Morgunblaðið - 16.04.1991, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. APRÍL 1991 23
.1
.t=
s
I
I
Fylgi flokka og kosningaúrslit
dZl Mars '87
[____j Mars-apríl '87
1_. .^...1 Miður apríl '87
1... ..! Síðasta vikan '87
EHZH Kosningar '87
Hér sjóst niðurstöður síð-
ustu skoðanakannanna
Félagsvísindastofnunar
og úrslit kosninganna
25. apríl 1987.
MAMJJÁSONDJFMAMJJASONDJFMAMJJÁSONDJFMAMJJASONDJFM
1987 1988 1989 1990 1991
reglubundinna stjórnmálakannana
farið næst kosningaúrslitum með
fylgi stærri stjórnmálaflokkanna,
einkum Sjálfstæðisflokks. Það
skiptir iíka máli hvaða könnun
gefur réttasta mynd af afstöðu
flestra kjósenda.
Síðustu kannanir DV og Félags-
vísindastofnunar fyrir borgar-
stjórnarkosningarnar í Reykjavík
1990 voru með svipað heildarfrá-
vik frá niðurstöðum, en þó var
könnun DV framkvæmd mun nær
kosningum en könnun Félagsvís-
indastofnunar. Ef báðar kannanir
hefðu verið ,jafnréttar“ hefði frá-
vikið því átt að vera mun minna
hjá DV en hjá Félagsvísindastofn-
un, vegna áhrifa af mismunandi
tímasetningu kannananna. Þetta
var sérstaklega þýðingarmikið í
borgarstjörnarkosningunum vegna
þess að verulega miklar hreyfingar
voru á fylginu eftir að nýtt fram-
boð, Nýr vettvangur, kom fram.“
Sýndu vel þróun fylgisins
Stefán segir að síðustu tvær til
þijár kannanir Félagsvísindastofn-
unar fyrir síðustu þingkosningar
hafi sýnt mjög vel hvert stefndi í
fylgi fjögurra af sex stærstu
stjórnmálaflokkunum, það er hjá
Sjálfstæðisflokki, Framsóknar-
flokki, Alþýðubandalagi og Borg-
araflokki. Hefði fylgisþróun
tveggja seinustu kannana Félags-
vísindastofnunar verið framreikn-
uð með beinni línu hefði hún fallið
beint saman við kosningaúrslitin
fyrir þessa fjóra flokka. „Þetta er
mjög þokkaleg útkoma, ef mið er
tekið af reynslu af stjórnmálakönn-
unum í nágrannalöndunum,“ segir
Stefán. „Þegar útkoma í síðustu
könnunum DV fyrir kosningarnar
1987 er skoðuð, má sjá að engin
slík regla er í niðurstöðum þeirra
nema fyrir Alþýðuflokkinn. Þetta
gæti bent til að mælingar kannana
DV, annarra en þeirrar síðustu
fyrir kosningar, séu nokkurri
óvissu háðar. í síðustu könnun
fyrir kosningar hefur DV tvöfaldað
svarendahóp sinn. Svörun virðist
stundum hafa verið betri þá, og
verða niðurstöður þeirra þá auðvit-
að ábyggilegri. Allar aðrar kann-
anir DV en sú síðasta fyrir kosn-
ingar eru mun óábyggilegri, til
dæmis þegar 40-50% svarenda í
könnun með 600 manns gefa ekki
upp afstöðu, eins og venjulegt er
í könnunum DV. Alvarlegasti gall-
inn við þær kannanir er sá, að í
þeim er kerfisbundin skekkja þegar
hópur óráðinna og þeirra sem ekki
svara er svo stór. Slíkar kannanir
eru alls staðar á Vesturlöndum
taldar ófullnægjandi, en þær hafa
þann kost að vera ódýrar í fram-
kvæmd.
Könnun en ekki forspá
Hins vegar er ætíð rétt að hafa
í huga þegar mat er lagt á spá-
gildi kannana, að mikil hreyfing
er á kjósendum allt fram á síðustu
stundu, þannig að aldrei er rétt
að ætla að síðasta könnun fyrir
kosningar sé ábyggileg spá um
kosningaúrslitin sjálf. Kosninga-
baráttan og annað getur því breytt
myndinni alveg fram á kjördag.
Kannanir sýna einungis stöðuna
eins og hún mælist á könnunartím-
anum sjálfum, en þó hlýtur að
vera þýðingarmikið að þær sýni
þá stöðu eins og hún er í reynd,
gefi fólki með öðrum orðum réttar
og áreiðanlegar upplýsingar.“
Skiptir máli að fækka
óákveðnum
Stefán segir að svörun skipti
miklu um áreiðanleika niðurstaðna
stjórnmálakannana. Miklu máli
skipti að fá sem flesta til að svara
og minnka óákveðna hópinn.. „í
athugunum Félagsvísindastofnun-
ar er spurt á þijá vegu til að bæta
svörunina og fækka óráðnum kjós-
endum. Fyrst er spurt hvaða flokk
eða lista menn myndu kjósa, ef
kosið yrði á morgun. Þeir, sem
segjast ekki vita það, eru spurðir
áfram hvaða flokk eða lista sé lík-
legast að þeir kjósi. Ef menn eru
enn óráðnir, er spurt hvort þeir
myndu frekar kjósa Sjálfstæð-
isflokkinn eða einhvern hinna. Með
þessari aðferð tekst að fækka
óráðnum kjósendum verulega og
draga úr kerfisbundnum skekkj-
um, sem annars yrðu á svörun-
inni. Þessi háttur hefur dregið úr
kerfisbundnu ofmati á fylgi Sjálf-
stæðisflokksins og hækkað fylgi
annarra flokka samsvarandi.
Reynslan hefur sýnt að niðurstöður
Félagsvísindastofnunar hafa alltaf
farið næst um útkomu Sjálfstæðis-
flokksins í kosningum.“
Að sögn Stefáns kemur í ljós,
þegar litið er yfir allar kannanir
Félagsvísindastofnunar, að þeir,
sem eftir þijár spurningar gefa enn
ekki upp afstöðu sína, hafa verið
frá 2,8% til 7,8% allra svarenda.
Þeir, sem neita að gefa upp af-
stöðu sína, eru 4,4% til 12,9%.
Þeir sem segjast myndu skila auðu
eru 1,2% til 9,3% og þeir sem segj-
ast ekki myndu kjósa eru frá 2%
til 7,5%. „Samanlagt eru það yfir-
leitt á bilinu 20-30% af öllum svar-
endum í könnunum Félagsvísinda-
stofnunar sem ekki gefa upp af-
stöðu til stjórnmálaflokka eða segj-
ast myndu skila auðu eða sitja
heima. Þegar verst hefur látið hef-
ur sambærilegt hlutfall hjá öðrum
könnunaraðilum verið 40-50%,“
segir Stefán.
Aðspurður um breytingar á
þessu hlutfalli á kjörtímabilinu
segir Stefán að hlutfall óvissra
hafí lítið breytzt allt tímabilið, en
nokkrar sveiflur séu á hlutfalli
þeirra sem neiti að svara, og það
hafi heldur aukizt seinni hluta
tímabilsins. „Ef saman eru lagðir
þeir sem neita og óvissir virðist
sem sá hópur hafi stækkað lítillega
á seinni hluta kjörtímabilsins. Þeg-
ar við leggjum saman þá, sem segj-
ast myndu sitja heima, og hina,
sem ætla að skila auðu eða ógildu,
kemur í ljós að sá hópur stækkaði
á árinu 1989, en hann minnkar
aftur um leið og óvissum og þeim
sem neita fjölgar, það er að segja
frá 1990 til 1991.“
13,5% yngstu kjósendanna ætla
ekki að kjósa
Stefán segir að hlutfall óráðinna
sé talsvert mismunandi eftir þjóð-
félagshópum. „Ef litið er á könnun-
ina frá í marz síðastliðnum kemur
til dæmis fram að konur eru óráðn-
ari en karlar og yngstu og elztu
kjósendurnir eru óráðnari en ald-
urshóparnir á milli. Það er sérstak-
lega athyglisvert hvað stór hluti
nýrra kjósenda segist ekki ætla
að nota kosningaréttinn, eða um
13,5%. Það kemur líka í ljós að
verka- og afgreiðslufólk, skrif-
stofu- og þjónustufólk og þeir, sem
ekki eru útivinnandi, eru óráðnari
en aðrir. Sérfræðingar og atvinnu-
rekendur eru ákveðnastir í afstöðu
sinni til vals á stjórnmálaflokkum,
eða gefa það greiðlegar upp í könn-
unum en aðrir."
Stefán segir að hlutfall óráðinna
sé ekki mismunandi eftir búsetu
og ekki heldur eftir því hvort fólk
starfar hjá hinu opinbera eða ekki.
Hins vegar sé munur á því eftir
ánægju fólks með eigin kjör. „Þeir,
sem eru mjög ,ánægðir með fjár-
hagsafkomu sína eru ráðnari en
hinir, sem annað hvort eru hlut-
lausir eða mjög óánægðir með af-
komu sína. Það er einnig athyglis-
vert að skoða sambandið milli þess,
sem menn kusu síðast og og hversu
ráðnir eða óráðnir þeir eru núna.
Það kemur fram að þeir, sem síð-
ast kusu Sjálfstæðisflokkinn, Al-
þýðuflokkinn og Framsóknarflokk-
inn eru ráðnastir í vali sínu núna.
Fylgjendur Kvennalista, Alþýðu-
bandalags og Borgaraflokks frá
því síðast eru hins vegar óráðnari
og sömu sögu er að segja um þá,
sem ekki kusu eða skiluðu ógildu
síðast, svo og þá sem ekki höfðu
kosningarétt 1987. Þeir sem neita
að segja hvað þeir kusu síðast
neita að stærstum hluta að gefa
upp áform sín nú, og þess vegna
er mikil óvissa um hvernig þeir
kunna að skiptast á flokka í kom-
andi kosningum.“
Viðtal:ÓÞS