Morgunblaðið - 02.09.1990, Blaðsíða 20

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2. SECTEMBER 1990
20

DREPIÐ A YMSAR
AFDRIFARÍKUSTU UPPGÖTV-
ANIR í HEIMI BAKTERÍU-
OG VEIRUFRÆÐI
eftir GuÓrúnu Guólaugsdóttur.
ALLIJR heimurinn bíð-
ur í ofvæni eftir að fínn-
ist lyf sem læknar al-
næmi eða bóluefni sem
kemur í veg fyrir það.
Sá sem finnur slíkt
verður án vafa blessað-
ur sem velgerðarmaður
mannkynsins. En með-
an við bíðum skulum við
huga að þeim rann-
sóknum og uppgötvun-
um, sem gera þessar
væntingar okkar í dag
raunhæfar.
Emil Behring
Elie Metchnikoff
Paul Erlich
Antoni Van Leeuwenhoek
Robert Koch
Louis Pasteur
ullöld veirurann-
sókna rann upp
um 1950. Þá var
búið að finna upp
sýklalyf eins og
t.d. penicillin og
þau gerðu mögu-
legt að rækta veir-
ur í frumugróðri á
rannsþknarstof-
um. Aður sýktust
öll sýni af bakteríum, en nú var
hægt að setja sýklalyf út í sýnin
og þá drápust bakteríurnar, en veir-
urnar lifðu áfram. Menn reyndu
áður að rækta veirur í eggjum og
dýrum. Það var Sir Alexander
Fleming sem fann upp ppnicillinið
og ruddi þar með brautina fýrir
veirurannsóknir. Hann fékk Nób-
elsverðlaun árið 1945 fyrir þessa
tímamótauppgötvun sína. Verð-
laununum deildi hann með þeim
Ernst Borsi Chain og Howard Walt-
er Florey sem þróuðu uppgötvun
hans áfram. Eftir að sýklalyfin
komu til sögunnar gátu vísinda-
menn verið með sýnin í tilrauna-
glösum inni í hitaskáp, sem var
mikill munur frá því að vera með
mýs, eða önnur dýr, í þúsundatali
inni á rannsóknarstofunum. Veirum
var fyrst lýst skömmu eftir alda-
mót. Þær eru ólíkar bakteríum, sem
þá höfðu verið þekktar um alllangt
skeið. Bakteríur eru frumur, en
veirur eru eins konar smitandi
efni, sem sest að í frumum og not-
ar þær til að fjölga sér.
Fyrir tæpum Ijörutíu árum tókst
þremur visindamönnum, Enders,
Weller og Robbins, að rækta mænu-
veikiveiruna og fengu þeir Nóbels-
verðlaun fyrir vikið árið 1954. Um
svipað leyti var vísindamönnunum
Salk og Sabin fengið það verkefni
að fínna bóluefni við mænuveiki.
Salk átti að búa til dautt bóluefni,
en Sabin átti að búa til lifandi bólu-
efni. Þeim tókst báðum ætlunarverk
sitt og mænuveiki hefur verið út-
rýmt úr hinum vestræna heimi.
Salk var á undan með sitt efni, sem
Islendingar eru bólusettir með enn
þann dag í dag. En flestir aðrir
nota Sabin-bóluefnið. Það er ein-
faldara í notkun, er etið en ekki
sprautað, en hefur þær aukaverk-