Morgunblaðið - 07.08.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGÚR 7. ÁGÚST 1992
Félagslegar íbuðir
- fyrir hverja?
eftir Magnús Bergs
Búseti, landssamband hús-
næðissamvinnufélaga, hefur
brugðist sérkennilega við ályktun
sem bæjarstjórn Garðarbæjar sam-
þykkti 2. júlí sl. í ályktun bæjar-
stjómar var skorað á Húsnæðis-
málastjóm að breyta forgangsröð
við úthlutun lána Byggingarsjóðs
verkamanna og lögð áhersla á að
þeim framkvæmdaaðilum félags-
lega íbúðakerfisins, sem taka fullt
tillit til félagslegra aðstæðna um-
sækjenda við ráðstöfun íbúða, yrði
veittur forgangur á lánum umfram
þá sem ráðstafa íbúðum eftir tíma-
röð umsókna.
Búseti, landssamband hús-
næðissamvinnufélaga, sá ástæðu
til að senda frá sér fréttatilkynn-
ingu vegna ályktunarinnar. Þar var
bæjarstjóm sökuð um „ótrúlega
vanþekkingu og þröngsýni" og
skorað á hana að biðja búsetafélög-
in afsökunar. í viðtali í Alþýðublað-
inu 14. júlí var svo haft eftir fram-
kvæmdastjóra landssambandsins
að um aðför að Búsetahreyfingunni
væri að ræða.
Meðferð sameiginlegra sjóða
Háum fjárhæðum er veitt til fé-
lagslega íbúðakerfísins úr sameig-
inlegum sjóðum þjóðarinnar og er
þeim ætlað að tryggja aðstoð við
þá sem þörf hafa fyrir. Til að unnt
sé að styðja sem flesta er mikil-
vægt að fjármununum sé deilt á
skilvirkan og sanngjarnan hátt og
nauðsynlegt að vakin sé athygli á
því sem betur megi fara í því efni.
Umfjöllun um slíkar ábendingar
þarf að vera fagleg og hlutlaus,
og má ekki mótast af þröngum
sérhagsmunum umsagnaraðila.
Því miður ber fréttatilkynning
Búseta um ályktun bæjarstjómar
Garðabæjar með sér að hún mótist
fyrst og fremst af hagsmunum
Búseta. Lánsumsóknir húsnæðis-
samvinnufélaga fengju minni for-
gang við úthlutanir Byggingarsjóðs
verkamanna ef framkvæmd félags-
lega íbúðakerfisins yrði breytt til
samræmis við ályktunina. Hús-
næðissamvinnufélög nýta sér hag-
stæð lán sjóðsins tii eignamyndun-
ar og því kynni sú breyting að
skaða hagsmuni þeirra. Forráða-
menn félaganna verða þó að horfa
til fleiri atriða, og mega ekki líta
á almennar ábendingar sem aðför
að Búsetahreyfíngunni.
Dylgjur um að bæjarstjórn
Garðabæjar vilji búsetafélögin feig
eru ósanngjamar í ljósi marghátt-
aðs stuðnings, sem höfundi er
Magnús Bergs
„Með aðild að hús-
næðissamvinnufélögum
hafa þúsundir skráð sig
í raðir eftir niður-
greiddu lánsfé, og gef-
ur augaleið að undir
hælinn er lagt hvort
þörfin sé mest hjá þeim
sem skráðu sig fyrstir.“
kunnugt um að bæjarfélagið hafi
veitt Búseta í Garðabæ á liðnum
ámm. Ályktunin hvetur einungis
til breytinga á forgangsröð við út-
deilingu fjármuna meðan ekki er
unnt að verða við öllum umsóknum,
og þeir sem til þekkja hljóta að
vera sammála um að færa forgang-
röð til þess horfs, sem ályktunin
gerir ráð fyrir.
Sérstaða
húsnæðissamvinnufélaga
Nauðsynlegt er að þekkja sér-
stöðu húsnæðissamvinnufélaga
innan félagslega íbúðakerfisins til
að skilja hvemig ályktun þar sem
hvatt er til að tekið verði fullt mið
af félagslegum aðstæðum við út-
deilingu félagslegrar aðstoðar get-
ur valdið svo harkalegum viðbrögð-
um sem Búseti sýndi við ályktun
bæjarstjómar.
Um húsnæðissamvinnufélög
gilda lög, sem em um margt frá
bmgðin lögum um aðra fram-
kvæmdaaðila í félagslega íbúða-
kerfinu. Húsnæðissamvinnufélögin
úthluta t.d. íbúðum sínum skv.
126. grein laga um Húsnæðisstofn-
un, þar sem segir:
„Félagsmenn öðlast rétt til að
fá keyptan búseturétt, [þ.e. fá rétt
til íbúða] í þeirri röð sem þeir ganga
í húsnæðissamvinnufélagið enda
fullnægi þeir skilyrðum 80.-82. gr.
laganna um rétt einstaklinga til
félagslegra íbúða og greiði ákveðna
fjárhæð í stofnsjóð félagsins. Þegar
félagsmaður notar rétt sinn til
kaupa á búseturétti ber honum að
inna búseturéttargjald af hendi,
sbr. 127. gr. Geri hann það ekki
innan tilskilins tíma gengur réttur-
inn til næsta félagsmanns, sbr. 1.
mgr. Búseturétt geta þeir einir
keypt sem eru orðnir fjárráða.“
Húsnæðissamvinnufélög eru öll-
um opin, án tillits til eigna og tekna,
og skv. ofanritaðri lagagrein
mynda félagsmenn þeirra tvær
biðraðir eftir úthlutun á félagsleg-
um íbúðum. í annarri röðinni er sá
hluti félagsmanna, sem fellur undir
tiltekin mörk eigna og tekna (upp-
fýllir skilyrði 80.-82. greinar lag-
anna), og bíður eftir lánum sem
bera 1% vexti. í hinni röðinni eru
þeir, sem eru yfir tekju- og eigna-
mörkum og bíða eftir minna niður-
greiddum íbúðalánum sem bera
4,5% vexti. í hvora biðröð fyrir sig
raðast félagar síðan eftir því hve-
nær þeir ganga í félögin, þ.e. án
tillits til félagslegra aðstæðna.
Aðrir framkvæmdaaðilar félags-
lega íbúðakerfisins úthluta eftir 26.
grein reglugerðar um Byggingar-
sjóð verkamanna. Samkvæmt
henni er tekið tillit til ýmissa fé-
lagslegra þátta þegar metið er
hverjir umsækjenda eigi forgang
að félagslegum íbúðum. Umsækj-
endur annarra framkvæmdaaðila
en húsnæðissamvinnufélaga
mynda því ekki biðraðir, heldur er
félagsleg aðstaða hvers þeirra met-
in sérstaklega.
Dæmi um fjármögnun og
niðurgreiðslur Búsetaíbúða
Til áréttingar á mikilvægi þess,
að fjármunum félagslega íbúða-
kerfisins sé vel varið, skulu tekin
dæmi af þeim fjárhagslegu hags-
munum sem um ræðir. Tekin eru
tvö dæmi um fjármögnun og niður-
greiðslur sjö milljóna króna íbúðar
í Búsetakerfinu. I dæmi 1 er íbúðin
almenn kaupleiguíbúð, þ.e. til út-
hlutunar eftir biðröð hinna efna-
meiri. í dæmi 2 er íbúðin félagsleg
kaupleiguíbúð til úthlutunar eftir
hinni röðinni þar sem beðið er eftir
lánum á 1% vöxtum. Yfirgnæfandi
meirihluti félagsmanna húsnæðiss-
amvinnufélaga hefur skipað sér í
biðröð eftir þess konar íbúðalánum.
Fyrir bæði dæmin gildir að af
sjö milljóna króna stofnkostnaði
íbúðar greiðir sveitarfélag kr.
245.000 sem hreinan styrk. Bygg-
ingarsjóður verkamanna lánar kr.
6.079.500, en afganginn, kr.
675.000 greiðir sá, sem fær íbúðina
úthlutaða. Húsnæðissamvinnufé-
lagið, eigandi íbúðarinnar, leggur
ekki til fjármagn. Mynd 1 sýnir
hlutföll þessarar skiptingar.
Byggingarsjóður verkamanna
tekur þátt í húsnæðiskostnaði í
báðum dæmunum með niður-
greiðslu á láni sjóðsins. Með því
að bera greiðslur lánsins saman við
greiðslur þess ef það bæri markaðs-
vexti fæst mat á þátttökunni.
Ávöxtunarkrafa húsbréfa, 7,3%, er
notuð fyrir almenna vexti. Húsbréf
eru með ríkisábyrgð og ætti vaxta-
stig þeirra varla að gefa of háa
viðmiðun. Gert er ráð fyrir að vax-
takjör haldist óbreytt út lánstím-
ann.
Niðurgreiðslur lána eru reiknað-
ar fyrir dæmin tvö (almennar og
félagslegar kaupleiguíbúðir í bú-
Tafla 1. Greiðslubyrði og vaxtaniðurgreiðslur Búsetulána Byggingarsjóðs verkamanna (lánsfjárhæð kr. 6.079.500) Dæmil almenn kaupleiga Dæmi2 félagsleg kaupleiga
Mánaðarleg greiðslubyrði láns Byggingarsj. verk. 27.900 12.800
Mánaðarleg greiðslubyrði sambærilegs láns á markaðsvöxtum 39.200 37.700
Mánaðarleg niðurgreiðsla á láni Byggingarsjóðs verk. 11.300 24.900
Niðurgreiðsla láns Bv alls á lánstíma 6.080.000 14.940.000
Niðurgreiðsla Bv, sem hlutfall af greiðslu íbúðareiganda 42% 195%

Mest seldu steikur á Islandi
Nauta-, lamba*- og svínagrillsteikur m. bakabri kartöflu, hrásalati og kryddsmjöri.
Tilbobsverb:
€90,-
krónur.
Vib seldum um þab bil 6.000 steikur í júlí.
Jarlinn, Sprengisandi, er því orbinn
ab stœrsta steikhúsi landsins.
Vib þökkum frábœrar undirtektir
og framlengjum steikartilboöib út ágústmánuö.
‘Lambakjöt ófáanlegt í bili.
Mlinn
G A S T O F A ■
Sprengisandi - Kringlunni
setukerfi) og má sjá niðurstöður
þeirra útreikninga í töflu 1. Þar
er sýnd greiðslubyrði lána frá
Byggingarsjóði verkamanna,
greiðslubyrði samsvarandi lána
sem bera markaðsvexti, mismunur-
inn (þ.e. mánaðarleg niðurgreiðsla
sjóðsins), heildarniðurgreiðslan á
lánstíma og niðurgreiðsla sjóðsins
sem hlutfall af greiðslum íbúðar-
eiganda af láni Byggingarsjóðs
verkamanna.
Þátttaka sjóðsins í húsnæðis-
kostnaði er veruleg, t.d. niðurgreið-
ir hann lán í dæmi 2 um tvær krónu
fyrir hveija eina sem greidd er af
láninu, og heildarniðurgreiðsla þess
láns er um fimmtán milljónir króna
yfir allan lánstímann, þ.e. ríflega
tvöföld lánsfjárhæðin. Þar sem eft-
irspurn eftir svo mikið niðurgreiddu
húsnæði er meiri en framboð þess
er það skammtað með úthlutunum.
Á almennum Ieigumarkaði gefst
enginn kostur á slíkri lækkun hús-
næðiskostnaðar.
Dæmi um úthlutanir í
biðraðakerfinu
Með aðild að húsnæðissamvinnu-
félögum hafa þúsundir skráð sig í
raðir eftir niðurgreiddu lánsfé, og
gefur augaleið að undir hælinn er
lagt hvort þörfín sé mest hjá þeim
sem skráðu sig fyrstir. Þegar að
úthlutun framangreinda Búseta-
íbúða kæmi lægju því engar sér-
stakar ástæður til þess að þær lentu
hjá þeim, sem brýnasta þörf hefðu
fyrir aðstoð. Samkvæmt lögum
hefðu þeir umsækjendur, sem
fyrstir skráðu sig í viðkomandi
búsetafélag, rétt til íbúðanna.
í dæmi 1 gæti það t.d. átt við
skuldlaus hjón á sextugsaldri, sem
ættu hús, sumarbústað og verð-
bréfasjóð og sæju sér hag í að losa
fjármagn úr íbúðarhúsi sínu til að
færa í verðbréfasjóðinn. I dæmi 2
gætu verið fremst í röð fulltrúi og
læknir, sem nýlega hefði lokið
námi. Við endurskoðun að sex
árum liðnum kynni það par þó að
færast í almenna kaupleigukerfið.
Niðurlag
Ályktun bæjarstjórnar Garða-
bæjar miðar að því að hafa áhrif
á ráðstöfun fjármuna félagslega
íbúðakerfisins meðan ekki er unnt
að verða við umsóknum allra. Bæj-
arfélögum ber að tryggja framboð
á félagslegu húsnæði til hinna verst
settu, og eru háð lánveitingum frá
Byggingarsjóði verkamanna, auk
þess sem þeim ber að taka þátt í
kostnaði við hvetja íbúð sem sjóður-
inn lánar til. Því er eðlilegt að
bæjarfélög hafi skoðun á því hvern-
ig forgangi við úthlutun á lánum
Byggingarsjóðs verkamanna sé
háttað.
Á vegum félagsmálaráðuneytis-
ins vinnur nefnd að endurskoðun á
framkvæmd laga um félagslegar
íbúðir. Meðan talin er þörf á að
úthluta niðurgreiddu fjármagni í
þágu tekju- og eignalítilla þegna
þjóðfélagsins er mikilvægt að
nefndin fjalli vandlega um ábend-
ingar um betri og skilvirkari reglur
um úthlutun þeirra opinberu fjár-
muna.
Höfundur er verkfræðingvr og
starfar fyrir félagsíbúðakerfið í
Garðabæ.