urbsys, þáverandi
utanrikisráðherra Litháens, á Tempelhof-flugvelli í Berlín árið 1939.
Urbsys er nú 94 ára og býr í
Litháen. Hann sat í eins manns
fangaklefa í Sovétríkjunum í 11
ár. Hann hefur ekki sagt frá þessu
fyrr en nú af ótta við hefndarað-
gerðir Sovétmanna. Og hann hafði
góðar ástæður fyrir að liggja á
leyndarmálum sínum. Fjölmargir
háttsettir samverkamenn hans í
ríkisstjóm Litháa voru skotnir eða
dóu í sovéskum fangelsum. Fimm
nánir ættingjar hans, þar á meðal
faðir hans, móðir og elsti bróðir,
létust í útlegð í Síberíu. Yngsti
bróðir hans var skotinn til bana
af sovésku lögreglunni, sem til-
kynnti að hann hefði verið
„skemmdarverkamaður", skotinn
á flótta.
Það er ekki fyrr en nýlega, er
sjálfstæðisbarátta Litháa hefír
eflst, að Urbsys hefir talið óhætt
að segja sannleikann opinberlega.
Hann hefir ritað ævisögu sína á
rússnesku og ensku, og kom hún
út í fyrra. Nú hefir hann talið sér
óhætt, að skýra blaðamönnum á
Vesturlöndum frá því hvað raun-
verulega átti sér stað í stjórnartíð
hans og síðar.
Samningur Molotovs og
Ribbentrops
Einhveijar gagnmerkustu upp-
lýsingar Urbsys eru um hinn ill-
ræmda samning þeirra Molotovs
og Ribbentrops, utanríkisráðherra
nasistastjórnarinnar þýsku, þar
sem gerð var áætlun um áhrifa-
svæði Þýskalands og Sovétríkj-
anna í Austur-Evrópu, ef til styij-
aldar kæmi. Allt fram á sl. ár hafa
Sovétmenn neitað að slíkur samn-
ingur hafi nokkru sinni verið gerð-
ur og hafa haldið því fram, að
afrit af samningnum, sem fannst
í þýskum skjalasöfnum eftir seinni
heimsstyijöldina, hafi verið fölsun.
Með samningnum, sem gekk í
gildi þann 23. ágúst 1939, var
ákveðið að Þjóðveijar gætu lagt
undir sig meirihluta Póllands; Sov-
étríkjunum voru hins vegar ætluð
yfírráð í Eistlandi, Lettlandi, Finn-
landi, Vestur-Úkraínu og Hvíta-
Rússlandi. Litháen var uppruna-
lega ætlað Þjóðveijum, en því var
síðar breytt gegn því, að Þýskaland
fengi meira landsvæði í Póllandi
og 7.600.000 gulldollara.
Vill fara varlega
Það er skoðun blaðamanna, sem
hafa átt tal við Urbsys, að hann
sé einlægur ættjarðarvinur og
styðji sjálfstæði Litháens af heilum
hug, en áralöng fangelsun hans í
Sovétríkjunum og útlegð í Síberíu
hefir orðið til þess, að hann telur,
að best sé að fara varlega. Honum
hættir til að spyija sjálfan sig aft-
•ur og aftur: „Hvað myndu Sovét-
menn gera, ef ...?“
Utanríkisráðherrann fyrrver-
andi virðist þeirrar skoðunar, að
samningurinn, sem hann gerði við
Stalín og Molotov 1939 gæti orðið
grundvöllurinn að lausn fyrir Lit-
háen. Samkvæmt þeim samningi
myndu Sovétríkin viðurkenna
sjálfstæði Litháens, en fá um leið
rétt til að hafa her í landinu. Til
þessa hefir ekki verið neinn áhugi
fyrir þessum tillögum Urbsys.
Gorbatsjov virðist staðráðinn í að
þvinga fram lagasetningu, sem
myndi leiða til atkvæðagreiðslu og
fímm ára umhugsunarfrests. Vy-
tautas Landsbergis, forseti Lithá-
ens, telur að slíkum „vináttusamn-
ingi“ væri þrengt uþp á Litháen
gegn vilja þjóðarinnar. Urbsys tel-
ur, að Landsbergis sé „einlægur
ættjarðarvinur“, en hann óttast,
að samningar við Moskvu gætu svo
auðveldlega farið úr skorðum, ef
fyllstu varfærni verði ekki gætt í
hvívetna.