Morgunblaðið - 16.04.1991, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. APRÍL 1991
15
Björn Bjarnason
„EES-samningsgerðin
er skipulegasta átak
sem gert hefur verið til
að opna Islandi og öðr-
um EFTA-ríkjum leið
inn í Evrópubandalag-
ið. Það er ríkisstjórn
undir forsæti Stein-
gríms Hermannssonar
með þátttöku Ólafs
Ragnars Grímssonar
sem hefur forystu um
þetta — ríkisstjórn sem
hafnaði tillögu sjálf-
stæðismanna um að Al-
þingi veitti umboð til
samningsgerðarinnar.“
upp ísland. Áttar ráðherrann sig
ekki enn á því, að um þetta atriði
er samið af ríkisstjórn hans sjálfs í
samningunum um evrópska efna-
hagssvæðið?
Sú yfirlýsing Davíðs Oddssonar á
ísafirði að bera þurfi ákvörðun um
aðild íslands að EB undir þjóðina
er óumdeilanlega rétt, því að breyta
yrði stjórnarskrá íslenska lýðveldis-
ins ef til aðildar kæmi og slík breyt-
ing er ekki gerð án kosninga. Einn-
ig er að sjálfsögðu unnt að taka sjálf-
stæða ákvörðun um þjóðaratkvæða-
greiðslu um þetta rnikla mál, þegar
allir þættir þess liggja ljósir fyrir
um umræður hefðu farið fram um
þá. Var sannarlega tímabært að
Davíð benti á þessa staðreynd til að
svara þeim uppspuna framsóknar-
manna, að með einum eð'a öðrum
hætti ætti að laumast með þjóðina
inn í Evrópubandalagið.
ísafjarðaryfirlýsing Davíðs var
jafn tímabær og rökrétt og Akur-
eyraryfírlýsing Steingríms var
ótímabær og fráleit. í Tímanum á
laugardaginn segir Steingrímur svo
um þjóðaratkvæðagreiðsluna: „Þessi
hugmynd er hins vegar ekki frá mér
komin. Davíð Oddsson á hana. Að
sjálfsögðu yrði ekki um þjóðarat-
kvæðagreiðslu í venjulegum skiln-
ingi þess orðs, að ræða.“ Hvað á
nú þessi uppspuni forsætisráðherra
að þýða? Hvers vegna kýs hann að
láta líta þannig út eins og Davíð
Oddsson hafi lagt til að þjóðarat-
kvæðagreiðsla í óvenjulegum skiln-
ingi yrði um EB 20. apríl 1991?
Á réttum forsendum
Mikill áhugi hefur komið fram í
skoðanakönnunum á því að ísland
verði aðili að Evrópubandalaginu.
Er það ekki síst ungt fólk sem hefur
lýst áhuga á því. Þeir sem ákafast
hafa barist gegn aðild hafa hampað
því, að í könnunum hefur einnig
komið fram að stór hluti landsmanna
þekkir ekki grundvallaratriði í Evr-
ópusamstarfinu eða í þeim þáttum
utanríkisstefnu íslands sem tengist
þeim. Hefur meðal annars hlakkað
í framsóknarmönnum af þessum
sökum. Hvað skyldu þeir segja nú,
þegar þeir standa frammi fyrir
uppspunanum í formanni sínum sem
vill þó, að þjóðaratkvæðagreiðsla
fari fram um EB næstkomandi laug-
ardag?
Framsóknartalið um EB hefur
orðið til þess að hætta er á því, að
kjósendur meti ekki stöðu samskipta
okkar við Evrópubandalagið á rétt-
um forsendum á þessum örlagatím-
um. Við þessar kosningar á að beina
athyglinni að samningsgerðinni um
evrópska efnahagssvæðið, sem ríkis-
stjórn Steinsgríms Hermannssonar
hefur alfarið haft á sinni könnu og
ráðherrarnir eru nú teknir til við að
rífast um eins og allt annað. Þessi
samningur opnar leið inn í EB ef
við kjósum að fara hana. Formaður
Framsóknarflokksins, Steingrímur
Hei-mannsson forsætisráðherra, er
eindreginn málsvari þessa samnings.
Eg er þeirrar skoðunar að kosn-
ingabaráttan hafi orðið til þess að
skýra línumar í Evrópuumræðunum,
því að nú er auðveldara en áður að
benda á uppspunann í þeim. Með
því að sneiða af honum færumst við
nær ákvörðunum um þau atriði, sem
mestu skipta.
Höfundur skipar þriðja sætið á
framboðslista Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavík.
Frelsi í
eftir Sigurbjörn
Sveinsson
Það var 19. maí 1760, að Bjarna
Pálssyni, landlækni, var með kon-
ungsbréfi falið að annast lyfsölu á
íslandi. Þá var almenna verzlunin
hér á landi undir einokun og rekin
á reikning konungs. Síðan hefur í
grundvallaratriðum ekkert breytzt
hvað varðar fyrirkomulag lyfja-
dreifingar. Að vísu hefur afgreiðslu-
stöðum fjölgað og handhafar lyfsöl-
uleyfa fá bréf sitt úr hendi forseta
en ekki konungs, en fyrirkomulag
lyfjadreifingarinnar ber enn merki
þeirra sjónarmiða, sem uppi voru á
18. öld.
Á okkar tímum er kostnaður við
lyf sver þáttur útgjalda þjóðarinnar
og umtalsvert hærri en t.d. kostnað-
ur við læknisþjónustu utan sjúkra-
húsa. Ríkissjóður er stærsti kaup-
andi lyfja í landinu og greiðir u.þ.b.
85% lyfjaverðs. Er því að vonum,
að stjórnmálamönnum þyki þessi
kostnaður öðrum þræði búsifjar frá
ríkissjóði og vilji mikið til vinna til
að lækka útgjöld vegna þesa. Til-
burði í þá átt hefur mátt sjá bæði
hjá núverandi heilbrigðismálaráð-
herra og fyrirrennurum hans.
Einokun áfram?
Ein og áður hefur verið bent á
beita núverandi stjórnarherrar
gjaman þeirri aðferð til lausnar
verkefnum í heilbrigðisþjónustunni
að safna til sín valdi. Því hafa þeir
lagt fram frumvarp til laga um
breytingar á lyfjadreifíngunni, sem
miðar í þá átt. Hugmyndir þeirra
eru að moka lyfjadreifingunni allri
í einn hlutafélagsflór og setja síðan
e-a allsheijar ríkisrekna lyfjamála-
stoÁiun yfir jukkið. Svörin eru sem
sagt ætíð á þá lund, að ríkið hljóti
að geta leyst málin betur en ein-
staklingarnir. Ef Hörmangararnir
standa sig ekki, þá er sjálfsagt, að
konungsverzlunin taki við. En við,
sem höfum lesið íslendingasöguna
heima, vitum, að konungsverzlunin
lafði aðeins í 5 ár. Og er það 200
ára gömul reynzla.
Stefna Sjálfstæðisflokksins
Svör Sjálfstæðisflokksins eru
auðvitað frelsi, frelsi og aftur frelsi.
Það eru líka 200 ára gömul sann-
indi, hvað varðar verzlun á íslandi,
og raunar miklu eldri. Við sjálf-
stæðismenn segjum svo: Almenna
lyfjadreifingu
reglan í þjóðfélaginu er sú, að fullt
atvinnufrelsi ríki. Hver sem er, get-
ur tekið þátt í hvaða atvinnurekstri
sem er. Um þetta er lítill ágreining-
ur. Þannig getur hver sem er átt
flugfélag, þótt sérstök réttindi þurfi
til að fljúga vélunum. Við getum
öll átt hótel, þó matreiðslumeistar-
inn stýri eldhúsverkunum. Þannig
er skipstjórinn herra á sínu skipi,
þó útgerðin sé í eigu þeirra, sem
lítið eða ekkert þekkja til sjó-
mennsku. Læknar eiga fæstir heil-
brigðisstofnanir, þó að þeim séu
falin læknisverkin. Og þykir öllum
eðlilegt.
Því er sú ályktun landsfundar
Sjálfstæðisflokksins að gefa alla
lyfsölu fijálsa, bæði í rökréttu sam-
hengi við sjálfstæðisstefnuna sjálfa
og almenna þróun atvinnulífsins í
landinu. Landsfundurinn ályktaði,
að allir borgarar þessa lands mættu
eiga lyfsölu og að engar hömlur
mætti setja á fjölda útsölustaða.
Aðeins yrði að gera sömu faglegu
kröfurnar og nú eru gerðar til lyfja-
búða, m.a. að lyfjafræðingar væru
ábyrgir fyrir þessari verzlun.
Með þessu er . landsfundurinn
auðvitað að láta í ljós það álit sitt,
að eini grundvöllurinn fyrir heil-
brigðri verðmyndun á lyfjum sé
dreifingarkerfíð, sem byggir á
raunverulegu einkaframtaki og
möguleikum til samkeppni. Með
þessu fylgir, að taka verður upp
greiðslur fyrir lyf, þar sem neytand-
inn finnur fyrir verði lyfjanna og
getur borið saman verð mismunandi
lyfja og verðlag í einstökum lyfja-
búðum. Því leggur landsfundurinn
til hlutfallsgreiðslur neytenda fyrir
lyfseðilsskyld lyf, sem tryggingarn-
ar taka þátt í greiðslum á. Ennfrem-
ur er lagt til, að tryggingarnar semji
við eigendur lyfjabúða um álagn-
ingu á þessi lyf, og að álagning á
lausasölulyf verði gefin frjáls. Með
þessu móti er þeim bolta hrundið
af stað, sem fullh eins getur endað
inni í Hagkaupum og Bónusum
þessa lands.
Við þekkjum öll vel þá stað-
reynd, að við getum orðið furðu
sinnulaus um verðmæti þeirra
hluta, sem við þurfum ekkert að
hafa fyrir að eignast. Það gildir
einnig um þær vörur, sem við greið-
um ætíð sama verði, burt séð frá
verðgildi þeirra. Því er það grund-
vallaratriði til sparnaðar við lyfja-
kaup, að við sjáum sjálf um það
aðhald, sem nauðsynlegt er til að
Sigurbjörn Sveinsson
„Því er það grundvall-
aratriði til sparnaðar
við lyfjakaup, að við
sjáum sjálf um það að-
hald, sem nauðsynlegt
er til að þessi sparnaður
náist. Þessu markmiði
má ná án þess, að fólk
með langvarandi sjúk-
dóma eða barnafjöl-
skyldur þurfi að líða
fyrir.“
þessi sparnaður náist. Þessu mark-
miði má ná án þess, að fólk með
langvarandi sjúkdóma eða barna-
fjölskyldur þurfi að líða fyrir. Er
það vilji Sjálfstæðisflokksins.
Annar yrði ávinningur þessa fyr-
irkomulags og ekki veigaminni en
sparnaðurinn. Bæði læknar og
skjólstæðingar þeirra gættu betur
en nú að ítrustu ábendingum um
lyfjanotkun vegna þess aðhalds,
sem greiðsluformið veitti. Þar með
dregur úr notkun lyfja að nauðsynj-
alausu, sem öllum mætti að vera
keppikefli, og þess myndi gæta í
auknu heilbrigði þjóðarinnar.
Höfundur er læknir í Reykja vík
ogfyrrum læknir oghandhafi
lyfsöluleyfis í Búðardal. Hann
starfar með málefnanefnd
Sjálfstæðisflokksins um
heilbrigðis- og tryggingamál.
Mannúð í mál-
efnum geðsjúkra
eftirSólveigu
Pétursdóttur
Sjálfstæðismenn ganga nú til
alþingiskosninga undir kjörorðun-
um Frelsi og Mannúð. Eitt af þeim
mannúðarmálum sem við þurfum
að huga vel að eru málefni geð-
sjúkra. Enda þótt margt hafi áunn-
ist í geðheilbrigðisþjónustunni á
undanförnum árum þá eru enn eft-
ir ýmsir þættir sem þarfnast úr-
lausnar.
Breyttar áherslur
Miklar breytingar hafa orðið á
meðferð, endurhæfingu og umönn-
un geðsjúkra. Dregið hefur verið
úr langvarandi sjúkrahúsvist og öll
megináhersla er nú lögð á meðferð
og umönnun í samfélaginu. Við
þessa stefnubreytingu hafa komið
upp ýmis vandamál spn) ríki og
„Sá hópur geðsjúkra,
sem hefur hvað mesta
þörf fyrir úrlausn á sín-
um vanda, eru þeir ein-
staklingar sem eiga við
langvarandi veikindi að
stríða og hafa lítinn
sem engan aðgang að
aðstöðu eða umönnun í
samfélaginu.“
sveitarfélög þurfa að finna lausn á
í sameiningu. Gera þarf átak í hús-
næðismálum geðsjúkra og efla
verður stuðningsþjónustu. Enn-
fremur þarf að athuga hvernig best
verði háttað umönnun nokkurs hóps
geðsjúkra einstaklinga, sem eru
. i?PÍrojíis(ausir og þjurfa,, ítarjegri
umönnun en almennt er hægt að
veita á svokölluðum sambýlum eða
áfangastöðum.
Ósakhæfir einstaklingar og geð-
veikir fangar hafa átt undir högg
að sækja fram til þessa. Nú hyllir
vonandi undir einhveija úrlausn á
því sviði, jafnvel þótt ekki sé víst
að stjórnvöld geri sér fyllilega grein
fyrir umfangi og eðli þeirrar þjón-
ustu sem þarf að veita á því sviði.
Geðsjúkdómar meðal aldraðra
Umönnun aldraðra með geðsjúk-
dóma er mjög ábótavant. Hér á
landi er enn sem komið er engin
formleg öldrunargeðdeild, og er það
með ólíkindum miðað við þá upp-
byggingu sem orðið hefur, bæði á
sjúkrahúsunum og einnig á vegum
sveitarfélaganna fyrir aldraða.
Öldrunargeðsjúkdómar eru mjög
algengir og; örorka vegna slíkra
kvíllá er klgéngari éii öVorka vegna
Sólveig Pétursdóttir
líkamlegra kvilla þegar komið er
fram yfir áttræðisaldur. Það hlýtur
að vera forgangsverkefni innan
geðheilbrigðisþjónustunnar á
næstu árum að mæta þessari síau-
knu þjónustuþörf.
Langvarandi veikindi
Sá Jiópurgeðgjifea, m Jiefur
hvað meSta þöri' fyrir úrlau
úrláusn á
sínum vanda, eru þeir einstaklingar
sem eiga við langvarandi veikindi
að stríða og hafa lítinn sem engan
aðgang að aðstöðu eða umönnun i
samfélaginu. Þeir þurfa að leggjast
oft inn á viðkomandi sjúkradeildir
ef nauðsynlegan aðbúnað skortir
við útskrift og veldur þetta ættingj-
um og viðkomandi einstaklingum
oft miklum erfiðleikum.
Verkaskipting ríkis og
sveitarfélaga
Ríki og sveitarfélög þurfa því að
endurskoða ákveðna þætti í verka-
skiptingu sinni, bæði til þess að
gera sveitarfélögum kleift að bæta
aðstöðu og umönnun geðsjúkra í
samfélaginu og eins til að auka við
rúm og aðra aðstöðu til geðlækn-
inga inni á sjúkrahúsunum. Átak
þarf að gera í húsnæðismálum geð-
sjúkra, en þar hljóta sveitarfélögin
að hafa frumkvæði um uppbygg-
ingu þjónustunnar. Sömuleiðis þarf
að efla stuðningsþjónustu við geð-
sjúka, þar með talið heimaaðhlynn-
ingu, heimahjúkrun, bráðaþjónustu
og hverskyns þjónustu utan spítala.
Tryggja þarf að geðsjúkir búi þar
við sömu aðstöðu og þeir sem þjá-
ist af líkamlegum sjúkdómum.
Höfundur skipar 6. sæti á
framboðslista
Sjálfstæðisflokksins í Reykja vík.