Morgunblaðið - 19.09.1991, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. SEPTEMBER 1991
Svíþjóð:
Þjóðarflokkur reiðubú-
inn til stj órnar samstarfs
Stokkhólmi. Frá Erik Lidén, fréttaritara Morgunblaðsins.
MIÐSTJÓRN Þjóðarflokksins kom saman til fundar í gær og lýsti
að honum loknum því yfir að flokkurinn væri reiðubúinn að taka þátt
í borgaralegri stjórn á breiðum grundvelli.
Bengt Westerberg, formaður
Þjóðarflokksins, hefur fallist á að
flokkurinn Nýtt lýðræði veiji stjórn-
ina falli að því tilskyldu að hann
fái engin áhrif innan stjómarinnar.
Þá fái Nýtt lýðræði ekki fulltrúa í
neinum nefndum eða vinnuhópum
á vegum stjórnarinnar.
Formaður Hægriflokksins, Carl
Bildt, átti í gær fundi með formönn-
um borgaraflokkanna, þar á meðal
Ian Wachtmeister frá Nýju lýð-
ræði. Eftir klukkustundar langan
fund bað Bildt Wachtmeister um
að yfirgefa fundinn. Skýrðu þeir
blaðamönnum frá því að enginn
ágreiningur væri þeirra á milli.
í gær var ekki enn Ijóst hvort
Kristilegi demókrataflokkurinn og
Miðflokkurinn muni eiga aðild að
ríkisstjóm Carl Bildts auk Þjóðar-
flokksins.
Fundur 24 iðnríkja heims:
Albaníu veitt umfangs-
mikil neyðaraðstoð
Rpuccol TimocIo lloidoi’
Brussel, Trieste. Reuter.
TUTTUGU og fjögur iðnríki heims lofuðu á þriðjudag á fundi í
Brussel að veita Albaníu aðstoð að jafnvirði 150 milljóna dollara (9
milljarða ÍSK). Gramoz Pashko, varaforsætisráðherra Albaníu, hafði
þá farið fram á það á fundi ríkjanna, sem bundist hafa samtökum
um að aðstoða Austur-Evrópuþjóðir, að auðugar og iðnvæddar þjóð-
ir veittu Albönum neyðaraðstoð til að koma í veg fyrir hungursneyð
í þessu fátækasta landi Evrópu.
„Það er óþolandi að hér í Evr-
ópu, í Albaníu, séu hungruð börn -
þau fara hungruð að sofa á hveiju
kvöldi," sagði Gramoz á fundi iðnr-
íkjanna, sem komið var á til að
styðja umbætur í Austur- og Mið-
Evrópu. Hann sagði að eitt af hveij-
um tíu bömum í Tirana, höfuðborg
Albaníu, þjáðist af næringarskorti,
og þijú af hveijum tíu í nærliggj-
andi héruðum. Á landsbyggðinni
þjáðist annað hvert bam af hungri.
Gramoz fór fram á að veitt yrði
tafarlaus matvæla- og lyíjaaðstoð,
og sagði jafnframt að landið þyrfti
á hjálp við að greiða skuldir sínar
og tæknilegri aðstoð að halda til
að því verði auðveldara að koma á
fijálsu markaðskerfí. í máli hans
kom fram að nauðsynlegt væri að
■ STRASBOURG - Evrópu-
ráðið ákvað í gær að veita Eystra-
saltslöndunum rétt til þess að
sitja Evrópuþingið sem gestir í
viðurkenningarskyni við hið ný-
fengna sjálfstæði landanna. Búist
er við að Eystrasaltsríkin sæki um
fulla aðild að Evrópuráðinu í vik-
unni. Á þriðjudag var ríkjunum
veitt aðild að Sameinuðu þjóðun-
um og við það tækifæri sagði Vi-
tautas Landsbergis, forseti Lithá-
ens: „Það varpar skugga á gleði
okkar í dag að erlendur her er enn
í landinu og við óskum eftir aðstoð
ykkar við að knýja á um brottflutn-
ing hans.“ Forsetar Lettlands og
Eistlands tóku í sama streng.
bæta vega- og símkerfíð. „Við vilj-
um aftur verða hluti af Evrópu,"
sagði Gramoz, „en við getum ekki
gert það upp á eigin spýtur.“
Einn af varaforsetum fram-
kvæmdastjómar Evrópubandalags-
ins (EB), Frans Andriessen, sagði
á fundinum að iðnríkin myndu
senda Albönum yfír 250.000 tonn
af matvælum í ár. EB hefur ráðstaf-
að 19 milljónum ECU (1,4 milljörð-
um ÍSK) til að senda 50.000 tonn
af hveiti til Albaníu og til stæði að
tvöfalda þessa tölu, sagði Andriess-
en. Framkvæmdastjórn EB hefur
áætlað að Albanir þurfi á 50.000
tonnum af hveiti á mánuði að halda
til að geta brauðfættjrjóðina í vet-
ur. EB hefur einnig fjármagnað
svokallað þríhliða fyrirkomulag þar
sem Ungveijum er greitt fyrir að
flytja 45.000 tonn af hveiti til Al-
baníu.
Fimm hundrað óvopnaðir ítalskir
hermenn fóru á þriðjudag til Al-
baníu til að hafa umsjón með dreif-
ingu matvæla og lyíja sem ítalir
munu senda til landsins. Hermenn-
irnir munu dveljast í Albaníu í
a.m.k. þijá mánuði og koma upp
27 miðstöðvum þar sem matvælum
og lyQum að andvirði 125 milljarða
líra (5,9 milljarða ÍSK) verður
dreift.
Bildt hannað að hjóla
CARL Bildt, formaður sænska Hægriflokksins, verður að skilja reið-
hjólið sitt eftir heima vilji hann njóta öryggisgæslu meðan hann
hefur stjórnarmyndunaramboðið í sínum höndum, sagði Mats Böijes-
son, yfirmaður sænsku öryggislögreglunnar í viðtali við Svenska
Dagbladet í gær. Böijesson sagði að það væri ómögulegt að gæta
Bildts ef hann héldi áfram að hjóla til þingsins frá heimili sínu í
miðborg Stokkhólms. „Það er ekki óskadraumur öryggislögreglunnar
að forsætisráðherrann sé hjólandi um allan bæinn,“ sagði Böijesson
og bætti við að öryggisgæsla á Bildt hefði verið efld eftir að hann
fékk nafnlausa hótun.
Skorturinn í Sovétríkjunum:
Sílajev segir brýnt að að-
stoð berist fyrir veturinn
Pravda telur hlutverk Gorbatsjovs í valdaráninu enn óljóst
Moskvu. Reuter.
RÁÐAMENN í Sovétríkjunum
hvöttu í gær til þess að Banda-
ríkjamenn sendu sem fyrst ýmis
hjálpargögn, einkum mat og lyf,
til landsins áður en vetrarhörkur
byijuðu. ívan Sílajev, sem verið
hefur starfandi forsætisráðherra
ríkjasambandsins og var form-
lega skipaður í embættið í gær,
Evrópubandalagið rann-
sakar færeyska rækjusölu
GRUNUR leikur á, að mikið af kanadískri og rússneskri rækju
hafi verið selt undir færeyskum vörumerkjum í Evrópubandalag-
slöndunum. Komu tveir menn frá EB til Þórshafnar um síðustu
helgi og í tvær vikur ætla þeir að bera saman tollskýrslur,
skýrslur rækjuverksmiðjanna og upplýsingar frá færeysku hag-
stofunni. Munu þeir sjálfír ekki vera í neinum vafa um, að víð-
tækt svindl eigi sér stað í rækjusölunni.
hafa bug. Segir hún færeyska fram-
Endurskoðendur EB
reiknað út, að Færeyingar selji
nokkrum þúsundum tonna meira
af rækju en þeirra eigin skip
geti veitt. í EB þarf engan toll
að greiða af færeyskri rækju en
12-18% af kanadískri og rúss-
neskri. Raunar hafa danskir emb-
ættismenn í Brussel gert ýmsar
athugasemdir við útreikninga
endurskoðendanna og færeyska
landsstjórnin vísar þeim alveg á
leiðendur ekkert hafa að fela og
því muni EB-endörskoðendunum
standa allar dyr opnar.
Til sams konar rannsóknar
hefur komið á Grænlandi og þá
var Royal Greenland, útgerðar-
og fiskvinnslufyrirtæki lands-
stjórnarinnar, fundið sekt um toll-
svik og þurfti að greiða næstum
60 milljónir íslenskra króna til
EB.
sagðist myndu leggja þunga
áherslu á óskina um allt að sjö
milljarða Bandaríkjadollara að-
stoð í fyrirhuguðum viðræðum
við fjármálaráðherra Bandaríkj-
anna, Nicholas Brady, og Alan
Greenspan seðlabankastjóra.
Sílajev hefur ákveðið að láta af
störfum sem forsætisráðherra
Rússlands en í síðustu viku
kynnti hann áform um að helga
sig því embætti og segja af sér
sovéska embættinu.
„Vetur er í nánd og hann lætur
ekkert bíða eftir sér,“ sagði Sflajev
á fréttamannafundi áður en viðræð-
uraar við Bandaríkjamennina tvo
hófust. „Kornvara, sykur og matar-
olía - þetta eru þær vörur sem
þörf er á í öllum lýðveldunum."
Hann sagðist hafa áhyggjur af því
að Vesturlönd yrðu of sein að bregð-
ast við vandanum og sagði að það
sem helst gæti komið í veg fyrir
að fólk færi að hamstra nauðsynja-
vörar væri að stjómvöld gætu fyllt
verslanir af vörum. Til þess þyrfti
aðstoð að vestan. Forsætisráðherr-
ann sagði að Sovétmenn ættu lík-
lega sjálfír einhveija sök á því að
hægt gengi að undirbúa aukaaðild
þeirra að Alþjóðagjaldeyrissjóðnum.
Frammámenn sjóðsins hafa kvartað
undan því að fá ekki nægar upplýs-
ingar um efnahagsmál landsins.
Þessu verður kippt í lag og ekki
legið á neinum upplýsingum, að
sögn ráðherrans.
Æðsta stjórnkerfí Sovétríkjanna
er nánast til bráðabirgða meðan
verið er ákveða framtíð ríkjasam-
bandsins. Að sögn Sílajevs hvöttu
leiðtogar allra lýðveldanna tíu sem
stefna að minnsta kosti að náinni
efnahagssamvinnu og ef til vill pól-
itísku samstarfi, hann til þess að
halda áfram störfum „þar á meðal
Borís Jeltsín [Rússlandsforseti] og
það skiptir miklu máli.“ Á þriðjudag
gaf einn af nánustu samstarfs-
mönnum Jeltsíns í skyn að misklíð
ríkti milli Sílajevs og Jeltsíns, einn-
ig að ýmsir ráðherrar í rússnesku
stjóminni skildu ekki að forsetinn
yrði að efla framkvæmdavaldið í
Rússlandi þegar svo erfiðir tímar
færu í hönd. Jeltsín hefur komið á
fót nýju öryggisráði sem skipað er
dyggum ráðgjöfum hans og er ætl-
unin að ráðið verði öflugasta stofn-
un landsins. í síðustu viku gaf hann
út tilskipun þar sem hann tók í sín-
ar hendur æðstu völd í ríkisstjóm-
inni og vék þannig í raun Sflajev
til hliðar. Ýmsir leiðtogar róttækra
umbótaafla hafa kvartað yfír því
að Jeltsín sé að safna of miklum
völdum á eigin hendur en aðrir
segja að nauðsynlegt sé að fram-
kvæmdavaldið sé sterkt þegar verið
sé að ryðja burt harðlínuöflunum
sem reyni að halda sínum hlut.
„Ekkert þjóðfélag hefur nokkum
tíma tekið upp algerlega nýja
stjórnarhætti og jafnframt látið
þingið halda fyllstu völdum," sagði
Sergej Stankevítsj, aðstoðarborgar-
stjóri Moskvu og einn af helstu
ráðgjöfum Jeltsíns, er hann varði
forsetann.
Þáttur Gorbatsjovs verði
kannaður
Dagblaðið Pravda, sem áður var
málgagn kommúnistaflokksins en
er nú óháð, hvatti til þess á forsíðu
í gær að fram færa opinber réttar-
höld yfír valdaránsmönnum svo að
tryggt væri að allur sannleikurinn
kæmi í ljós. Blaðið sagði að eitt af
því sem ella yrði framvegis ráðgáta
væri þáttur Míkhafls S. Gorbatsjovs
Sovétleiðtoga í atburðarásinni. „Ef
klíkan verður dæmd bak við luktar
dyr merkir það einfaldlega að slík
vinnubrögð era nauðsynleg fyrir
einhvem, henta einhveijum. Hveij-
um?“ spyr fréttaskýrandi blaðsins,
Georgíj Ovtsjarenko. „í þessu sam-
bandi verður manni fyrst hugsað
til hvers kyns orðróms í blöðunum,
einkum þann að stór hópur æðstu
manna [aðrir en valdaránsmennirn-
ir] hafí vitað um valdaránið lyrir-
fram, og Gorbatsjov sé þar ekki
undanskilinn". Ovtsjarenko segir
þessar hugmyndir hafa fengið byr
undir báða vængi vegna óákveðni
klíkumanna, þeir hafí virst bíða
skipana frá enn óþekktum aðila og
benda megi á að þeir hafí flogið á
fund Gorbatsjovs er allt var komið
í óefni í staðinn fyrir að flýja ein-
faldlega landið.